علي عبدالله صالح، رييس‌جمهور پيشين يمن كشته شد
مرگ سياستمدار موج‌سوار
ميثم سليماني
سرعت تحولات در يمن به‌شدت بالا گرفته است. شرايط به نحوي است كه ممكن است هر لحظه اتفاقي رخ دهد. اين در حالي است كه سير تحولات يمن در طول چند ماه اخير بسيار يكنواخت شده بود به نحوي كه عربستان سعودي روزانه حملات هوايي عليه نيروهاي مردمي و ارتش اين كشور انجام مي‌داد و سپس پاسخ آن را نيز به نحوي دريافت مي‌كرد. اما در طول روزهاي اخير روند تحولات به سمتي پيش مي‌رود كه به نظر مي‌رسد اين بحران رفته‌رفته به لحظات سرنوشت‌ساز خود نزديك مي‌شود. تنها دو روز پس از سخنان علي عبدالله صالح، رييس‌جمهور سابق يمن در خصوص مذاكره با ائتلاف سعودي و پشت كردن به انصارالله در راستاي مقاومت عليه تجاوز سعودي‌ها، روز گذشته اخباري در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست شد كه علي عبدالله صالح، رييس‌جمهور سابق يمن كشته شده است. ابتدا بسياري منتظر تكذيبيه آن بودند و بسياري نيز آن را تنها در حد يك شايعه خواندند. اما رفته‌رفته با انتشار تصاويري از جنازه علي عبدالله صالح كه توسط نيروهاي انصارالله در پشت يك وانت گذاشته مي‌شود اين خبر رنگ واقعيت به خود گرفت. هرچند ابتدا تمام رسانه‌هاي جهان خبر كشته شدن صالح را به نقل از منابع ورسانه‌هاي حوثي با شك و ترديد اعلام كردند اما مجموعه شواهد حاكي از آن بود كه علي عبدالله صالح جان خود را از دست داده است. از طرفي ديگر به نظر مي‌رسيد حاميان علي عبدالله صالح نمي‌خواستند اين خبر را بپذيرند و حزب كنگره مردمي نزديك به صالح ابتدا اين خبر را فضاسازي رسانه‌هاي حوثي دانست. الجزيره همچنين گزارش داد كه منابع نزديك صالح اعلام كردند كه حسين الحميدي، رييس اطلاعات و امنيت صالح در دوره رياست‌جمهوري كه وي را همراهي مي‌كرده كشته شده است؛ اما جزييات بيشتري ارايه نكردند. ولي در نهايت حزب صالح رسما تاييد كرد كه او كشته شده است و به تمام حدس و گمان‌ها در خصوص مرگ او پايان داد.
همزمان روز دوشنبه خبرهايي منتشر شد مبني بر اينكه انصارالله در پي درگيري‌هاي داخلي با متحدان سابق خود يعني حزب كنگره مردمي توانسته كنترل صنعا پايتخت يمن را به طور كامل به دست گيرد. حسين البخيتي از اعضاي ارشد انصارالله يمن اعلام كرد كه تنها مناطق كوچكي از پايتخت باقي مانده است. بخيتي تاكيد كرد كه مبارزان توانسته‌اند مناطق كليدي جنوب پايتخت، از جمله منطقه مصباحي كه محل سكونت و خانه علي عبدالله صالح در آن قرار دارد را تحت كنترل خود بگيرند. بخيتي همچنين صبح دوشنبه اعلام كرد كه اطراف محله و خانه علي عبدالله صالح به طور كامل محاصره شده و ممكن است طي چند ساعت آينده حوثي‌ها آن را بگيرند كه در نهايت اين اتفاق نيز رخ داد. ساير مناطق حساس و استراتژيكي كه تحت كنترل نيروهاي انصارالله در صنعا قرار گرفته است شامل ساختمان‌هايي است كه پسرصالح يعني احمد عبدالله صالح در آن زندگي مي‌كرد و يك مسجد محلي نيز به نام صالح، تمامي آنها در اختيار انصارالله قرار گرفت. گفتني است درگيري‌هاي ميان دو متحد سابق به پنجمين روز خود رسيد و به صورت خياباني و محله به محله ادامه دارد. روز گذشته نيز خبرهايي در خصوص حمله موشكي به سفارت جمهوري اسلامي ايران در صنعا توسط حاميان علي عبدالله صالح منتشر شد كه توسط مقامات ايراني به طور كامل تكذيب شد.
وزارت كشور يمن در بيانيه‌اي رسما اعلام كرد كه نيروهاي دولتي توانسته‌اند تمام مواضع شبه نظاميان خائن در پايتخت را تحت كنترل خود قرار دهند و امنيت منطقه را به طور كامل تضمين كنند. در اين بيانيه همچنين اعلام شد كه علي عبدالله صالح و حاميانش نيز كشته شدند. در اين بيانيه آمده است پس از بسته شدن راه علي عبدالله صالح، وي به همراه فردي كه در ماشين حضور داشته كشته شده است.
مردي قدرتمند در طولاني مدت
علي عبدالله صالح پس از يك كودتاي نظامي وارد چرخه قدرت در يمن شد و در سال 1978 به رياست‌جمهوري شمال يمن رسيد. او در نهايت با متحد كردن شمال و جنوب در سال 1990 رييس‌جمهور يمن شد. جنگ داخلي يمن در اواسط سال 1994 آغاز شد اما تنها دو ماه اين جنگ به طول انجاميد و با ورود ارتش شمال به جنوب يمن مجدد صالح در راس قدرت قرار گرفت. صالح متحد صدام حسين، ديكتاتور سابق عراق بود و تصميم او براي حمايت از عراق در جنگ اول خليج فارس عواقب جدي براي اقتصاد يمن داشت. عربستان سعودي با اخراج بيش از يك ميليون كارگر يمني از عربستان موجب شد تا خانواده‌هاي بي‌شماري از منابع مالي و درآمدي كه از عربستان به سمت يمن ميامد متوقف شد. پس از حملات 11 سپتامبر صالح سعي كرد خود را به عنوان يك متحد مهم براي ايالات متحده نشان دهد. او در سال 2007 يك سفر رسمي به واشنگتن داشت و در آنجا با جورج بوش، رييس‌جمهور وقت امريكا در كاخ سفيد ديدار كرد و اجازه داد هواپيماهاي بدون سرنشين امريكايي براي هدف قرار دادن القاعده در خاك يمن فعاليت كنند و در عوض يمن ده‌ها ميليون دلار كمك از امريكا دريافت كرد. طبق بررسي‌هاي انجام شده علي عبدالله صالح بين 32 تا 60 ميليارد دلار دارايي داشته است كه در طول 33 سال حكومت به دست آورد. طبق گزارش سازمان ملل صالح دارايي‌هاي خود را در 20 كشور مختلف سرمايه‌گذاري و به نوعي پنهان كرده است و اين گزارش نشان مي‌دهد كه صالح براي پنهان كردن اين پول با تعداد زيادي از بازرگانان در ارتباط بوده است. اما او نيز به مانند بسياري از ديكتاتورهاي عربي منطقه كه در طول تحولات كشورهاي عربي از قدرت كنار گذاشته شدند پس از تظاهرات‌هاي مردمي از رياست‌جمهوري كنار رفت اما تلاش كرد تا قدرت و نفوذ خود در يمن را حفظ كند. اما تغيير رويكردهاي پي‌درپي او در نهايت تبديل به بلاي جان او شد.
نبرد ادامه دارد
گفتني است پس از سخنان روز شنبه علي عبدالله صالح در خصوص گفت‌وگو با ائتلاف سعودي براي پايان تجاوز به يمن، جنگنده‌هاي سعودي ابعاد جديدي از حملات خود را آغاز كردند و به صورت هدفمند پايگاه‌ها و نيروهاي انصارالله را مورد هدف قرار دادند به نحوي كه به نظر مي‌رسد مكان‌هاي حضور نيروهاي انصارالله توسط كنگره مردمي لو رفته است. طبق گفته مقام‌هاي انصارالله نيروهاي ائتلاف تحت رهبري سعودي طي روزهاي گذشته داخل و اطراف صنعا را مورد هدف قرار دادند كه گفته مي‌شود هدف آنها فرودگاه و وزارت كشور يمن بوده است. با اين حال انصارالله طي روزهاي اخير صالح را متهم كرد كه قصد دارد يك فتنه در يمن به راه اندازد كه برنده آن ائتلاف سعودي خواهد بود. چرا كه صالح روز شنبه در سخنان خود عملا تمام مشكلات يمن را به گردن انصارالله و حوثي‌هاي يمن انداخت و ائتلاف سعودي نيز از سخنان صالح استقبال كرد و آن را مورد ستايش قرار داد. گفتني است اتحاد ميان انصارالله و كنگره مردمي يمن از سال 2015 اجازه نداد كه تجاوز سعودي‌ها در اين كشور به ثمر بنشيند و عبدربه منصور هادي، رييس‌جمهور مستعفي يمن نيز نتوانست با اهرم فشار عربستان به صنعا بازگردد.
به گزارش منابع انصارالله در حملات اخير ائتلاف سعودي به صنعا بيش از 100نفر كشته و زخمي شده‌اند كه در اين بين هم نظاميان و هم غير نظاميان مورد هدف قرار گرفتند. گفتني است پس از انتشار خبر كشته شدن علي عبدالله صالح نيز ائتلاف به رهبري عربستان در بيانيه‌اي اعلام كرد كه مردم از مراكز انصارالله تا اطلاع ثانوي پانصد متر فاصله بگيرند، بيانيه‌اي كه بيشتر به يك لطيفه و ژست شبيه است كه مي‌خواهند به نوعي تلفات غير نظامي را توجيه كنند.
سخنگوي دبيركل سازمان ملل نيز نگراني‌هاي خود را در مورد افزايش درگيري‌هاي مسلحانه و حملات هوايي در صنعا ابراز كرد. استفان دوكاريك در بيانيه‌اي كه روز يكشنبه منتشر شد اظهار داشت كه اين درگيري اخير جان ده‌ها نفر را گرفته است. به گفته وي درگيري‌هاي زميني و هوايي در داخل صنعا موجب محدود شدن رفت و آمدها شده است و عملا امكان دسترسي آمبولانس و تيم پزشكي به صنعا نيز وجود ندارد. كمك‌هاي خارجي نيز اجازه ورود به يمن براي امداد رساني را ندارند از همين‌رو دبيركل از تمام طرفين درگيري مي‌خواهد تا تمام حملات هوايي و زميني را متوقف كنند. در حال حاضر اكثر مناطق يمن به دليل مسدود شدن راه‌هاي ارسال كمك‌هاي بشردوستانه نيازمند كمك‌هاي اوليه هستند. طبق آمار ائتلاف تحت رهبري عربستان تقريبا جلوي دسترسي 80 درصد مردم يمن به كمك‌هاي بشردوستانه را براي زنده ماندن گرفته و آنها را تحت محاصره قرار داده است. تنها هفته گذشته بود كه پس از فشارهاي بين‌المللي اين كمك‌ها اجازه ورود به يمن را پيدا كرد. رابرت مارديني، مدير منطقه‌اي كميته بين‌المللي صليب‌سرخ، در يك پست توييتر نوشت، يك انبار دارو و كمك‌هاي بهداشتي مورد حمله قرار گرفت. به گفته مارديني غير نظاميان ترسيده‌اند و قادر به ترك خانه‌هاي خود نيستند. جنگ يمن تبديل به يكي از بدترين بحران‌هاي بشردوستانه در جهان شده است كه حداقل تاكنون 10هزار نفر درآن كشته شده‌اند و منجر به گرسنگي و بيماري‌هاي گسترده شده است و شرايط به نحوي است كه نمي‌توان به زودي منتظر اتفاقي مثبت در روند بحران يمن بود.
شوك و ترس
علي عبدالله صالح بيش از سه دهه قبل از اينكه در سال 2012 كنار گذاشته شود، رياست‌جمهوري يمن را برعهده داشت. ولي حتي پس از رياست‌جمهوري نيز نقش كليدي را در تحولات اين كشور ايفا كرد. در اواخر سال 2014 عبدرب منصورهادي، رييس‌جمهور وقت يمن از سمت خود استعفا داد و از كشور فرار كرد. انصارالله با حمايت مردم به صورت مسالمت آميز وارد صنعا شد و در نهايت كنترل پايتخت را در دست گرفت. درماه مارس 2015 يك ائتلاف به رهبري عربستان سعودي براي روي كار آوردن مجدد منصور هادي در تحولات يمن ورود كرد و اين كشور را در يك بحران عميق فرو برد. پس از اين حملات بود كه علي عبدالله صالح رسما اعلام كرد كه براي نخستين بار با انصارالله و حوثي‌ها وارد يك اتحاد مي‌شود؛ اتفاقي كه شايد تا چند سال پيش از آن حتي نمي‌شد آن را تصور كرد. اما حالا پس از دوسال اين اتحاد به شكست انجاميد كه اين موضوع مي‌تواند تاثير زيادي برروند تحولات‌يمن داشته باشد. حكيم المسمري، سردبير يمن پست در گفت‌وگو با الجزيره در خصوص ابعاد احتمالي فوت صالح گفت: شايد صالح را بتوان قدرتمند‌ترين فرد در يمن دانست و خبر مرگ او مي‌تواند كشور را در يك شوك و ترس قرار دهد. وي افزود: رسما نمي‌توانيد بگوييد كه اين پايان جنبش سياسي او است، اما اين ضربه بسيار بزرگي است. از طرفي صالح ميليون‌ها هوادار داشت و اين خيلي دور از ذهن نيست كه مرگ او با پاسخ مواجه شود. وي در ادامه افزود: هرچند اتحاد پايان يافته اما اكنون مي‌توانيم مطمئن باشيم كه حوثي‌ها تحت يك رهبري متحد قرار دارند. چرا كه پيشتر دو رهبر، دوبرنامه مختلف و دوراه مختلف براي پيروزي در جنگ وجود داشت. مروان بشاره، تحليلگر ارشد الجزيره نيز گفت: صالح چندين دهه است كه در تاريخ يمن حضور داشته است. مرگ او قطعا يك نقطه عطف عمده در يمن و تاريخ اين كشور است. زيرا صالح مردي براي تمام فصول بود. او در طول چهار دهه بارها جهت‌گيري‌هاي سياسي و اتحادهاي خود را با توجه به شرايط تغيير داد و اين اقدام را تا چند روز پيش از مرگش نيز ادامه داد.