نشست سران كشورهاي قاره امريكا با تمركز بر بحران ونزوئلا برگزار شد
بقاي واشنگتن در توافق تجارت آزاد
شهاب شهسواري
در غياب دو رهبر حاشيه‌ساز قاره امريكا، نيكولاس مادورو، رييس‌جمهوري بوليواري ونزوئلا و دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا، هشتمين نشست سران كشورهاي قاره امريكا در شهر ليما، پايتخت پرو، آرام و بدون جنجال زيادي برگزار شد. دونالد ترامپ، در روزهاي آخر باقي مانده به برگزاري نشست، سرگرم برنامه‌ريزي براي حمله به خاك سوريه شد و معاون اولش مايك پنس را به جاي خود به اين اجلاس فرستاد، در برابر نيكولاس مادورو، از سوي دولت پرو براي شركت در اين اجلاس دعوت نشده‌بود، چرا كه دولت پرو با تصميم مادورو براي برگزاري انتخابات زودهنگام رياست‌جمهوري در ونزوئلا مخالف است. واشنگتن پست در گزارشي از اين نشست مي‌نويسد هنوز زمان زيادي از آن دوران نگذشته است كه كشورهاي امريكاي لاتين از هر فرصتي براي حمله لفظي به سياست‌هاي دولت امپرياليست شمال قاره امريكا استفاده مي‌كردند. در شرايطي كه ترامپ رييس‌جمهور امريكاست و او نيز از هر فرصتي براي حمله و توهين به كشورهاي جنوبي استفاده مي‌كند، نشست كشورهاي قاره امريكا، ميدان مناسبي براي حملات سياسي بود، اما واقعيت اين است كه منطقه امريكاي جنوبي طي سال‌هاي اخير نسبت به گذشته بسيار محافظه‌كارتر شده و در عين حال اولويت نگراني‌هاي اين منطقه به بحران در ونزوئلا تغيير يافته است. اجلاس روز شنبه سران قاره جديد، بدون كمترين حاشيه برگزار شد. تقريبا هيچ يك از سران كشورهاي امريكاي لاتين اشاره‌اي مستقيم به نام جنجال آفرين ترامپ نكردند. شرايط براي مايك پنس در اين فضا آرام و كم حاشيه تا حدي خوب بود كه اصلي‌ترين خواسته‌هاي او يعني حمايت از دولت امريكا و متحدانش در حمله به سوريه و افزايش انزواي دولت ونزوئلا از سوي كشورهاي همسايه، نه‌تنها مورد قبول رهبران امريكاي لاتين قرار گرفت، بلكه از سوي گروهي از رهبران نيز تكرار شد. از جمله خوان مانوئل سانتوس، رييس‌جمهور كلمبيا با اشاره به محكوميت استفاده از سلاح‌هاي شيميايي، تاكيد كرد كه كشورش از «اقدامات تنبيهي در برابر استفاده از اين سلاح‌ها» حمايت مي‌كند.
عليه مادورو
معاون رييس‌جمهور امريكا كه به عنوان يكي از آخرين سخنرانان اين اجلاس تلاش كرد بيشتر تمركز خود را روي ونزوئلا بگذارد و تنها با اشاره كنايه‌آميز «رژيم كمونيست خسته» از كوبا نام برد. او با انتقاد از شرايط جاري در ونزوئلا، بحران اين كشور را «تراژدي يك استبداد در ابعاد كامل» توصيف كرد. پنس ادعا كرد: «مسووليت زجرهاي مردم ونزوئلا فقط پاي يك نفر نوشته مي‌شود: نيكولاس مادورو.» پنس در عين حال خبر داد كه دولت امريكا آمادگي دارد 16 ميليون دلار كمك در اختيار كشورهاي همسايه ونزوئلا قرار دهد كه شهروندان مهاجر اين كشور را قبول مي‌كنند، با اين حال چيزي از استراتژي يا برنامه جديد امريكا براي رويارويي با نيكولاس مادورو نگفت. با اين حال بر خلاف كوبا، بوليوي و تعدادي ديگر از كشورهاي حوزه درياي كاراييب، اكثريت رهبران حاضر در اين نشست با اقدام نيكولاس مادورو براي برگزاري انتخابات زودهنگام مخالف بودند و از بايكوت ونزوئلا در اين نشست حمايت كردند. اين كشورها معتقدند كه انتخابات مورد نظر مادورو كه از سوي مخالفان سياسي‌اش تحريم شده است، يك انتخابات نمايشي است و بايد مرزهاي ونزوئلا براي كمك‌هاي بين‌المللي گشوده شود. رييس‌جمهور آرژانتين، مائوريسيو ماكري در سخنراني خود گفت: «ما بايد تلاش‌هاي‌مان را چندبرابر كنيم تا دولت ونزوئلا دست از انكار واقعيت بردارد و همكاري‌هاي منطقه و كمك‌هاي بين‌المللي را بپذيرد، اين تنها راه غلبه بر بحران انساني در اين كشور است كه آن را به يك كشور ناپايدار بدل مي‌كند.»
انتقاد از سياست‌هاي واشنگتن
در شرايطي كه به جز مادورو و ترامپ، رييس‌جمهور كوبا، رائول كاسترو هم در اين نشست شركت نكرده‌بود، اما تندترين انتقادها از دونالد ترامپ از سوي برونو رودريگز، وزير خارجه كوبا بيان شد. وزير خارجه كوبا در سخنانش تاكيد كرد كه دولت كشورش «قويا حمله تجاوزكارانه ايالات متحده به سوريه را محكوم مي‌كند» و اين اقدامات را «تجاوز آشكار به قوانين و حقوق بين‌المللي مي‌داند. » او در عين حال در بخش ديگري از سخنانش با ترسيم تصويري سياه از ايالات متحده امريكا، اين كشور را محلي ناميد كه «دانش‌آموزان با اسلحه كشته مي‌شوند و قرباني خواسته‌هاي لابي‌هاي سياسي مي‌شوند» و از اقداماتي همچون «تبليغ براي ديواركشي، نظامي‌سازي مرزها، اخراج دسته‌جمعي مهاجران شامل كودكان و كساني كه در خاك اين كشور متولد شده‌اند» انتقاد كرد. در شرايطي كه برخي از كشورهاي متحد واشنگتن، از جمله كانادا از اقدام نظامي امريكا، بريتانيا و فرانسه عليه سوريه حمايت كردند، اما اوو مورالس، رييس‌جمهور بوليوي، بعد از وزير خارجه كوبا، تندترين انتقادها را از سياست‌هاي امريكا كرد. مورالس كه از اصلي‌ترين منتقدان سياست‌هاي امريكا در منطقه امريكاي لاتين و متحد ونزوئلا است، در سخنان تند خود تاكيد كرد: «بايد با شفافيت تمام تاكيد كرد، اصلي‌ترين تهديد براي دموكراسي، صلح، آزادي، كره زمين و چندجانبه‌گرايي، دولت ايالات متحده امريكاست. من بدون كوچك‌ترين وحشتي اين نكته را علنا و بلند بيان مي‌كنم. ». مورالس كه سفير كشورش در سازمان ملل متحد نيز از جلسه شوراي امنيت براي حمله به سياست‌هاي امريكا و جنگ‌افروزي اين كشور استفاده كرده‌بود، به‌شدت از دولت پرو به دليل دعوت نكردن از نيكولاس مادورو براي شركت در اجلاس انتقاد كرد.
سيگنال‌هاي مثبت نفتا
شايد مهم‌ترين توافق حاشيه نشست سران قاره امريكا، اظهارات مايك پنس بعد از ديدار با نخست‌وزير كانادا، جاستين ترودو بود كه تاكيد كرد ممكن است تا چند هفته ديگر، توافق نهايي براي بازنگري در نفتا (توافق تجارت آزاد امريكاي شمالي) ميان مكزيك، كانادا و ايالات متحده امريكا، به دست بيايد. هر چند مايك پنس با انريكه پنيا نيه‌تو، رييس‌جمهور مكزيك هم ديدار و گفت‌وگو كرد، اما بعد از اين ديدار هيچ يك از دو مقام حاضر به پاسخگويي به خبرنگاراني كه از آنها در مورد ديوار مرزي وعده داده‌شده توسط ترامپ مي‌پرسيدند، نشدند. پنيا نيه‌تو تاكنون دو بار سفر خود به واشنگتن را به دليل اختلافات در مورد شعار دونالد ترامپ براي ساخت ديوار در مرز مكزيك، لغو كرده است. دونالد ترامپ، پيش از اين تهديد كرده‌بود كه به دليل «غيرمنصفانه بودن» نفتا، علاقه‌مند است امريكا را از اين توافق تجارت آزاد خارج كند. اما بر اساس آنچه مايك پنس و جاستين ترودو بعد از ديدارشان گفتند، نشانه‌هاي مثبتي از نزديك شدن به توافق براي نگه داشتن امريكا در نفتا و بازنگري در برخي از مواد آن ديده مي‌شود.