هشدارهاي قرمز و نارنجي سازمان هواشناسي براي كل كشور
فصل سيل
تهران هم هشدار نارنجي گرفت، خطر وقوع سيل در پايتخت
گروه اجتماعي: با گذشت سه روز از وقوع سيل در استان فارس و جان باختن 22 هموطن، اخبار روزهاي گذشته هم حكايت از سيلابي شدن بارش‌هاي اخير در استان سيستان و بلوچستان و هرمزگان و احتمال بالاي وقوع سيل در استان‌هاي بوشهر و چهارمحال و بختياري و كهگيلويه و بويراحمد داشت كه به همين دليل، در هر 5 استان، نيروهاي امدادي در وضع آماده‌باش قرار گرفته‌اند و مناطق پرخطر و حريم‌هاي با احتمال بالاي غرق شدن در سيلاب از گردشگر و حضور بوميان و گردشگران تخليه شده است. تا عصر ديروز، غير از 22 هموطني كه در سيل استهبان جان خود را از دست دادند، فوت دو كودك هم در بشاگرد هرمزگان گزارش شد چنانكه طبق اعلام بخشدار گوهران بشاگرد، اين كودكان، دو دختربچه ۸ و ۱۴ ساله از روستاي پوسمن بودند كه غروب دوشنبه در پي ورود به رودخانه پايين دست سد، غرق شدند.
سيل در جنوب سيستان و بلوچستان به دنبال بارش‌هاي «مونسون» رخ داد و طبق آخرين گزارش‌ها از ميزان خسارات و تلفات در اين استان شرقي، علاوه بر جاري شدن سيلاب در 8 شهرستان و مسدود شدن بسياري از راه‌هاي جنوب استان و قطع برق برخي مناطق، وقوع آبگرفتگي، وقوع سيلاب و آبگرفتگي در ۳۵ روستاي شهرستان‌هاي سرباز، نيكشهر، ايرانشهر، سيب و سوران، دلگان، فنوج، سراوان و خاش و آسيب‌ديدگي و نياز به امداد و اسكان بيش از 400 هموطن سيل‌زده، جاري شدن روان‌آب و طغيان رودخانه كاجو و قطع راه‌هاي ارتباطي 33 روستاي بالادست و پايين‌دست رودخانه به سمت مركز شهرستان قصرقند، از ديگر خسارات بارش‌هاي «مونسون» در استان سيستان و بلوچستان بود ضمن آنكه طبق گفته رييس پليس راه جنوب استان سيستان و بلوچستان، محور‌هاي ايرانشهر به مهرستان، محور فنوج به اسپكه، محور قصرقند به نيكشهر، مسيرهاي خاش به سوران، محور دلگان به زهكلوت و ايرانشهر هم به علت سيلابي شدن مسيرها و تخريب بستر راه در محل تعدادي از آبنماها مسدود شد.
كل كشور در خطر سيل و سيلاب
سازمان هواشناسي كل كشور از ابتداي اين هفته هشدارهاي متعدد قرمز رنگ درباره خطر سيلابي شدن برخي محورها و جاري شدن روان‌آب‌ها به دنبال بارش‌هاي موسمي در نيمه شرقي كشور داشت و روز دوشنبه هم هشدار نارنجي براي استان تهران صادر شد و مديركل مديريت بحران استانداري تهران از مردم خواست كه با توجه به احتمال بالا آمدن آب رودخانه‌ها، جاري شدن روان‌آب در مسيل‌ها و آبگرفتگي معابر و مخاطرات ناشي از رعد و برق و بارش تگرگ و وزش باد شديد تا خيلي شديد و وقوع صاعقه در ارتفاعات، طي روزهاي آتي و حداقل تا اواخر وقت جمعه 7 مرداد ماه، از توقف در حاشيه رودخانه‌ها و كوهنوردي خودداري كرده و با توجه به احتمال سقوط اجسام و تابلوهاي تبليغاتي، از توقف و پارك خودرو در اطراف درختان و ساختمان‌هاي نيمه كاره هم خودداري كنند.
پرآسيب‌ترين تغييرات جوي طي روزهاي آتي در سراسر كشور
طبق اعلام سازمان هواشناسي، در روزهاي آينده كل كشور گرفتار خيزش گردوخاك، كاهش شديد شعاع ديد، كاهش كيفيت هوا، احتمال شكستن درختان كهنسال، احتمال خسارت به تاسيسات حساس به گردوخاك و صنعت كشاورزي، تاخير يا احتمال لغو پروازها، وقوع سيل و جاري شدن سيلاب خواهد شد. طبق اين هشدارها، حتي سواحل جنوب و شمال كشور هم در معرض اين نوسانات جوي قرار مي‌گيرند چنانكه طبق اعلام سازمان هواشناسي، ارتفاع موج در خليج فارس و درياي عمان به ۱.۵ تا ۲.۵ متر و در درياي خزر به ۱.۲ متر تا ۲ متر خواهد رسيد. استان‌هاي سمنان، خراسان رضوي، خراسان جنوبي، يزد، اصفهان، سيستان و بلوچستان، تهران، البرز، ايلام، كرمانشاه، خوزستان، بوشهر، خراسان شمالي، قم، مركزي، قزوين، لرستان، فارس، آذربايجان غربي، كردستان، گيلان، هرمزگان، بوشهر، مازندران، گلستان و كرمان هم طي روزهاي آتي و تا پايان هفته، بيشترين مخاطرات و خسارت‌ها بر اثر وزش باد شديد و انواع ناآرامي‌هاي جوي را خواهند داشت چنانكه در برخي استان‌ها خطر وقوع سيل و جاري شدن سيلاب پررنگ است و در برخي ديگر خيزش شديد خاك و وزش باد بسيار شديد مي‌تواند حادثه‌ساز شود.
طبق اعلام معاون اداره كل شيلات سيستان و بلوچستان، با توجه به صدور هشدار قرمز سازمان هواشناسي درباره بارش و رگبار و رعدوبرق و افزايش ارتفاع موج بين ۲ تا ۲.۵ متر دردرياي عمان و تنگه هرمز، نواحي ساحلي و دور از ساحل سيستان و بلوچستان و هرمزگان، اسكله‌هاي گردشگري هم براي ورود گردشگران بسته شده و تمامي فعاليت‌هاي صيادي هم تا پايان هفته لغو شده است.
هشدار قرمز رنگ، بالاترين سطح هشدار است كه در آن پيش‌بيني مي‌شود كه يك پديده جوي خسارت‌هاي وسيعي به دنبال داشته باشد. از اين‌رو سازمان هواشناسي با صدور هشدار قرمز به دستگاه‌هاي مختلف اعلام مي‌كند كه وارد عمل شوند و اقداماتي را براي كاهش خسارات وقوع پديده‌هاي جوي انجام دهند. دو روز قبل، استان تهران بابت نوسانات جوي روزهاي آينده، هشدار نارنجي‌رنگ از سازمان هواشناسي گرفت. در هشدار نارنجي رنگ سازمان هواشناسي پيش‌بيني مي‌شود كه پديده‌اي جوي اثرات منفي به دنبال داشته باشد و خسارت‌هاي احتمالي را سبب شود.
تابستان و سيل؟
روز 4 مرداد سال 1366 را خيلي از ساكنان تهران به ياد دارند؛ روزي كه با گرماي تابستاني آغاز شد اما از اولين ساعات بعدازظهر و پس از يك بارش شديد غافلگير‌كننده آن هم در نيمه تابستان، سيلاب مرگباري در ارتفاعات دربند از مسير رودخانه گلابدره به سمت ميدان تجريش جاري شد كه پساب و گل‌آب آن تا نيمه‌هاي خيابان دزاشيب و وليعصر و نياوران و شريعتي هم رسيد. به دليل غافلگير شدن شهروندان با وقوع سيل آن هم در ساعت اوج تردد و كسب و كار در ميدان تجريش و تكيه بزرگ و زيرگذرهاي دو سمت ميدان كه ديوار به ديوار، حجره‌هاي كوچك عرضه پوشاك و مايحتاج ضروري بود، تعداد جانباختگان بسيار بالا بود چنانكه امروز گفته مي‌شود حدود ۳۰۰ نفر در اين حادثه تلخ جان خود را از دست دادند. يكي از دلايل مهم بالا بودن تعداد جانباختگان البته رها شدن كابل‌هاي برق در سيلاب بود كه تعدادي از هموطنان هم به دليل برق‌گرفتگي جان خود را از دست دادند. مركز پژوهش‌هاي مجلس در گزارشي با محور آسيب‌شناسي وقوع سيل در ايران نوشته است: «اگرچه ايران به دليل ويژگي‌هاي جغرافيايي، اقليمي و ريخت‌شناسي منابع آب و خاك به عنوان يك سرزمين نيمه خشك در بخش عمده‌اي از فلات ايران شناخته شده، اما از سوي ديگر به علت تنوع سرزميني و اقليمي و نيز شرايط حاكم بر شيوه توسعه جاري و حاكم، در همين دوران همواره با بروز حوادث متعدد طبيعي و به ويژه طغيان و جريان نابهنگام آب‌هاي سطحي در بسياري از مناطق كشور، صرف‌نظر از شرايط متنوع جغرافيايي خود در چالش بوده كه از مهم‌ترين دلايل آنها افت شديد سطح ايستايي آب‌هاي زيرزميني، فرونشست زمين، بروز پديده فرو چاله‌ها، ناپايداري و فرسايش خاك و به ويژه گسيل ذرات ناپايدار خاك از مناطق مستعد فرسايش‌پذيري يا همان توفان‌هاي گرد و غباري است.توجه نكردن به ظرفيت مهم‌ترين تالاب‌هاي كشور به عنوان كاهنده شدت سيلاب و پذيرنده سرريز آب رودخانه‌ها و روان‌آب‌هاي سطحي در كشور (تالاب‌هاي هورالعظيم، شادگان، بامدژ، بختگان و...) در ساليان گذشته، علاوه بر تاثير بر تشديد سيلاب‌ها، منجر به كاهش پهنه آبي تالاب‌ها و افزايش سطح در معرض فرسايش و گسيل ريزگردها شده است.تغيير كاربري بستر و حريم منابع مهم آبي موجب شكنندگي بافت خاك و ناپايداري بافت خاك شده و هم موجب كاهش قدرت و توان‌پذيري مازاد آب‌هاي ناشي از بارش به دليل وجود موانع فيزيكي و مستحدثات سر راهي شده است. احداث پرورش ماهي و كشاورزي در بستر رودخانه‌ها يا حريم مستقيم آنها از ديگر مصاديقي است كه منجر به افزايش خسارت‌هاي اقتصادي و اجتماعي شده است.تغيير ريخت‌شناسي و شرايط پوشش گياهي با افزايش غيرمنطقي پهنه‌هاي تخصيصي به كشاورزي و دامداري متمركز و به ويژه در مناطق داراي خاك‌هاي سبك ناپايدار و در شيب‌هاي زياد كه علاوه بر كاهش ظرفيت خاك‌ها در جذب، به دام‌اندازي و نفوذ طبيعي آب به سفره‌هاي آب زيرزميني، از يك سو موجب كاهش زمان آب دوي (حركت آب در سطح زمين) و در نتيجه كاهش زمان مورد نياز براي تجميع آب‌ها در پايين‌دست و خط‌القعرها شده است. از مصاديق اين امر چراي بي‌رويه دام و كنترل نكردن بهره‌برداري از مراتع و اجرا نكردن طرح‌هاي تجميع عشاير است كه آسيب شديد به پوشش گياهي مناطق جنگلي حوضه زاگرس و جلگه‌اي وارد كرده است. انجام ندادن عمليات آبخيزداري در حوضه‌هاي بالادست مهم‌ترين سدهاي كشور، به‌رغم تاكيد تمام مطالعات فني و مهندسي و منابع طبيعي بر آبخيزداري گسترده و حفاظت منابع آب و خاك در بالادست سدها، عدم توفيق در انجام آبخيزداري در حوضه‌هاي بالادست موجب افزايش رسوب‌گذاري مسيرهاي آب گذري شده و علاوه بر كاهش ظرفيت مفيد سدهاي مهم كشور با انباشت رسوبات در مخازن سدها و نيز كاهش عمق مفيد مسيرهاي آب گذري، ظرفيت منابع و سازه‌هاي آبي براي انتقال مازاد آب‌هاي ناشي از روان‌آب‌ها و در نتيجه افزايش شدت سيلاب‌ها شده است.»