يك سال از حصر قطر گذشت
مقاومت در برابر قلدري سعودي
فرنگيس درخشنده
5 ژوئن سال گذشته برابر با دوشنبه 15 خرداد 1396 و 10 رمضان 1438، 4 كشور عربستان، امارات، بحرين و مصر به صورت ناگهاني همه ارتباطات خود را با قطر قطع و در ماه مبارك رمضان قطر را محاصره اقتصادي، سياسي و اجتماعي كردند. برخي كشورهاي ديگر هم از اين امر دنباله روي كردند كه اين امر موجب شگفتي و تعجب مردم قطر، كشورهاي همسايه و دنيا قرار گرفت زيرا كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس يكديگر را برادر خطاب كرده، در شوراي همكاري خليج فارس به صورت متحد عمل مي‌كردند، محدوديت تردد و بازرگاني نداشتند و منافع مشتركي را در منطقه مخصوصا عليه ايران دنبال مي‌كردند. عجيب‌تر آنكه اين كار در ماه مبارك رمضان صورت گرفت؛ زماني كه قطري‌ها روزه‌دار بودند و محاصره 3 كشور همسايه و مصر كمبود آذوقه و مواد غذايي و مايحتاج روزمره را به دنبال داشت و مردم روزه‌دار را با مشكلاتي مواجه كرد. ابتدا همه شوكه و در مرحله ناباوري قرار گرفتند. مگر مي‌شود در ايام ماه مبارك رمضان ملتي را محاصره اقتصادي كرد؟ مگر مي‌شود عرب‌ها به جاي مقابله با دشمنان اسلام و چهره زشتي كه از اسلام به صورت داعش و القاعده و طالبان نشان داده‌اند، با عرب‌ها و مسلمانان و همسايگان خود دشمني كنند؟ مگر مي‌شود عربستان وهابي كه با قطر وهابي مشتركات ايدئولوژيكي دارد و دنباله‌رو محمد عبدالوهاب، بنيانگذار اين فرقه هستند و پيمان دوستي با قطر دارد، كليه روابط ديپلماتيك و اقتصادي، سياسي و بازرگاني را با قطر قطع كند؟ به تدريج موضوع براي همه جا افتاده و باور كردند كه دوستان و برادران رنگ عوض كرده و تبديل به دشمنان قطر شده‌اند. در نخستين روزهاي پس از آغاز اين حصر سوپر ماركت‌ها خالي شد و دلهره عجيبي در ميان مردم به وجود آمد. خط هوايي قطر نقطه قوت و افتخار آن كشور و از بزرگ‌ترين خطوط هوايي دنياست كه بارها رتبه اول جهان را به خود اختصاص داده اما سوال اينجا بود كه حال با وجود تحريم‌ها هواپيماهاي قطري چگونه مي‌توانند به اقصي نقاط جهان پرواز كنند وقتي مسير پرواز از طريق امارات و عربستان بسته شده و تنها مسيري كه مي‌ماند پرواز از طريق آسمان ايران است كه قطر سعي مي‌كرد از آن استفاده كمتري كند. طي دوراني كه ايران از طرف دنيا تحريم شده بود قطر نيز هم‌صدا و هم‌پيمان با جهان نه‌تنها با ايران كاري نداشت و نام خليج فارس را تغيير داده بود بلكه بي‌رويه از چاه‌هاي مشترك گازي و نفتي با ايران برداشت مي‌كرد، مقامات ايران هميشه براي ورود به قطر و شركت در نمايشگاه‌هاي بازرگاني و سمينارها و كنفرانس‌ها با مشكل ويزا مواجه بودند و به همين دليل در بسياري موارد در جلسات مهم بين‌المللي در قطر حضور نداشتند. حضور ايران در نمايشگاه‌هاي بازرگاني قطر هميشه مشكل داشت و در صورت حضور با رفتار بي‌ادبانه و توهين آميز قطري‌ها مواجه مي‌شد، روزنامه‌هاي قطري پر بود از خبرهاي منفي و تحقيرآميز از ايران و گزارشاتي كه با ديدگاه منفي نوشته مي‌شد.
ماجراي 5 ژوئن سال 2017 از اين قرار بود كه امير قطر، شيخ تميم بن حمد آل ثاني يك روز قبل از آن در تاريخ 4 ژوئن به آكادمي علوم نظامي قطر رفت و بدون ايراد سخنراني به نظاميان سردوشي داد. ساعت 12 همان شب ناگهان خبرگزاري قطر QANA هك شد و روي اين خبرگزاري يك خبر جعلي به نقل از امير قطر قرار گرفت. اينكه امير در سخنراني خود به عربستان سعودي توهين كرده و از ايران حمايت كرده است. كانال العربيه هم بلافاصله اين خبر جعلي را اعلام كرد و از تعدادي از تحليلگران سياسي خواست در اين مورد تحليل بدهند و امير قطر را محكوم كنند. همه‌چيز كاملا صحنه‌سازي‌شده پيش رفت و مشخص بود كه از قبل سناريويي طراحي و در حال اجرا است. اسكاي نيوز امارات نيز تحليلگران سياسي را جمع و در برنامه تحليلي ويژه، قطر را محكوم كرد. دو ساعت بعد قطر اين خبر جعلي را تكذيب كرد ولي فرداي آن روز عربستان، امارات، بحرين، مصر و قطر را محكوم و رابطه خود را با قطر قطع كرده‌اند و در نتيجه اين قطع رابطه قطر در حالت محاصره قرار گرفت، كشورهاي محاصره‌كننده همه مرزهاي خود را روي دوحه بسته و اجازه تردد به اتباع قطري ندادند، مبادلات مالي قطع و هواپيماها اجازه پرواز نداشتند. ارسال مواد غذايي متوقف شده و حتي چوپان‌هايي كه در سرحدات مرزي چوپاني مي‌كردند، محاصره شدند. كشورهاي محاصره‌كننده به قطري‌هايي كه مشغول كار، تحصيل و زندگي در سه كشور عربستان، امارات و بحرين بودند دو هفته فرصت دادند تا خاك آن كشورها را ترك كنند و اجازه رفت و آمد و ديدار نيز نداشتند. در اين شرايط ايران دست همكاري خود را به سمت قطري‌ها دراز كرد اما كويت و عمان بي‌طرف باقي ماندند.
محاصره از نوع اقتصادي، سياسي و انساني از طريق هوا، زمين و دريا بود و قطر چنان تحت فشار قرار گرفت كه تصور مي‌رفت ظرف يك هفته به زانو درخواهد آمد. قطر براي تامين بسياري از نيازهاي خود به‌شدت وابسته به سايرين به خصوص عربستان و امارات است و همه كالاها به خصوص صيفي‌جات و لبنيات از آن طريق وارد قطر مي‌شود.
قطر بلافاصله از ايران تقاضاي كمك كرد تا مرزهاي دريايي و هوايي خود را روي قطر باز كند چرا كه عربستان و امارات از جنوب و شرق و بحرين از غرب مرزهاي خود را روي قطر بسته بودند و فقط بخش كوچكي از شمال قطر به آب‌هاي خليج فارس راه دارد كه به محض بلند شدن هواپيما از فرودگاه دوحه بالاجبار و بلافاصله وارد حريم هوايي ايران مي‌شود و هواپيمايي قطر هم كه سمبل قطر است نبايد فلج مي‌شد و لذا پاسخ مثبت ايران مي‌توانست قطر را نجات دهد. موضوع مرگ و زندگي بود. ايران به جاي اينكه شرط و شروطي بگذارد و كارشكني‌ها و بدرفتاري‌هاي گذشته قطر را به رخ او بكشد با بزرگ‌منشي و سعه‌صدر كه مختص ايرانيان و كشور بزرگ ايران است، نه‌تنها مرز هوايي خود را روي هواپيماهاي قطري گشود بلكه بازار قطر را به خصوص از نظر لبنيات و صيفي‌جات و آب پر كرد. ايران به تركيه هم مجوز داد كه از طريق ايران به قطر آذوقه برساند. ايران و تركيه نگذاشتند قطر زمين بخورد و قطري‌هايي كه از رفتار ايرانيان شگفت‌زده بودند، مي‌گفتند ايرانيان كرامت دارند و هميشه به اين صفت معروف بودند. عربستان از اصل، استقلال امارات، بحرين و قطر را قبول ندارد و همه آنها را جزيي از عربستان دانسته و رفتارهاي پدر و فرزندي با آنها دارد و هميشه تلاش داشت كه قطر را نيز مانند امارات و بحرين تحت نفوذ خود درآورد تا همه با هم و زير لواي عربستان با ايران مخالفت و مبارزه كنند. عربستان از يك سال قبل رفتار خود را با قطر تغيير داد و زماني كه ترامپ، رييس‌جمهور امريكا اواخر ماه مه به عربستان رفت در جلسه با بن زايد و بن سلمان شركت و مجوز لازم را به آنها داد تا با قطر رودررو شوند. عربستان، قطر را به دفاع از گروه‌هاي تروريستي و داعش متهم كرده، بحث تاسيس دفتر سياسي طالبان در دوحه را اشتباه قطر مي‌داند و به‌شدت از رابطه دوحه با تهران خشمگين است. همچنين شبكه خبري الجزيره نيز از سوي سعودي متهم به هدايت بهار عربي و طرفداري از اخوان‌المسلمين شده است. اين اتهام‌ها دليل حصر قطر اعلام شدند و پس از آغاز اين حصر برخي امريكايي‌ها و چهره‌هاي خارجي بلافاصله قطر را ترك كردند و اين در حالي بود كه بزرگ‌ترين پايگاه نظامي، هوايي امريكا در منطقه در قطر قرار دارد.
با وجود تحريم قطر توسط اين كشورها و شروطي كه گذاشتند تا قطر را تحت‌الحمايه و مستعمره عربستان كنند، اما اين اتفاق نيفتاد و قطر يك سال است كه با وجود همه مشكلات دوام آورده هرچند با دلهره روزگار مي‌گذراند. انتخاب قطر به عنوان ميزبان جام جهاني در 2020 يا كانال پيشرو و موفق الجزيره خشم و حسادت به خصوص كشورهاي همسايه عرب را به دنبال داشته و آنها به دنبال شكست قطر در اين امر هستند كمااينكه يكي از شروط وليعهد عربستان جهت آشتي با قطر صرفنظر كردن از بازي‌هاي جام جهاني و بستن الجزيره بود. تحريم قطر توسط عربستان، امارات، بحرين و مصر موجبات اتحاد قبايل قطر را فراهم ساخت و به جاي اينكه سران قبايل قطري مورد تطميع عربستان قرار بگيرند و عليه امير قطر قيام يا كودتا كنند، در مصاحبه‌ها و سخنراني‌هاي خود از وي حمايت كردند. همه آنها به همراه مردم قطر و ايرانيان مقيم متحد شدند. احساسات ناسيوناليستي مردم بالا گرفت همه جا پرچم قطر و عكس امير قطر در اندازه‌هاي كوچك، بزرگ و بسيار بزرگ ديده مي‌شد. روي شيشه ماشين‌ها، روي ساختمان‌ها و روي لباس مردم عكس پرچم و امير و نوشته‌هايي مانند خدا- وطن - امير ديده مي‌شد. بسياري از قطري‌ها عكس پروفايل موبايل خود را به عكس امير تغيير دادند حتي ايراني‌هاي قديمي مقيم قطر هم اين كار را كردند. اين همبستگي و جمع شدن حول امير موجب شد 300 هزار نفر جمعيت قطري به همراه 2 ميليون نفر غيرقطري مقيم تاكنون استقلال خود را حفظ كنند و زير يوغ عربستان نروند و سربلند زندگي كنند. قطر ممكن است همچنان زير فشار عربستان، امارات، بحرين و مصر از يك طرف و امريكاي ترامپ از طرف ديگر باشد ولي در يك سال گذشته هم ايران توانسته است سياست غيرتبليغاتي و آرامي را نسبت به حمايت از استقلال قطر دنبال كند و هم قطر به تدريج توانسته روابط بهتري را براي رشد خود توسعه دهد. مهم اين است كه قطر بتواند همين مسير را ادامه دهد و همچنان با ايستادن روي پاهاي خود توسعه را پيش ببرد.
با وجود تحريم قطر توسط اين كشورها و شروطي كه گذاشتند تا قطر را تحت‌الحمايه و مستعمره عربستان كنند، اما اين اتفاق نيفتاد و قطر يك سال است كه با وجود همه مشكلات دوام آورده هرچند با دلهره روزگار را مي‌گذراند. انتخاب قطر به عنوان ميزبان جام جهاني در 2020 يا كانال پيشرو و موفق الجزيره خشم و حسادت به خصوص كشورهاي همسايه عرب را به دنبال داشته و آنها به دنبال شكست قطر در اين امر هستند كمااينكه يكي از شروط وليعهد عربستان جهت آشتي با قطر صرفنظر كردن از بازي‌هاي جام جهاني و بستن الجزيره بود.