يونان و مقدونيه؛ توافق تاريخي برسر نام
محمود فاضلي
سرانجام پس از 25 سال تنش و بي‌اعتمادي ميان يونان و مقدونيه و مذاكرات پنهان و آشكار دو كشور در زمينه نام جمهوري مقدونيه كه در يك سال گذشته شتاب بيشتري گرفته بود، طرفين بر سر نام «مقدونيه شمالي» توافق كردند. در اين توافق مقدونيه پذيرفته است نام جديد اين كشور را در قانون اساسي اين كشور اصلاح كرده، نام سازمان‌هايي كه از عبارت «مقدونيه» استفاده كرده را تغيير دهد، توافق از سوي پارلمان هر دو كشور به تصويب اكثريت نمايندگان برسد و...
در مقدونيه به همه‌پرسي گذاشته شود. همچنين قرار است 140 كشوري كه اين كشور را در گذشته با نام جمهوري مقدونيه به رسميت شناخته بودند آن را با نام جديد مورد شناسايي قرار دهند.
همچنين مقدونيه تفكيك بين يونانيان مقدوني، تمدن يوناني و زبان آنها با ساكنين كشور مقدونيه كه داراي تاريخ و ويژگي‌هاي زباني و فرهنگي خاص خود است را به صراحت پذيرفته و تضمين‌هايي جهت پيش‌گيري و سركوب هر نوع لفاظي و اقدامات الحاق‌گرايانه توسط مراجع دولتي و خصوصي اين كشور را ارايه كرده و موارد الحاق‌گرايانه در قانون اساسي را حذف كند. تابعيت از شهروند مقدوني به شهروند مقدونيه شمالي تغيير يابد. آتن نيز متقابلا وجود زبان و قوميت مقدوني را به رسميت شناخته و مي‌پذيرد زبان مقدوني وابسته به زبان اسلاو بوده و ربطي به زبان مقدونيه يوناني باستاني و زبان يوناني – مقدوني ندارد. همچنين در رابطه با تعدادي از مجسمه‌هاي تاريخي كه در مقدونيه وجود دارد و اين امر حساسيت آتن را برانگيخته است، دولت مقدونيه يا بايد آنها را با شهرداري شهر تسالونيكي يونان مبادله كرده يا در پلاك‌هايي به وضوح توضيح دهد اين مجسمه‌ها نماد تمدن يونان است.
طرفين همچنين متن اين توافق را در مرز دو كشور و در كنار درياچه «پرسپا» به امضا رساندند. به دنبال اين تصميم، پارلمان مقدونيه پيش از 25 ژوئن آن را به راي‌گيري خواهد گذاشت و در صورت تصويب سران اتحاديه اروپا در جلسه 28 و 29 ژوئن به آغاز مذاكرات الحاقي اين كشور به اتحاديه اروپا چراغ سبز نشان خواهند داد و سپس يونان طي نامه‌اي به ناتو خواستار دعوت مقدونيه به عضويت در پيمان آتلانتيك شمالي خواهد شد. پيش‌بيني مي‌شود عضويت در ناتو پس از تصويب توافق در همه‌پرسي مقدونيه (سپتامبر يا اكتبر) و اصلاح قانون اساسي اين كشور نهايي خواهد شود.
چيپراس، نخست‌وزير يونان اين توافق را پيروزي ديپلماتيك بزرگ و فرصت تاريخي دانسته و مدعي است با توافقي كه تنظيم شد و با تفكيك صريح بين مقدونيه باستان با منطقه‌اي كه همسايه شمالي واقع شده است پايان قطعي به مواضع الحاق‌گرايانه
داده شد.
توافقي كه در چارچوب تمامي خطوط قرمز ملي 20 سال اخير يونان قرار دارد. البته وي همزمان معتقد است عضويت مقدونيه در ناتو و اتحاديه اروپا مشروط به تكميل موفقيت‌آميز اصلاح قانون اساسي جهت درج نام جديد است. همسايه شمالي ما توافق كرده قانون اساسي خود را تغيير داده و نام خود را به جمهوري مقدونيه شمالي كه در داخل و خارج از كشور استفاده خواهد شد، تغيير دهد. تمامي پيش شرط‌هايي كه دولت به طرف مقابل مطرح كرده بود پذيرفته شده و توافق در چارچوب مواضع ملي دو دهه اخير يونان قرار دارد. يونان هيچ چيزي در اين توافق نداده بلكه خيلي چيزها گرفته است.
زائف، نخست‌وزير مقدونيه نيز پس از حصول توافق با يونان از راه‌حل تاريخي سخن گفت كه هويت ملي و فرهنگي مقدوني را حفظ مي‌كند. به باور او توافق مورد نظر الحاق به ناتو اتحاديه اروپا را تضمين كرده است البته حرف آخر را شهروندان كشور از طريق همه‌پرسي پاييز خواهند زد.
اين توافق البته در آتن و اسكوپيه داراي مخالفيني است. در آتن رييس حزب محافظه‌كار نئودموكراسي آن را «توافقي بد» توصيف و پذيرش قوميت و زبان مقدوني را عقب‌نشيني غير قابل قبول از طرف دولت چپگرا خواند. او حتي مدعي است نخست وزير مشروعيت سياسي براي امضاي اين توافق را ندارد و دولت را به بي‌توجهي كامل به ديدگاه مردم و بي‌اعتنايي به پارلمان متهم كرد. پيش بيني مي‌شود اين حزب طرح راي عدم اعتماد عليه دولت را بررسي مي‌كند. حتي جناحي از اين حزب بر برگزاري همه‌پرسي در يونان تاكيد دارند. رييس حزب يونانيان مستقل (شريك حزب حاكم در دولت) نيز تاييد كرده است اين حزب از نامي كه در آن عبارت مقدونيه قيد شده باشد حمايت نخواهد كرد و موضع حزب همچنان تغيير ناپذير است. احزاب «كمونيست»، «انوسي كنتروئون» و «وحدت مردمي» يونان نيز مخالفت خود با توافق را اعلام كردند.
در اسكوپيه رييس‌جمهور مقدونيه در ديدار با نخست‌وزير و وزير خارجه كه بيش از چند دقيقه به طول نكشيد، پس از دريافت متن توافق از آنان خواست كاخ رياست‌جمهوري را ترك كنند و با صدور بيانيه‌اي مخالفت قطعي خود با توافق را اعلام و تاكيد كرد«موضع من قطعي است، از اين توافق مضر حمايت نكرده و آن را امضا نخواهم كرد». وي متن توافق را تحقيرآميز خواند. رييس حزب اپوزيسيون VMRO-DPMNE ضمن انتقاد از توافق يادشده تاكيد كرد «اين راه‌حل واقعي نيست بلكه تسليم كامل است».
اگرچه اين توافق در هر دو كشور داراي مخالفين جدي است اما در سطح بين‌المللي مورد حمايت جدي قرار گرفته است. گوترش، دبيركل سازمان ملل از توافق آتن و اسكوپيه پيرامون مساله نام مقدونيه استقبال و به دولت‌هاي دو كشور تبريك و مردم دو كشور را به اتحاد جهت پيشرفت روند حل و فصل مساله فرا خواند. نخست‌وزير آلباني، وزارت خارجه امريكا، آلمان، بلغارستان، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا، دبيركل ناتو و رييس شوراي اتحاديه اروپا رضايت خود از حصول اين توافق تاريخي را
اعلام كردند.