بيم و اميدهاي يك آتش‌بس
محسن روحي صفت
آتش‌بس در افغانستان از روز 27 ماه رمضان آغاز شد و تا دو روز بعد از عيد فطر اعلام شد و پيشنهاد‌دهنده اوليه آن نيز دولت بود كه با استقبال طالبان همراه شد. در واقع زمينه براي چنين آتش‌بسي وجود داشت، چرا كه گروه‌هاي غير افغان مانند داعش، لشكر طيبه و القاعده، توانايي و قدرت مانورشان بيش از گذشته شده است و طالبان از اين موضوع چندان راضي نيست چرا كه نمي‌خواهند نيروهاي خارجي مداخلات‌شان در افغانستان بيشتر شود. از سوي ديگر عيد فطر در جامعه افغانستان مقبوليت بسيار بالايي دارد و به عنوان يك عيد اصلي به حساب مي‌آيد كه پنج روز تعطيل هستند و مانند عيد نوروز لباس‌هاي نو مي‌پوشند و مردم به ديدو بازديد يكديگر مي‌روند. زمينه اجتماعي اعلام چنين آتش‌بسي براي هر دو طرف بسيار مهم بود و دو طرف توانستند براي افزايش نفوذ بيشتر در ميان مردم بهره‌برداري كنند. در خارج از افغانستان نيز شوراي امنيت سازمان ملل و بيشتر كشورهاي عضو از اين پيشنهاد استقبال و دو طرف را تشويق كردند تا از خشونت براي رسيدن به اهداف خود خودداري كنند. در عين حال اخيرا نيز رييس ستاد مشترك ارتش پاكستان سفري به افغانستان داشت كه با آقاي اشرف غني رييس‌جمهور و عبدالله عبدالله رييس اجرايي دولت افغانستان ديدار كرد. اين موضوع نيز به نحوي توانست شرايط را براي برقراري آتش‌بس فراهم كند و به خوبي اجرايي شود. موضوع ديگري كه در اين بين مطرح مي‌شود انتخابات شوراهاي شهر در شهرستان‌هاي افغانستان است. اين موضوع براي هر دو طرف زمينه‌اي را ايجاد مي‌كند كه بيش از گذشته در انتخابات مشاركت داشته باشند و افراد مورد نظر خود را در مراجع قانوني كشور تثبيت كنند. انتخابات نيز بهانه‌اي شد تا تلطيف فضا بيش از پيش صورت گيرد.
از طرفي برخي ابتكارات نيز از سوي دولت صورت گرفت. از جمله در هرات اجازه دادند كه اعضاي طالبان از خانواده‌هايشان ديدن كنند و مورد تعرض قرار نگيرند. همه اينها نشان مي‌داد كه فضاي رواني و اجتماعي براي توافق بيش از گذشته فراهم شده است. شوراي عالي صلح افغانستان در اين زمينه طرح‌هاي عملياتي را آماده كرد و به صورت چراغ خاموش و پشت پرده طرح‌هاي خود را پيش مي‌برد. اين اميدواري وجود دارد كه فضاي تلطيف شده باعث شود كه مذاكرات در روزهاي آينده ادامه پيدا كند. پايان دوره مجلس افغانستان نيز در پيش است و برخي از نيروهاي طالبان كه با دولت در ارتباط هستند و حامياني در بين گروه‌هاي همكار دولت دارند، تمايل دارند از فضاي انتخابات براي گسترش نفوذ خود در آينده حكومت استفاده كنند. ما مي‌توانيم اميدوار باشيم كه در آينده اين فضا ادامه پيدا كند به شرطي كه دولت پاكستان همكاري خود را ادامه دهد. فضا براي دولت پاكستان نيز سخت‌تر از گذشته شده است چرا كه با حضور ترامپ در كاخ سفيد تحت فشار بيشتري قرار گرفته است و شايد به فكر افتاده باشد كه با دولت كابل به صورت مشترك وضعيت نا امني در افغانستان و پاكستان را بهتر مديريت كنند. مشاهده كرديم كه رييس ستاد مشترك ارتش پاكستان در ديدار با آقاي عبدالله اعتراف كرد كه سياست‌هاي گذشته اشتباه بوده و نمي‌توان به عنوان يك راه‌حل از آن استفاده كرد و بايد طرح‌ها و راه‌حل‌هاي جديد‌تري براي حل مشكلات افغانستان پيشنهاد كرد. اما بايد اعتراف كرد كه گروه طالبان يك دست نيست و از افراد مختلف و گروه‌هاي مختلفي تشكيل شده است كه هر بخشي ارتباطات و راه‌هاي تماس خود را دارد. برخي از آنها مستقل‌تر هستند و برخي ديگر ممكن است وابسته همسايه جنوبي خود يعني پاكستان باشند. از همين رو ديدگاه‌هاي مختلفي دارند. اما عدم پذيرش ادامه آتش‌بس را نمي‌توان جمع‌بندي نهايي موضوع دانست كه كل طالبان با آن مخالفت كرده است. ولي اگر توازن در داخل طالبان به نفع همكاري با دولت باشد آنگاه اين آتش‌بس مي‌تواند ادامه پيدا كند. از همين رو بايد ديد كه توازن در طالبان به سمت كدام بخش از اين گروه سوق پيدا مي‌كند. بخشي از اين موضوع بستگي به نتايج مذاكرات و گفت‌وگوهايي دارد كه رييس ستاد مشترك ارتش پاكستان با مقام‌هاي افغانستان نيز دارد. از طرفي ديگر كشته شدن ملافضل‌الله رهبر طالبان پاكستان با همكاري اطلاعاتي و امنيتي ميان امريكا و افغانستان را مي‌توان يك سيگنال مثبت به سمت پاكستان دانست. اين اتفاق بسيار مهمي است چرا كه پاكستان، افغانستان را متهم به حمايت از اين فرد مي‌كرد كه موجب نا امني در داخل پاكستان مي‌شود. در واقع از ميان برداشته شدن او پالس بسيار مثبتي است كه از طرف دولت افغانستان به سمت دولت پاكستان فرستاده شده است كه مي‌توان نشان از همكاري دو كشور در صلح و ثبات در مرزهاي دو كشور دانست. اما موضوع ديگري كه در اين بين مطرح است پاكستان به تازگي مطرح كرده است كه مناطق آزاد قبيله‌اي هفتگانه (باجور، مهمند، خيبر، اروكزي، كرم و وزيرستان) بودند. اين مناطق حتي قبل از استقلال پاكستان نيز به عنوان مناطق آزاد شناخته مي‌شدند و در دوره‌اي كه هند در استعمار انگلستان بود نيز اين مناطق هفت گانه تحت كنترل آنها نبود. بعد از استقلال نيز اين روند ادامه داشت و دولت پاكستان آن را پذيرفته بود. در چند ماه اخير دولت پاكستان لايحه‌اي را در مجلس به تصويب رساند كه اين مناطق را به استان پختونخواه ملحق كرد. ايجاد امنيت و ثبات در اين منطقه براي پاكستان زماني كه اين مناطق به عنوان مناطق آزاد شناخته نشوند پر اهميت مي‌شود و به مانند ساير مناطق كشور براي تامين امنيت در اين منطقه نيز اقدامات لازم صورت مي‌گيرد. از همين رو حاضر است در اين زمينه امتيازات خوبي به افغانستان بدهد تا در آن نقطه گروه تحريك طالبان نتواند فعاليت لازم را داشته باشد.