رضا عليجاني، مدير خانه مطبوعات خوزستان:
مسوولان و رسانه‌ها از شبكه‌هاي اجتماعي جا ماندند
امين شول سيرجاني
خوزستان يكي از استان‌هايي است كه در زمان رونق مطبوعات در كشور، رسانه‌هاي محلي حرفه‌اي و موثري داشته است و زماني روزنامه‌هاي محلي اين استان الگوي كار نشريات محلي در ساير استان‌ها بودند. رفته رفته اما نشريات اين استان رونق و اثرگذاري گذشته خودشان را از دست دادند. يكي از نشانه‌هاي كاهش دايره نفوذ و اثرگذاري را شايد بتوان در ايفاي نقش رسانه‌ها در زمان وقوع بحران‌هايي مانند گردوغبار و كمبود آب و... ديد. گسترش شايعات عجيب و غريبي مانند صادرات آب از استان خوزستان به كويت و عراق يكي از مسائلي بود كه به نظر مي‌رسد رسانه‌هاي محلي نتوانستند درباره آن به اندازه كافي اطلاع‌رساني دقيق و روشنگرانه انجام دهند. «رضا عليجاني»، مدير خانه مطبوعات استان خوزستان كه از چهره‌هاي رسانه‌اي اين استان به شمار مي‌رود هر چند قبول دارد كه تيراژ نشريات به‌شدت كاهش يافته اما در عين حال تاكيد مي‌كند هنوز هم رسانه‌هاي حرفه‌اي خوزستان به وظايف شان عمل مي‌كنند.
بررسي‌هاي ميداني خبرنگار «اعتماد» در هفته گذشته حاكي از اين است كه مردم شهرهايي مانند آبادان، خرمشهر و اهواز در ماجراي بحران كيفيت آب و شايعات پيرامون آن اعتناي چنداني به رسانه‌هاي محلي ندارند و بيشتر تحت تاثير فضاي اطلاع‌رساني غيررسمي هستند. وضعيت مطبوعات محلي در استان خوزستان را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
در گذشته تيراژ رسانه‌ها در خوزستان خيلي خوب بود اما الان تعداد مخاطبان رسانه‌هاي محلي و سراسري خيلي كم شده‌اند. الان در بهترين حالت مهم‌ترين نشريه‌هاي ما حداكثر 5 هزار نسخه تيراژ دارند. پايگاه‌هاي خبري البته وضعيت شان خيلي بهتر است. به هر حال خوزستان هم تابعي از كل كشور است. اوضاع رسانه‌هاي مكتوب در كل كشور خوب نيست. چند سال پيش وقتي نشريات سراسري در استان خوزستان توزيع مي‌شدند، فروش بالايي داشتند. الان با وجود اينكه روزنامه‌هاي با كيفيتي هم توليد مي‌شود اما با اقبال كمي روبه‌رو شده‌اند و در مقايسه با گذشته، مردم كمتر روزنامه مي‌خرند. در نتيجه اثرگذاري رسانه‌ها هم كم مي‌شود. رسانه‌هاي خوزستان در موضوع‌هاي مهمي مانند ريزگردها، آب و... فعالند. نشست‌ها و ميزگردهاي تخصصي مي‌گذارند اما واقعيت اين است كه نسخه مكتوب اين نشريات مشتريان زيادي ندارد مگر اينكه نشريات كانال تلگرام و سايت داشته باشند آن وقت اين اثرگذاري افزايش مي‌يابد. از طرف ديگر تعدد نشريات باعث شده درآمدهاي نشريات كم شود. آنها نيروهاي حرفه‌اي شان را تعديل كرده‌اند. وقتي رسانه‌اي با كمبود خبرنگار حرفه‌اي روبه‌رو باشد مسلما كيفيت نشريه هم آسيب مي‌بيند.
در استان چند نشريه فعال داريد آيا به طور مشخص در آبادان و خرمشهر هم نشريه‌اي به طور منظم منتشر مي‌شود؟
در حال حاضر در كل استان خوزستان 17 روزنامه فعال داريم كه 13 روزنامه به طور منظم منتشر مي‌شوند. تعدادي نشريه منطقه‌اي و تعدادي هم نشريه محلي مختص شهرستان‌هاي استان منتشر مي‌شوند. از 30 هفته‌نامه مجوز‌دار حدود هشت نشريه به طور منظم منتشر مي‌شوند كه دو نشريه به لحاظ كيفي و استقبال مخاطبان جايگاه خوبي دارند. يكي دو ماهنامه هم داريم كه وضعيت خوبي دارند. در خرمشهر نشريه خاصي نداريم اما در آبادان يكي، دو هفته‌نامه موفق منتشر مي‌شوند. در رامهرمز يك نشريه موفق داريم. در استان پايگاه‌هاي خبري زيادي فعاليت مي‌كنند كه نزديك به 10 پايگاه خبري از دايره مخاطبان قابل‌قبولي برخوردارند. پايگاه‌هاي خبري با وجود تفاوت نگاه سياسي مباحث زيست‌محيطي و شهري را به طور مرتب دنبال مي‌كنند.
خب با وجود اين نشريات و پايگاه‌هاي خبري بايد رسانه‌ها بر افكار عمومي اثرگذار باشند آيا به عنوان نمونه در ماجراهاي رخ داده درباره كاهش كيفيت آب خوزستان اين اثرگذاري قابل لمس بود؟ چرا مردم به طور گسترده شايعات را باور كرده بودند؟
شايعات ابتدا در شبكه‌هاي اجتماعي و به صورت هدفمند طرح شدند. نمي‌دانم به نظرم يك سناريو بود كه از بيرون استان طراحي شده بود. اما با توضيحات مسوولان و بازديدهايي كه اتفاق افتاد كم‌كم آن شايعات رنگ باخت. به هر حال در اين اتفاقات فضاي رسانه‌اي و مسوولان از شبكه‌هاي اجتماعي جا ماندند. به نظر من نيروهاي رسانه‌اي ما هم به اندازه كافي آموزش نديده‌اند. روابط عمومي‌هاي سازمان‌ها، خبرنگاران و حتي مسوولان استان نيازمند آموزش تحليل محتوا و توليد محتواي ويژه شبكه‌هاي اجتماعي هستند. خبرنگاران رسانه‌هاي مجازي هم بايد آموزش‌هاي جدي ببينند. اينكه چطور خبرها بايد دروازه باني شوند، چگونه خبرها را صحت‌سنجي كنند و چگونه به دليل سرعت انتشار اخبار از دقت‌شان كم نشود.
گفته مي‌شود چون نشريات محلي خوزستان بيش از اندازه از نظر مالي به رپرتاژ آگهي‌هاي سازمان‌هايي مانند شركت نفت، سازمان آب و برق خوزستان و نهادهايي از اين دست وابسته‌اند؛ از كار استاندارد و حرفه‌اي‌شان دور افتاده‌اند، چقدر اين نقد را وارد مي‌دانيد؟
اين طور نيست. اتفاقا نشريات ما عموما رويه انتقادي دارند. الان بيشتر درآمد نشريات از محل آگهي‌هاي دولتي و آگهي‌هاي شهرداري‌ها تامين مي‌شود. خصوصا در شهرستان‌ها اصلا اين گونه نيست. از نظر من در جامعه رسانه‌اي خوزستان نيروهاي خوبي داريم و مي‌توانيم آنها را فعال كنيم اما اكنون اقتصاد ضعيف رسانه‌ها موجب شده نتوانند از اين نيروها استفاده كنند. خبرنگاران از نظر معيشتي و بيمه‌اي مشكلات متعددي دارند در چنين شرايطي نمي‌توانيم انتظارات زيادي داشته باشيم.
تصور مي‌كنيد اين تجربه اخير مي‌تواند زمينه‌ساز اين آموزش‌ها باشد؟
ما دنبال آموزش نيروهاي رسانه‌ها هستيم. با مدير خانه مطبوعات كشور و مسوولان موسسه نشرآوران هم جلسه‌اي داشته‌ايم و يكي از پيشنهادهايم اين بود كه براي آموزش رسانه‌هاي مجازي بيشتر كار كنيم. چون اين رسانه‌ها هم مخاطب دارند و هم درآمد دارند اما آمادگي حرفه‌اي لازم براي انتشار اخبار در زمان بروز بحران را ندارند. كار آموزشي و تقويت فضاي حرفه‌اي نيازمند حمايت وزارت ارشاد است. وزارت ارشاد بايد از برنامه‌هاي آموزشي ما حمايت كند تا فضاي حرفه‌اي رسانه در استان تقويت شود.