گروه ديپلماسي
دو سال از كودتاي 25 تيرماه 1395 برابر با 15 جولاي 2016 گذشته است؛ كودتايي كه در نتيجه آن 250 نفركشته و بيش از 2 هزار نفر هم زخمي شدند. رضا‌هاكان‌تكين، سفير تركيه در ايران در دو سال گذشته به مناسبت سالگرد خنثي‌سازي اين كودتا توسط مردم و دولت رجب طيب اردوغان، نشست خبري را در تهران برگزار مي‌كند. روز گذشته نيز وي به همين مناسبت ميزبان جمعي از خبرنگاران رسانه‌هاي ايراني در محل سفارتخانه تركيه در تهران بود.
به دنبال يكدست كردن فضاي اجتماعي در تركيه نيستيم
در اين نشست خبرنگار «اعتماد» از سفير تركيه سوال كرد كه دو سال از كودتا گذشته اما هنوز دستگيري خبرنگاران و اخراج كارمندها با عنوان پاكسازي نهادها از عناصر وابسته به گروه گولن در جريان است. فكر نمي‌كنيد آنچه شما از آن با عنوان پاكسازي ياد مي‌كنيد از سوي ديگران به سركوب افكار عمومي و صداي مخالف تعبير مي‌شود؟ رضا هاكان تكين در پاسخ گفت: ابتدا از اينكه به عنوان روزنامه‌نگار ايراني نگران آزادي مطبوعات در سراسر جهان هستيد از شما قدرداني مي‌كنم. ما وقتي درباره پاكسازي عناصر وابسته به سازمان تروريستي فتح‌الله گولن صحبت مي‌كنيم منظور دقيقا كساني است كه در ارتباط با اين سازمان فعاليت‌هايي را در چارچوب اهداف تروريستي آن انجام مي‌دهند و منظور ما ايجاد و يكدست كردن فضاي اجتماعي يا فضاي سياسي در تركيه نيست. ما با نهادي طرف هستيم كه ساختار پيچيده‌اي دارد، با پنهان‌كاري زيادي فعاليت‌هاي خود را ادامه داده و مي‌توان گفت كه يك سازمان تروريستي مشابه سازمان‌هاي ديگر دربرابر ما وجود ندارد و با نمونه‌هاي ديگر متفاوت است. آنها نفوذ گسترده‌اي در نهادهاي مختلف از جمله نهادهاي مطبوعاتي و رسانه‌ها انجام داده‌اند كه ما براي برخورد با اين سازمان نيازمند به برخورد با تمام عناصر آنها در همه نهادها هستيم. تنها هدف برخورد با برخي از كساني كه به عنوان خبرنگار بودند برخورد با گروه‌هاي تروريستي در چارچوب قضايي بوده و هيچ‌وقت به مثابه فشار بر افكار عمومي رسانه‌ها و محدود كردن آزادي رسانه نبوده است. سازمان تروريستي فتح‌الله گولن و پ ك ك توانسته‌اند با پروپاگانداي رسانه‌اي اين برخوردها را با عنوان برخورد با رسانه‌ها جا زده و بر برخي اذهان در خارج از كشور تاثير بگذارند. طي فعاليت‌هاي دولت تركيه در دو سال گذشته توانسته‌ايم در حوزه بين‌المللي هم ماهيت اين گروه تروريستي را براي كشورهاي ديگر افشا كنيم و تاثير پروپاگانداها كمتر شود. خارج شدن افراد اينچنيني از رسانه‌ها اتفاقا باعث قدرتمندترشدن رسانه و باورپذيري بيشتر رسانه‌ها خواهد بود. درخصوص هر يك از اصحاب رسانه كه اتهامي مطرح مي‌شود لزوما به معناي اين نيست كه صدر در صد مجرم هستند بلكه دستگاه‌هاي قضايي و دادگاه‌هاي صالحه مستقل پرونده آنها را بررسي مي‌كنند و اگر در روند قضايي مجرم شناخته شوند آنگاه مي‌توانيم از آنها به عنوان مجرم ياد كنيم چنان كه در دو سال گذشته افراد بسياري كه پرونده‌هايي داشته‌اند حكم برائت دريافت كرده‌اند و سيستم قضايي مستقلا درباره آنها كار خود را انجام مي‌دهد.
هشدار تركيه درباره ادلب
سفير تركيه در پاسخ به سوال دوم «اعتماد» مبني بر اينكه آيا اين احتمال وجود دارد كه توافقي مشابه توافق امريكا و روسيه درباره جنوب سوريه، درباره حضور نيروهاي تركيه در شمال سوريه نيز انجام شود و به طور كلي استراتژي تركيه براي خروج از سوريه چيست، گفت: ما از طرف‌هاي مذاكره درباره ايجاد منطقه كاهش تنش در جنوب سوريه ميان امريكا و روسيه نبوده‌ايم و اطلاع نداريم كه اين مذاكرات به چه شكلي انجام شد و پيش رفت. اينكه امريكا و روسيه در اين باره به تفاهمي رسيده‌اند به ما ارتباطي پيدا نمي‌كند. درباره منطقه‌هاي كاهش تنش كه در چارچوب روند آستانه مقرر شده بود مي‌توان گفت تنها منطقه‌اي كه اين تفاهم‌ها در آن جاري است ادلب است و در مناطق ديگر وضعيت فرق مي‌كند. اگر رژيم سوريه بخواهد در ادلب هم تحركاتي را انجام دهد با برخوردهاي شديد روبه‌رو خواهد شد. براي ما ادامه تفاهم بر سر ايجاد منطقه كاهش تنش در ادلب اهميت بسيار زيادي دارد. ما اين موضع را به دو شريك ديگر در روند آستانه يعني مقام‌هاي ايران و روسيه هم منتقل كرده‌ايم. به آنها گفته‌ايم كه اگر بنا باشد سرنوشتي مشابه مناطق ديگر در ادلب هم ايجاد شود، روند آستانه بي‌معنا خواهد بود. در تماس تلفني كه ديروز رييس‌جمهور ما با رييس‌جمهور پوتين داشتند نيز اين مساله به شكل مشخص و صريح اعلام شد.
نيتي براي حضور بلندمدت در سوريه نداريم
رضا هاكان تكين در ادامه پاسخ به «اعتماد» گفت: ما باور داريم كه سوريه راه‌حل نظامي ندارد و بايد بر راه‌حل سياسي متمركز شويم. ما با اين درك وارد روند آستانه شديم اما اگر گام‌هايي عليه اين منطق برداشته شود ما نيز مجددا سياست‌هاي خود در سوريه را مورد ارزيابي قرار خواهيم داد. تركيه عليه سازمان‌هاي تروريستي فعال در مناطق شمالي سوريه دو عمليات مهم سپر فرات و شاخه زيتون را با موفقيت انجام داد. اين مناطق از وجود گروه‌هاي تروريستي پاك شد و گام‌هايي براي اينكه مردم محلي كنترل امور را در اين مناطق در دست بگيرند، برداشته شد. ما قطعا نيتي براي حضور مداوم و بلندمدت در سوريه نداريم. خواسته ما توقف خونريزي و درگيري در سوريه و ايجاد نظامي فراگير است كه تمام اقشار سوريه را نمايندگي كند. اگر هرچه سريع‌تر و با قدرت بيشتر به راه‌حل سياسي در اين باره برگرديم و بتوانيم به راه‌حل سياسي دست پيدا كنيم لزومي براي باقي ماندن حتي يك سرباز ترك در سوريه وجود نخواهد داشت. برخي كشورهاي ديگر مي‌توانند اهداف امپرياليستي در سوريه داشته باشند اما تركيه چنين هدفي ندارد و هدف ما توقف خونريزي‌ها در سوريه و واگذاري امور به مردم سوريه و برطرف شدن تهديدهايي است كه امنيت ملي ما را هدف گرفته است.
تحريم ايران را نه مشروع و نه مفيد مي‌دانيم
در بخش‌هاي ديگري از اين نشست رضا هاكان تكين درباره تصميم تركيه براي مقابله با تحريم‌هاي امريكا عليه ايران توضيحاتي داد. وي در پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا تاكنون امريكا از دولت تركيه درخواستي براي همراهي با تحريم‌هاي ايران كرده يا خير، گفت: تا به امروز هنوز از طرف امريكا هيچ درخواست رسمي از ما براي همراهي با تحريم‌هاي امريكا عليه ايران مطرح نشده است. البته قرار است در آينده نزديك هياتي از امريكا به تركيه بيايد و درخواست‌هايش را مطرح كند. در اين مدت امريكايي‌ها محورهاي درخواست‌هاي خود از كشورها براي تحريم ايران را مشخص كرده‌اند و ما مي‌دانيم كه آنها مي‌خواهند در حوزه اقتصادي ايران را تحت فشار قرار دهند. نكته قابل توجه اين است كه در اظهارات امريكايي‌ها درباره ايران تناقض‌هايي وجود دارد. يك روز مي‌گويند صادرات نفت ايران بايد به صفر برسد و روز ديگر از امكان قائل شدن استثناهايي صحبت مي‌كنند. با اين وجود، سياست تركيه در عالي‌ترين سطوح ابراز شده و ما اعلام كرده‌ايم كه تحريم‌هاي يك جانبه را نه مشروع و نه مفيد مي‌دانيم. تركيه كشوري نيست كه سياست خود را بر اساس اراده تحميلي سايرين چه امريكا و چه ديگران تعيين كند.
مصمم به استفاده از ارز ملي در رابطه با ايران هستيم
رضا هاكان تكين با اشاره به اينكه كشورش در گذشته نيز در دوره تحريم‌ها در كنار ايران ايستاده، گفت: در آن دوره نيز تركيه در كنار مردم ايران ايستاد و كمك‌هاي خود را دريغ نكرد. ايران براي تركيه، همسايه مهم و بزرگي است و ما روابط اقتصادي گسترده‌اي با ايران داريم. علاوه بر روابط اقتصادي، دو كشور در حوزه‌هاي سياسي، امنيتي و نظامي همكاري و منافع مشتركي با هم دارند.
سفير تركيه در ايران در پاسخ به سوالي درباره مراوده‌هاي تجاري ميان ايران و تركيه با ارزهاي ملي گفت: تركيه نخستين كشوري بود كه ايران با آن توافقي براي معامله با پول ملي را امضا و اجرايي كرد. صحبت‌هايي ميان ايران با چين و روسيه هم انجام شد اما گفت‌وگوهاي صورت گرفته ميان ايران و تركيه جنبه عملياتي پيدا كرد. اگر پول‌هاي ملي، ابزار معامله‌هاي دو طرف شوند از فراز‌و‌فرودها و نوسان‌هاي ارزهاي بين‌المللي مانند دلار مصون خواهيم ماند و همزمان از زيان‌هاي تحريم‌هاي امريكا در امان خواهيم بود. نكته ديگري كه وجود دارد اين است كه حجم صادرات ايران به تركيه بسيار بيشتر از حجم صادرات تركيه به ايران است؛ لذا تهاتر كالا، گزينه مناسبي براي روابط تجاري ايران و تركيه نيست.
تاريخ ديدار روساي جمهور در ايران مشخص نيست
سفير تركيه در ايران در ادامه در پاسخ به سوالي درباره نشست مشترك روساي جمهور ايران، روسيه و تركيه در ايران گفت: درباره تاريخ نشست مشترك روساي جمهور ايران، روسيه و تركيه تصميم‌گيري نشده است اما احتمالا پس از پايان تابستان خواهد بود. البته سير تحولات سوريه در زمان‌بندي ديدار بعدي روساي جمهور كشورهاي حاضر در روند آستانه تاثيرگذار است.
به امريكايي‌ها گفته‌ايم تلاش براي منزوي كردن ايران بي‌فايده است
رضا هاكان تكين، در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينكه تركيه تا كجا حاضر به ايستادگي در برابر امريكا براي حفظ رابطه تجاري با ايران است، گفت: هنوز نمي‌دانيم كه درخواست‌هاي امريكا از ما چيست اما اين نكته را نيز نبايد فراموش كرد كه اقتصاد تركيه مبتني بر اقتصاد بازار آزاد و در يكپارچگي با سيستم‌هاي بين‌المللي است. همه به قدرت امريكا در نظام مالي جهاني واقف هستيد. در صورت بازگشت تحريم‌هاي امريكا، ادامه روند كار با ايران در حوزه بانكي مانند گذشته آسان نخواهد بود. تركيه تلاش مي‌كند با ايران روابط خود را به گونه‌اي ادامه دهد كه تاثير تحريم‌هاي امريكا را به حداقل برساند.
سفير تركيه در ادامه افزود: پس از رياست‌جمهوري ترامپ، امريكا گام‌هاي يكجانبه بسياري در حوزه‌هاي مختلف برداشته و همه به دنبال كشف پاسخ اين سوال هستند كه چگونه مي‌توان در برابر اين اقدام‌هاي يكجانبه ايستاد. ما به امريكايي‌ها گفته‌ايم كه تلاش‌ها براي منزوي كردن ايران بي‌فايده است.