سخنراني اخير رهبر انقلاب كه پيش از ظهر دوشنبه هفته جاري درحاشيه ديدار با هزاران نفر از اقشار مختلف مردم در حسينيه امام خميني(ره) ايراد شد، احتمالا تا سال‌ها مورد استناد قرار خواهد گرفت. سخناني مهم و تاريخي كه باتوجه به زمان طرح آن در اوج مشكلات اقتصادي دولت و بالا گرفتن برخي نارضايتي‌هاي مردمي در روزهاي اخير، از ابعاد مختلف مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت.
به‌جز شبكه‌هاي تلويزيوني و راديوهاي فارسي‌زبان، برخي رسانه‌هاي غيرفارسي‌زبان ازجمله شبكه الجزيره، پايگاه خبري عيون‌الخليج، سي‌ان‌بي‌سي عربي، اسپوتنيك عربي، سوييس اينفو، روسيا اليوم، اسكاي نيوز عربي و ... بخش‌هايي از سخنان مقام معظم رهبري را پوشش داده و از موضع خود به تحليل آن پرداختند.
حمايت قاطع رهبري از دولت
در اين ميان اما بخش مهمي از سخنان رهبر انقلاب كه ازقضا در آخرين دقايق سخنراني روز دوشنبه ايشان مطرح شد، كمتر محل توجه اين رسانه‌ها قرار گرفت. آنجا كه حضرت آيت‌الله خامنه‌اي بار ديگر از دولت حسن روحاني و اقدامات اين دولت در 4، 5 سال اخير قاطعانه حمايت كرده و گفتند: «برخي به اسم اينكه طرفدار ضعفا هستيم و مي‌خواهيم اوضاع را درست كنيم، خودشان ملتفت نيستند اما عملا در چارچوب نقشه دشمن حرف مي‌زنند و اقدام مي‌كنند.» رهبر انقلاب همچنين به يكي از كليدواژه‌هاي عليه دولت در ماه‌هاي اخير اشاره كرده و تمام‌قد مقابل اين دست كارشكني‌ها ايستادند. رهبري تاكيد كردند: «آنها كه مي‌گويند دولت بايد بركنار شود، در نقشه دشمن نقش‌آفرين هستند. دولت بايد سركار بماند و با قدرت، وظايف خود را در حل مشكلات انجام دهد.» ايشان همچنين به حقوق و تكاليف دولت و مجلس اشاره كرده و گفتند: «هر دو قوه بايد ضمن برخورداري از حقوق خود، كرامت طرف مقابل را حفظ كنند و سه قوه با هم‌افزايي مشكلات را از پيش ملت بردارند.» تاكيد بر لزوم استقرار دولت و ادامه فعاليت‌هايش در كنار دو قوه ديگر البته در ظاهر حرف تازه‌اي نيست و اين سوال را پيش مي‌آورد كه مگر قرار است جز اين باشد! با اين حال، نگاهي به فضاسازي‌ها و جنجال‌هاي رسانه‌اي ماه‌هاي اخير عليه دولت نشان مي‌دهد كه تاكيد رهبري بر اين مهم ازقضا بسيار هم ضروري بوده است. شايد همين ضرورت انكارناپذير موجب شده كه ايشان اين جملات را در بخش پاياني سخنان‌شان و به‌نحوي در مقام نتيجه‌گيري و پايان‌بخش اين سخنراني تاريخي عنوان كنند. هرچند كه سوال مهم در اين راستا آن است كه اساسا منظور رهبري از اين سخنان چه بوده و مشخصا چه كساني مصداق «آنها»يي هستند كه «مي‌گويند دولت بايد بركنار شود» و به گفته رهبري، عملا در «نقشه دشمن، نقش‌آفرين» شده‌اند.
حملات اخير به دولت از كجا آغاز شد؟
بحث حمله به دولت البته نه موضوع جديدي است و نه صرفا مربوط به دولت حسن روحاني. اين طبيعت عالم سياست است كه همواره دولت‌هاي مستقر از جانب جريان‌ها و احزاب بيرون دولت تحت‌نظر بوده و هر اقدام و سياست دولتي كه در جايگاه پوزيسيونِ حاكميت ايستاده، ازسوي سياسيون بيرون دولت كه متعاقبا در مقام اپوزيسيون دولت قرار مي‌گيرند، زير ذره‌بين رود. با اين همه، گاهي اين انتقادها از جانب منتقدان دولت سمت و سو و رنگ و بويي مي‌گيرد كه عملا از حد نقد و نظارت فراتر رفته و تبديل شده به هجمه و دخالت و حتي فراتر از آن، تخريب و بعضا نوعي عداوت. بيراه نيست اگر آغازگر اين هجمه‌ها عليه دولت و به اين اعتبار مخاطب اصلي رهبري از اين جملات را طيفي خاص بدانيم. گروهي كه از هر فرصتي براي حمله به دولت استفاده كرده و عجيب و تاسف‌بار آنكه بسياري اوقات، اين اقدامات خصمانه عليه دولت را تحت لواي دلسوزي براي ملت و مملكت و نظام حاكم بر آن پيش مي‌برند. البته اگر قرار باشد به كسي كه نخستين‌بار از طرح عدم كفايت حسن روحاني سخن گفت، جايزه بدهيم، قاعدتا صاحب اين جايزه كسي نيست جز مهدي كوچك‌زاده نماينده عضو جبهه پايداري تهران در مجلس نهم كه در آخرين روز نمايندگي‌اش از اين موضوع سخن گفت. با اين حال، آنچه تحت اين عنوان در ماه‌هاي گذشته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، ارتباطي به آن آرزوي ناكام كوچك‌زاده نداشت. اسفندماه سال گذشته احمد سالك، نماينده همفكر كوچك‌زاده در مجلس دهم، اين موضوع را بار ديگر آن هم از تريبون مجلس تكرار كرد و نيمه ارديبهشت‌ماه همين امسال بود كه نخستين زمزمه‌ها براي زمين‌گير كردن دولت، اگر نگوييم آغاز شد، لااقل با اتكا به ادبياتي متفاوت و كليدواژه‌هايي همچون «عدم كفايت رييس‌جمهور» عملا وارد مرحله‌اي نو شد. آنجا كه كانال تلگرام قرارگاه سايبري عمار تنها ساعتي پس از خروج ترامپ از برجام، در پستي برگرفته از توييت يكي از اعضاي فعال اين قرارگاه، نوشت: «اينك، نوبت طرح عدم كفايت روحاني» است.
4 سناريوي مخالفان دولت
چند روز بعد از اين اتفاق كه البته آن زمان هنوز آنچنان مورد توجه همه رسانه‌ها قرار نگرفته بود، انتشار مصاحبه‌اي از سعيد حجاريان تئوريسين جريان اصلاحات در روزنامه «اعتماد» اهميت موضوع را نزد ناظران نمايان ساخت. حجاريان در آن گفت‌وگوي مهم از 4 سناريوي مخالفان دولت پرده برداشته و اين سناريوها را «استعفا» و «اِعمال فشار»، «طرح عدم‌كفايت روحاني» و درنهايت «پرونده‌سازي» براي ممانعت از پيشبرد اهداف دولت عنوان كرده بود.
تغيير تاكتيك مخالفان دولت
اگرچه افشاگري حجاريان هم تندروهاي جريان اصولگرا را از تلاش براي هدف‌شان منصرف نكرد اما اتفاقاتي كه در ادامه افتاد، نشان از نوعي تغيير تاكتيك در ميان علاقه‌مندان به بركناري روحاني داشت و اين جريان را به اين نتيجه رساند كه بهتر است به‌جاي آنكه اين‌چنين آشكارا به دولت مستقر بتازند، كساني را جلو انداخته و خود از پشت، امور را مديريت كنند. اين شد كه 9 تيرماه امسال، خبرگزاري تسنيم گزارشي تهيه كرد و بالاي عكسي از حسن روحاني در حال ورود به صحن علني مجلس، تيتر زد: «اصلاح‌طلبان طرح عدم‌كفايت روحاني را كليد زدند + سند و متن طرح». آنچه در متن اين گزارش آمده بود اما از اين حكايت داشت كه جلال محمودزاده نماينده اهل سنت مهاباد در مجلس كه به ادعاي خبرگزاري اصولگراي تسنيم ازجمله اعضاي فراكسيون اميد نيز است، طراح طرح عدم كفايت رييس‌جمهور است و اين طرح به‌زودي در مجلس به جريان مي‌افتد. محمودزاده البته مقاطعي در جلسات فراكسيون اميد شركت مي‌كرد و مهم‌تر از آن، سابقه سياسي‌اش بيشتر به جريان اصلاحات نزديك بود تا اصولگرايان. اما اساسا نماينده‌اي غيرسياسي بود و هدفش از پيش كشيدن اين طرح نيز يك‌سر متفاوت از حاميان جديدش در جريان اصولگرا. ماجرا اما وقتي جالب شد كه محمودزاده در مصاحبه‌اي مفصل ضمن تشريح دلائل طراحي اين طرح، به «اعتماد» گفت كه تاكنون 11 نماينده مجلس اين طرح را امضا كرده‌اند و براي به نتيجه رساندن حداقل به 179 راي ديگر نياز دارند. اظهارنظري كه عملا نشان مي‌داد اين طرح به سرانجام نخواهد رسيد. به‌ويژه وقتي رييس، اعضاي هيات‌رييسه و شوراي مركزي و بسياري از چهره‌هاي موثر فراكسيون اميد موضوع عدم كفايت روحاني را نوعي جريان‌سازي رسانه‌اي اصولگرايان عليه فراكسيون اميد، جريان اصلاحات و دولت دانستند .
افشاي بازي پشت‌پرده مخالفان
دست اين طيف خاص از مخالفان دولت اما وقتي كاملا رو شد كه حسينعلي حاجي‌دليگاني نماينده عضو جبهه پايداري شاهين‌شهر استان اصفهان از فعاليت اتاق فكر همفكرانش براي اجرايي كردن طرح عدم كفايت رييس‌جمهور سخن گفت. اين عضو فراكسيون نمايندگان ولايي مجلس تيرماه امسال به «اعتمادآنلاين» گفته بود: «وقتي طرح استيضاح وزير اقتصاد را براي امضا نزد نمايندگان مختلف مي‌برديم، مي‌گفتند چرا طرح عدم كفايت رييس‌جمهور را نمي‌آوريد؟!» حاجي‌دليگاني البته هرگز نگفت كه اين سوال عجيب از جانب كدام نمايندگان مطرح شده اما هرچه بود، درنهايت ماجراي عدم كفايت روحاني در مجلس به جايي نرسيد و حالا ديگر كسي از آن صحبت هم نمي‌كند.
هرچند اين گروه از مخالفان اين‌بار سعي كردند با طراحي سوال از رييس‌جمهور به هر بهانه‌اي كه شده، حسن روحاني را به صحن علني بكشانند؛ اقدامي كه درنهايت با تلاش فراوان و پافشاري چند نماينده طراح سوال براي منصرف كردن امضاكنندگاني كه پيش‌تر باتوجه به توضيحات مقامات دولتي در جلسات مكرر كميسيون اقتصادي از ادامه پيگيري سوال منصرف شده بودند، به نتيجه رسيد و حالا به‌گفته علي‌اصغر يوسف‌نژاد عضو هيات‌رييسه مجلس، قاعدتا يكي از جلسات علني مجلس در كمتر از 20 روز آينده ميزبان رييس‌جمهور خواهد بود.
احمدي‌نژاد وارد مي‌شود...
اصولگرايان عضو جبهه پايداري البته تنها طيف مخالفان دولت نبودند كه اين‌چنين براي زمين‌گير كردن دولت و بركناري رييس‌جمهور سر و دست شكستند. علاوه بر اين طيف خاص از سياسيون، محمود احمدي‌نژاد رييس دولت نهم و دهم نيز كه ازقضا زماني بيشترين حمايت‌ها را از جانب همين جبهه پايداري پشت سر داشت، ازجمله ديگر كساني است كه اين روزها علنا خواستش براي كنار رفتن روحاني را برملا كرده و علي‌اصول مي‌تواند مخاطب بيانات اخير رهبري باشد. احمدي‌نژاد كه تنها چند روز پيش از اين سخنراني رهبري، با انتشار ويدئويي رسما به روحاني پيشنهاد داده بود كه با اعلام استعفا، ادامه كار را به ديگران بسپارد، دليل اين پيشنهاد را از بين رفتن «اعتماد عمومي به حاكميت» عنوان كرده بود. البته اين نخستين‌بار نيست كه احمدي‌نژاد اين‌چنين خود را نماينده ملت مي‌داند و درخواست‌هاي مكرر او و نزديكانش براي برگزاري تجمع عليه دولت، نشانه‌اي است از اين نگاه به خود! هرچند كه احتمالا او نيز همچون سياسيون عضو جبهه پايداري پيش خود مي‌دانند كه نه‌تنها جايگاهي در ميان مردم ندارند، بلكه هنوز هم به‌زعم بسياري از شهروندان، علت و باني مشكلات كوچك و بزرگ معيشتي امروز خودشان هستند. مشكلاتي كه عمدتا ناشي از اوضاع نابه‌سامان موسسات مالي و اعتباري است كه در دولت نهم و دهم مجوز فعاليت گرفتند و حل مشكل انبوه سپرده‌گذاران اين موسسات توسط روحاني يكي از عمده دلائل بروز بحران ارز و سكه بود.
نخستين فردي كه از طرح عدم كفايت حسن روحاني سخن گفت مهدي كوچك‌زاده نماينده عضو جبهه پايداري تهران در مجلس نهم است كه در آخرين روز نمايندگي‌اش از اين موضوع سخن گفت. اسفندماه سال گذشته احمد سالك، نيز اين موضوع را تكرار كرد و نيمه ارديبهشت‌ماه نخستين زمزمه‌ها براي زمين‌گير كردن دولت با ادبياتي متفاوت و كليدواژه‌هايي همچون «عدم كفايت رييس‌جمهور» آغاز شد. آنجا كه كانال تلگرام قرارگاه سايبري عمار تنها ساعتي پس از خروج ترامپ از برجام، در پستي برگرفته از توييت يكي از اعضاي فعال اين قرارگاه، نوشت: «اينك، نوبت طرح عدم كفايت روحاني» است.