جدال رييس جمهور امريكا و وزير خارجه ايران به توييتر كشيده شد
كاخ سفيد و 40 سال انتخاب‌هاي غلط
سارا معصومي
ايران به محور سياست خارجي دولت دونالد ترامپ در امريكا تبديل شده است. خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران و بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي پايان كار دولت جمهوري‌خواه ترامپ با ايران نبود و به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور امريكا در دو سال باقيمانده از رياست‌جمهوري‌اش نيز برنامه‌هايي براي ايران دارد.
ايران به سوژه‌اي براي پنهانكاري ديگر فعاليت‌هاي ترامپ در حوزه سياست خارجي تبديل شده است. در حالي كه رابطه مسكو و واشنگتن به دليل اتهام‌هاي مطرح شده عليه دخالت كرملين در انتخابات سال 2016 امريكا در اغما به سر مي‌برد، پرونده خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي و مذاكره مستقيم دوجانبه ميان پيونگ يانگ و واشنگتن هم فعلا به سرانجام خاصي نرسيده است، قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار سعودي در كنسولگري عربستان در تركيه همچنان يكي از خبرهاي روز است، نيروهاي امريكايي در افغانستان و عراق در سردرگمي به سر مي‌برند و رابطه فراآتلانتيكي اروپا و امريكا نيز دستخوش تحولات ناخوشايند شده، رييس‌جمهور امريكا و تيم امنيتي پيرامون وي ترجيح مي‌دهند هر روز به بهانه‌اي نام ايران را در اخبار زنده نگه دارند. به زبان ساده‌تر مي‌توان گفت كه بزرگنمايي ادعاها درباره برنامه هسته‌اي، موشكي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران به پوششي تبديل شده تا ترامپ مسائلي مانند معامله قرن در رابطه فلسطين و اسراييل يا رابطه پر اما و اگر با روس‌ها و تجارت پرسود با محمد بن سلمان، وليعهد سعودي را پيش ببرد. ايران و امريكا در 40 سال گذشته رابطه ديپلماتيك رسمي و مستقيمي با هم نداشته‌اند و تنها در مواردي مانند افغانستان يا عراق و اخيرا مذاكرات هسته‌اي رايزني‌هاي موردي و مشخصي را با هم تجربه كرده‌اند. لذا تخاصم در رابطه تهران و واشنگتن پديده‌اي امروزي يا تحولي عجيب و غريب نيست اما دولت كنوني امريكا از شخص رييس‌جمهور تا وزير خارجه و مشاور امنيت ملي شيوه به نسبت جديدتري را در مقابله با جمهوري اسلامي در پيش گرفته‌اند و البته در اين ميدان كاملا هماهنگ و همگام با متحد اصلي خود در منطقه يعني بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل گام برمي‌دارند.توافق هسته‌اي ايران با 1+5 در جولاي سال 2015 به سال‌ها تلاش غرب به انضمام متحدان آنها در منطقه شامل عربستان و رژيم اسراييل براي امنيتي‌سازي پرونده ايران پايان داد و برجام شكافي در پروژه ايران‌هراسي مورد تعقيب اين بلوك ايجاد كرد. گشايش‌هاي سياسي و اقتصادي براي ايران پس از برجام به مثابه تير خلاصي به تلاش‌هاي چندين ساله براي پيشبرد پروژه ايران‌هراسي بود و اين در حالي است كه به گواه بسياري از تحليل‌گران مسائل منطقه، برجام غل و زنجيرها نه فقط از اقتصاد ايران بلكه از ديگر فعاليت‌هاي سياسي تهران را هم باز كرد. برجام به دستاوردي قابل قبول براي باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين امريكا پيش از خروج از كاخ سفيد تبديل شد و هر چند اوباما در زمان باقيمانده از رياست‌جمهوري‌اش اجازه نداد ايران از منافع اقتصادي و سياسي برجام به طور تمام و كمال بهره‌مند شود اما همزمان تن به بسياري از فشارهاي اسراييل و سعودي هم براي در منگنه قرار دادن ايران در ساير مسائل برجامي نداد. برجام براي دونالد ترامپ ميراثي بود كه چشم ديدنش را نداشت لذا با ناكافي خواندن آن ترجيح داد، تن به قماري سياسي بسپرد و با خروج از برجام از ايران بخواهد براي توافقي جامع پاي ميز مذاكره با نمايندگان دولت جديد بنشيند. دولت امريكا در دوره پسا برجام رويكرد واحدي در قبال تهران اتخاذ نكرد. گاه از 12 شرط براي مذاكره با ايران سخن گفته شد و گاه شخص رييس‌جمهور اعلام كرد كه حاضر است بدون هيچ‌گونه پيش‌شرطي با تهران مذاكره كند. تمام اين سيگنال‌ها براي مذاكره در حالي به چشم مي‌خورد كه نه زبان تهديد واشنگتن‌نشين‌ها كوتاه شد و نه اعتياد كاخ سفيد به تحريم ترك شد. موضع ايران در برابر رفتارهاي زيگزاكي امريكا در يك سال اخير پس از خروج از برجام همواره يكسان بود و صداي واحدي هم از تهران به گوش جهان رسيد: دونالد ترامپ اگر خواهان مذاكره‌اي جديد است بايد ابتدا به برجام به عنوان توافقي مورد تاييد شوراي امنيت سازمان ملل بازگردد و تعهدات برجامي خود را كه مشخص‌ترين آنها لغو تحريم‌هاي هسته‌اي است به جا آورد. در مقابل واشنگتن همگام با تل‌آويو و رياض مسير مقابله با نظام جمهوري اسلامي و ايجاد شكاف ميان ملت و حاكميت را دنبال كردند. براساس اخباري كه جسته و گريخته در اين مدت منتشر شده، سه ضلعي امريكا، اسراييل و عربستان(به انضمام فرزندخوانده‌هاي سعودي در منطقه مانند امارات متحده عربي) همزمان چند طرح را براي تضعيف موقعيت نظام ايران چه در داخل و چه در خارج دنبال كردند: خروج از برجام، بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي، توسعه دامنه تحريم‌هاي اوليه موجود، حمايت از جريان‌هاي اپوزيسيون در خارج از كشور اعم از مجاهدين خلق(منافقين) تا سلطنت‌طلب‌ها، تلاش براي قطع رابطه اقتصادي ايران با ساير كشورها، پرونده‌سازي براي ايران در خاك اروپا، تلاش براي ايجاد هرج و مرج داخلي با دخالت در سيستم اقتصادي، تحريك قوميت‌ها و اقليت‌ها، تلاش براي ايجاد اجماع عليه ايران در سطح بين‌المللي، دامن زدن به اعتراض‌هاي پراكنده داخلي و تصوير‌سازي از ايران به عنوان كشوري كه در حال دست و پنجه نرم كردن با بحران مشروعيت و مقبوليت دولت مركزي در داخل است. تمام اين موارد ذيل عنوان «سياست فشار حداكثري» كه ترامپ مي‌گويد استراتژي اعلامي و اعمالي آن در قبال ايران است، گنجانده شده است.
دونالد ترامپ ابزارهاي لازم براي پيشبرد اين سياست را هم در اختيار دارد: چهره‌هاي ضدايراني مانند مايك پمپئو و جان بولتون در جايگاه وزير خارجه و مشاور امنيت ملي در سمت راست و چپ وي ايستاده‌اند. همزمان برخي شبكه‌هاي فارسي زبان فعال در خارج از كشور كه از طريق رياض، وزارت خارجه واشنگتن يا تل‌آويو ارتزاق مي‌كنند، نقش مبلغ سياست‌هاي دولت ترامپ عليه ايران را برعهده گرفتند همچنين جايگاه جديدي به مهره‌هاي سوخته‌اي نظير مجاهدين خلق و سلطنت‌طلب‌ها داده شد و البته دولت امريكا از ميان چهره‌هاي جوان‌تري كه در سال‌هاي اخير از ايران خارج شده بودند نيز اقدام به يارگيري كرد. روزنامه اعتماد پيش از اين در نوشتاري با عنوان «صداي دشمن را به زبان فارسي مي‌شنويد» به نقش اين رسانه‌ها در پيشبرد سياست‌هاي ضدايراني امريكا، اسراييل و سعودي اشاره كرده بود. در فضاي جديدي كه دولت ترامپ براي مقابله با ايران ترسيم كرده، تظاهر به دلسوزي براي عامه مردم ايران و تفكيك قائل شدن ميان آنها و دولت نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌كند. در همين راستا ما در دو سال اخير شاهد ايجاد حساب‌هايي به زبان فارسي در فضاي مجازي بوديم كه پشت پرده آن وزارت خارجه امريكا يا رژيم اسراييل قرار داشتند. همزمان چهره‌اي مانند نتانياهو نيز هر از گاهي اقدام به ضبط ويديويي با مخاطب قرار دادن ايراني‌ها مي‌كند، همچنين توييت‌هايي به زبان فارسي منتشر مي‌كند. در حالي كه نقش سعودي در اين كارزار پس از ماجراي قتل جمال خاشقجي و حاشيه‌هايي كه دامان خاندان سعودي را گرفت كمتر شده يا حداقل در ملأعام ديگر خبري از خرابكاري‌هاي رياض نيست، تل‌آويو و واشنگتن بر آتش‌بازي كه به راه انداخته‌اند، افزوده‌اند. دولت ترامپ به خوبي مي‌داند كه بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي با وجود توسعه بخشيدن به دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي و اوليه در غيبت اجماع بين‌المللي و در حالي كه ديگر اعضاي برجام تلاش مي‌كنند راه‌هاي مراوده اقتصادي با تهران را باز نگه دارند، نمي‌تواند ايران را به پاي ميز مذاكره مستقيم با واشنگتن آن هم پس از يك بدعهدي ديگري از سوي كاخ سفيد در رابطه با تهران بكشاند. علاوه بر اين ايران سابقه مقابله با تحريم‌هاي اوليه و ثانويه را در 40 سال گذشته دارد و تجربه ثابت كرده كه در چنين شرايطي اتحاد و انسجام ملي در ايران بيش از قبل مي‌شود. لذا واشنگتن براي تغيير رويه بازي به برگ جديدي نياز دارد كه آن مشروعيت‌زدايي از نظام ايران نزد افكار عمومي چه در داخل و چه در خارج از ايران است. همزمان دولت امريكا رابطه ايران با اروپا را نيز به حال خود رها نكرده و تلاش مي‌كند در همكاري‌هاي برجامي دو طرف نيز شك و شبهه‌هايي را به وجود آورد. نتيجه اين تلاش اخير اگر مثلا خروج ايران از برجام يا در درجه خفيف‌تر كاستن از تعهدهاي برجامي به گونه‌اي كه واكنش 1+4 را برانگيزد، مطلوب كاخ سفيد خواهد بود. در قالب استراتژي ايجاد شكاف در داخل ايران دولت ترامپ تلاش مي‌كند، حاكميت در ايران را مسوول بازگشت تحريم‌ها و اعمال فشار اقتصادي بر مردم ايران معرفي كند و در حالي كه تمام تكه‌هاي پازل را به اميد تغيير رژيم در ايران چيده در ملأعام ادعا مي‌كند كه به دنبال تغيير رفتار تهران است. در همين راستا در يك ماه اخير و در حالي كه حاكميت در ايران خود را براي چهلمين سالروز انقلاب اسلامي آماده مي‌كرد، موجي از حملات از سوي مقام‌هاي نشسته در واشنگتن و تل‌آويو عليه انقلاب ايران و نتايج آن آغاز شد. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا در صفحه توييتر خود با هشتگ #چهل_سال_شكست كه ابداعي جريان اپوزيسيون ايران در خارج از كشور بود به زبان فارسي ادعاهاي پيشين درباره ايران را تكرار كرده و خطاب به مردم ايران نوشت: نيازي نبود اوضاع امروزتان اين‌گونه باشد اما رژيم حاكم شما همواره ايدئولوژي را بر منافع و رفاه مردم ايران ترجيح داده است. همزمان مايك پمپئو و مايك پنس با چهره‌هايي از اپوزيسيون ايران ديدار كرده و با خبري كردن اين ديدارها ادعا كردند كه درباره روش‌هاي انتقال مسالمت‌آميز قدرت در ايران با نمايندگان مردم ايران در خارج از كشور ديدار كرده‌اند. حلقه مفقوده اين ويترين اما تحريم‌هايي بود كه دولت ترامپ در چند ماه اخير با بازگرداندن آنها زندگي را بر مردم ايران سخت كرده است.
توييت فارسي ترامپ، پاسخ صريح ظريف
در ادامه اين دومينو، دونالد ترامپ شامگاه 22 بهمن با انتشار توييتي به زبان فارسي و انگليسي رويه وزير خارجه خود را تكرار كرده و نوشت: «۴۰ سال فساد. ۴۰ سال سركوب. ۴۰ سال ترور. رژيم ايران فقط موجب #چهل_سال_شكست شده است. مردم ايران كه مدت‌هاست در رنجند شايسته آينده روشن‌تري هستند.» اين توييت به دليل انتخاب زبان فارسي بلافاصله مورد توجه قرار گرفت و البته كاربران ايراني ذيل آن سياست دوگانه ترامپ در قبال ايران را به باد انتقاد و تمسخر گرفتند. محمدجواد ظريف، وزير خارجه كه در سفري دو روزه در بيروت به سر مي‌برد كمتر از يك ساعت پس از اين توييت وزير خارجه امريكا پاسخ آن را در توييتر داد و نوشت:«۴۰ سال شكست از پذيرش اين واقعيت كه ايراني‌ها هرگز تسليم نخواهند شد. ۴۰ سال شكست از انطباق سياست ايالات متحده با واقعيت. ۴۰ سال شكست در بي‌ثبات‌سازي ايران از طريق خونريزي و هزينه كردن از خزانه مردم امريكا؛ بعد از ۴۰ سال انتخاب‌هاي غلط، وقت آن است كه رييس‌جمهور امريكا در سياست شكست‌خورده ايالات متحده [نسبت به ايران] بازنگري كند.» اين پاسخ وزير خارجه ايران با واكنش مثبت كاربران ايراني در فضاي مجازي همراه شد و بسياري از آن با عنوان پاسخ ظريف ايران به ادعاهاي رييس‌جمهور امريكا ياد كردند.
پس از مايك پمپئو و دونالد ترامپ نوبت به جان بولتون، مشاور امنيت ملي و ايران‌ستيز معروف كابينه ترامپ رسيد كه در دو توييت همچنين يك فيلم چند دقيقه‌اي همان استراتژي سخن گفتن با مردم ايران و جداسازي آنها از دولت را ادامه دهد. بولتون با انتشار دو توييت جمهوري اسلامي ايران را «شكست‌خورده» توصيف كرد و تلويحا به حمايت از ايجاد ناآرامي در ايران پرداخت. او در پيام ويديويي هم مدعي شد كه ايران سالگرد انقلاب‌هاي بيشتري را نمي‌بيند. وي همچنين بر خلاف گزارش‌هاي متعدد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ايران را به تلاش براي ساخت بمب اتم متهم كرده است. اين سخنان بولتون نيز با واكنش‌هاي منفي در فضاي مجازي رو به رو شد و بسياري از كاربران ايراني و غيرايراني سخنان پيشين وي را يادآوري كردند كه گفته بود، نظام ايران تا پايان سال 2018 سقوط مي‌كند. وي در جمع منافقين وعده داده بود كه آنها مي‌توانند كريسمس ۲۰۱۹ را در تهران جشن بگيرند.
روياي برباد رفته بولتون
در داخل ايران بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه ايران در واكنش به اظهارات جديد «جان بولتون» مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا و در گفت‌وگو با ايرنا گفت: جان بولتون از يك نوع توهم كاملا مزمن نسبت به ايران و ايرانيان رنج مي‌برد و با وجود تمامي توهمات و تخيلا‌ت خودساخته و القائات برخي گروه‌هاي تروريستي هم كيش، روياهاي خام و خواب‌هاي پريشان خود را در مراسم شكوهمند راهپيمايي چهلمين سالگرد انقلاب تاريخي ملت بزرگ ايران بر باد رفته ديده است. بولتون در يك عكس‌العمل انفعالي، خصمانه و عصبيت حاد بار ديگر به جاي درك و فهم و آموختن فرهنگ مردم بزرگ ايران و ريشه‌هاي عميق انقلاب اسلامي با زبان تلخ و بدون درك واقعيات و بازنگري در بينش و برداشت اشتباه خود و با كينه‌توزي هميشگي سعي كرده است با وعده‌هاي خام و تصورات خيالي مفري براي رهايي و توجيه تحليل‌هاي غلط و پيشگويي‌هاي نافرجام خود داشته باشد.سخنگوي وزارت امور خارجه افزود: شايد امروز فرصتي مغتنم باشد كه اين مقام امريكايي با نگاهي به آنچه در سالگرد انقلاب و با حضور فراگير و گسترده مردم گذشت و آنچه ديگر نااهلان به او آموخته بودند به دور از كينه‌ورزي‌هاي كهنه و ديرينه نسبت به ايران و ايرانيان و با كمي تامل و تفكر از بيان چنين سخنان غلطي خودداري كند.
اعتراض عكاس ايراني به دونالد ترامپ
يلدا معيري، عكاس سال مطبوعات ايران نسبت به سوءاستفاده دونالد ترامپ از عكس او براي انتشار توييت ضدايراني اعتراض كرد. در دومين دوره اعطاي «دوربين طلايي»(نشان عكس سال مطبوعاتي ايران) كه بهار امسال به همت انجمن صنفي عكاسان مطبوعاتي برگزار شد «يلدا معيري» براي بخش تك‌عكس خبري «اعتراضات دي ماه» اين نشان را دريافت كرد. اين عكس روز گذشته و همزمان با سالروز چهل سالگي انقلاب اسلامي توسط رييس‌جمهوري امريكا با متني ضدايراني در قالب يك توييت به زبان فارسي استفاده شد. معيري ساعتي پيش به اين سوءاستفاده دونالد ترامپ از عكسش واكنش نشان داد و در متني به زبان‌هاي فارسي و انگليسي، اعتراض خود را بيان كرد. او نوشت: من يلدا معيري عكاس اين عكس هستم. اين عكس را يك سال پيش در روز ٩ دي ماه در جريان اعتراضات مردمي در دانشگاه تهران گرفتم.
معيري با بيان اينكه هويت عكاس را تا ۶ ماه مخفي نگه داشته است در ادامه يادآور شد: اين عكس در مقياس بسيار وسيعي در مطبوعات و رسانه‌هاي جهان منتشر شد و تبديل به نمادي از آزادگي و حريت در جهان شد كه طبعا براي من باعث بسي افتخار است.
عكاس سال مطبوعات ايران تأكيد كرد كه به عنوان يك ايراني هر روز و هر روز بيشتر از تحريم‌هاي ايالات متحده آسيب مي‌بيند. معيري همچنين با يادآوري اين نكته كه به دليل فرمان مهاجرتي ترامپ، سال‌هاست از ديدار پدر و مادرش محروم مانده، تصريح كرد: ديدن اين عكس در پشت توييت آقاي ترامپ و مصاحبه مطبوعاتي آقاي پمپئو و هر سياستمدار امريكايي بزرگي، شرمندگي زيادي به همراه دارد. معيري در پايان متن اعتراضي خود نوشت: اين عكس از مردم ايران و براي مردم ايران گرفته شده است و نبايد توسط هيچ كس ديگري مورد سوءاستفاده قرار بگيرد.