مِهر به كوچه، مِهر به وطن
پريا درباني
وقتي بچه بودم، كودكان و نوجوانان به مناسبت نيمه شعبان، در كوچه پس‌كوچه‌هاي قم حوض مي‌ساختند. بچه‌ها دور هم جمع مي‌شدند، از بزرگ‌تر‌ها كمك مالي مي‌گرفتند و با مصالح سبكي مثل گچ و آجر در گوشه‌اي هنرنمايي مي‌كردند. رقابت غيررسمي با كوچه‌ها و محله‌هاي ديگر سبب مي‌شد تا خلاقيت‌شان بروز كند و آثار متفاوتي پديد بيايد. روز عيد هم قاليچه‌اي كنار حوض‌شان پهن مي‌كردند يا تختي مي‌گذاشتند و مادرهاي‌شان در حد توان اسباب پذيرايي مهيا مي‌كردند. از گذاشتن سماور و كاسه آبنبات قيچي گرفته تا ساندويچ الويه. شب عيد خانواده‌ها با پاي پياده در كوچه‌هاي شهر مي‌گشتند و از حوض‌ها بازديد مي‌كردند. با بانيانش حرف مي‌زدند و گاهي هم مبلغي به عنوان عيدي يا كمك‌خرجي به بچه‌ها مي‌دادند. وقتي مراسم تمام مي‌شد خود بچه‌ها حوض را تخريب مي‌كردند و كوچه را مثل روز اول تحويل مي‌دادند. اما در چند سال اخير نوع برگزاري جشن تفاوت‌هاي زيادي كرده. حالا بچه‌ها اگر بخواهند در شادي عمومي شركت كنند، سوار ماشين والدين‌شان مي‌شوند و در ترافيك دود و نور و صداي بلندگوها غرق مي‌شوند. همين‌طور كه مشغول تماشاي داربست‌هاي فلزي و جمعيت مقابلشان هستند ناگهان ليواني شربت، كيك يا بستني از پنجره ماشين به تو مي‌آيد كه بايد قاپيده شود وگرنه از دست‌شان رفته. بدون آنكه كلمه‌اي بين دو شهروند رد و بدل شود و مودتي هر چند كوتاه شكل گيرد.
نمي‌دانم ايده ساختن حوض از كجا آمده بود. اما براي حفظ و نگهداري رسم‌ها لازم نيست حتما مبدا علمي، ديني يا تاريخي براي‌شان پيدا كنيم تا ارزش‌گذاري شوند و بعد در حفظش بكوشيم. آيين‌ها به تنهايي و مجزا از پيشينه‌شان بركتند. اين روزها بسيار مي‌بينيم كه برخي كشورها به هواي جذب توريست چطور به خرده‌رسم‌هاي‌شان بال و پر مي‌دهند. كارناوال‌ها و فستيوال‌ها و تورهاي ويژه راه مي‌اندازند تا هم شادي اجتماعي ايجاد كنند و هم به كسب و كارهاي گوناگون رونق ببخشند.
من دانشش را ندارم اما فكر مي‌كنم فايده بسياري در حفظ آيين‌ها نهفته كه اگر بخواهم بيان‌شان كنم بايد تحقيقات گسترده‌اي انجام دهم و با جامعه‌شناسان، روانشناسان، معماران، شهرسازان، اقتصاددانان و علماي ديني راجع به آن صحبت كنم. ولي اين را مي‌دانم كه دور هم جمع‌شدن‌ها و حوض‌ساختن‌ها مهر به كوچه و محله و شهر و وطن را در دل بچه‌ها مي‌كارد. همان چيزي كه در بحراني مثل سيل به كار مي‌آيد، يك كشور را به تكاپو مي‌اندازد تا با نمايش صحنه‌هاي حيرت‌آور همكاري، وطن را سربلند نگه‌دارد.