برخورد با محتكران كاغذ
اعظم كيان‌افراز
بحران كاغذ كه در روزهاي گذشته حل آن مورد تاكيد ويژه مسوولان ارشد نظام هم قرار گرفته است، فقط بحران يك صنف و قشر خاص نيست بلكه اصناف و اقشار مختلفي را دچار مشكل مي‌كند. به عبارتي دامنه معضل كاغذ علاوه بر اينكه كار ناشران، چاپخانه‌ها، ليتوگرافي‌ها و كتابفروشي‌ها را در بر مي‌گيرد، نويسندگان و توليدكنندگان محتواي كتاب‌ها را هم تحت تاثير قرار مي‌دهد و بر كميت و كيفيت توليدشان تاثير مي‌گذارد. سالي كه گذشت سال دشواري براي حوزه كتاب بود و نوسان قيمت كاغذ تا همين هفته كه نمايشگاه كتاب در جريان است، ادامه داشته است. انگار دست‌هايي در كار است كه دقيقا در بزنگاه‌هايي كه ناشران به كاغذ نياز دارند، قيمت‌ها را به طور مضاعف افزايش دهد. بازار كاغذ در دست گروهي از بنگاه‌داران كاغذ است كه بعضا دست به احتكار كاغذ مي‌زنند. شايد بتوان گفت كه جداي از مسائل ارزي و سياست‌هاي اقتصادي، دست‌هاي بحران‌آفرين پنهاني هم در حوزه كاغذ وجود دارند كه وضعيت امروز را براي اين حوزه و عرصه كتاب به وجود آورده‌اند. گر چه كارگروه كاغذ هم مدتي است كه تشكيل شده و كاغذ هم توزيع شده اما واقعيت اين است كه معضل كاغذ حل نشده است. كاغذي كه از سوي كارگروه كاغذ و اتحاديه آشنا توزيع شد، محدود است و كفاف بازار را نميدهد. به همين دليل ناشران ناچارند كه يك سري كاغذ را از بازار آزاد تهيه كنند و همين موضوع باعث بالا رفتن هزينه تمام شده كتاب و گران شدن قيمت آن براي مصرف‌كننده مي‌شود. قيمت كاغذ از نمايشگاه سال گذشته بالا رفت و روز به روز هم وضعيت وخيم‌تر شد و مشكلات بيشتر اوج گرفت. در حالي كه ثبات قيمت كاغذ، لازمه رفع ديگر مشكلات حوزه كتاب است.
سال گذشته اعلام كردند كه كاغذ هم يكي از كالاهاي اساسي است و ارز دولتي به آن تعلق مي‌گيرد اما در عمل نه تنها اوضاع بهتر نشد بلكه در طول سال گذشته به خاطر روند افزايشي قيمت در طول سال دچار مشكلات زيادي شديم و بازار نشر دچار شوك شد. الان بهار كتاب و اوج كار ناشران است و نمايشگاه كتاب در حالي برگزاري است. يعني ظاهر امر نشان مي‌دهد كه بازار كتاب در ايران رونق دارد؛ اما فكر كنيم به اينكه بعد از اتمام نمايشگاه، ناشران با اين قيمت سرسامآور كاغذ چطور بايد كار كنند؟ چطور مي‌توان با كاغذ بندي 500 هزار تومان و مقواي گلاسه‌اي كه سال گذشته اين موقع كيلويي سه هزار و 200 تومان بوده و الان به 30 و خرده‌اي هزار تومان رسيده، چگونه و با چه قيمتي مي‌توان كتاب چاپ كرد؟ بديهي است كه اين مشكل خواه، ناخواه بايد حل شود و اگر چنين نشود بايد با نشر كاغذي تقريبا خداحافظي كنيم. همه مي‌دانيم كه نوسان ارز بر اقتصاد تاثير گذاشته و اين موضوع بر قيمت كاغذ هم موثر بوده است؛ اما موضوع فقط اين نيست. سوءاستفاده‌هايي كه انجام شده، وضعيت كاغذ را تحت تاثير قرار داده تا حدودي و به بحران تبديل كرده است. سال گذشته چندين تن كاغذ احتكار شد و حتي گفتند «سلطان كاغذ» هم دستگير شده است. موضوعي كه در اين ارتباط اهميت پيدا مي‌كند، نظارت است. براي اينكه از بدتر شدن وضعيت پيشگيري شود، اهرم‌هاي نظارتي بايد پررنگ‌تر شوند. بديهي است كه دولت و نهادها و سازمان‌ها نمي‌خواهند كه چنين سوءاستفاده‌هايي در حوزه كاغذ صورت بگيرد. بنابراين بايد جلوي سوءاستفاده‌هايي كه بنگاه‌هاي محتكر كاغذ انجام مي‌دهند، گرفته شود. به نظر مي‌رسد كه كارگروه ويژه‌اي تشكيل شود كه نمايندگان دستگاه‌ها و تشكل‌هاي ذي‌ربط از جمله معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، وزارت صنعت، معدن و تجارت، شركت تعاوني آشنا، اتحاديه ناشران و كتابفروشان و... در آن عضويت فعال داشته باشند. اگر اين كارگروه تشكيل شود و به طور جدي موضوع نظارت را در دستور كار قرار دهد و بازرسي‌هاي لازم از انبارهاي كاغذ به عمل بيايد، طبعا بخشي از سوءاستفاده‌ها از بين خواهد رفت. اين كارگروه نبايد فقط به تعيين و عرضه سهميه كاغذ به ناشران اكتفا كند بلكه مساله نظارت هم بايد جدي گرفته شود. بايد جريمه‌اي تعيين و با متخلفان و محتكران برخورد كنند. بايد جرمي براي اين كار تعيين شود تا ديگر هر كسي به خودش مجوز احتكار كاغذ ندهد. رسيدن به آن نقطه، نيازمند همكاري نهادها و دستگاه‌هاي مختلف است و اميدواريم بعد از نمايشگاه و در سال جاري شاهد اين كار جمعي باشيم.