خوشبيني آقاي نخست‌وزير
تغييرات مثبت
در راه است
روحاني: ما آغازگر هيچ‌جنگي حتي با امريكا
نخواهيم بود اما اگر جنگي آغاز شود
پاسخ قاطع مي‌دهيم
سارا معصومي
36 سال پس از آخرين باري كه به همراه پدر به تهران سفر كرد، دوباره و اين‌بار در جامه نخست‌وزير به ايران آمد. آبه شينزو به محض پايين آمدن از پلكان هواپيما مورد استقبال محمدجواد ظريف، وزير خارجه قرار گرفت و ساعتي بعد در مجموعه سعدآباد، حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان از مهمان ژاپني استقبال كرد. بي‌سابقه و پرماجرا بهترين توصيف‌هايي است كه مي‌توان براي سفر آبه شينزو به تهران به كار برد؛ سفري در مقطعي حساس هم از حيث رابطه دوجانبه ميان تهران و توكيو و هم از منظر نقشي كه ژاپن مي‌خواهد در پرونده اختلاف ميان ايران و امريكا بازي كند.
ميانجي، يا مهمان ويژه؟ تحليل‌ها از سفر آبه به تهران حول همين دو كلمه مي‌چرخد. رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ترجيح مي‌دهند به اين سفر از دريچه ماموريت آقاي نخست‌وزير براي ميانجيگري ميان تهران و واشنگتن يا حداقل نوعي از پيام رساني نگاه كنند. در داخل ايران با توجه به كلاف هزار گره ميان ايران و امريكا و اشراف اهالي رسانه به ريشه‌هاي اختلاف و نگاه تصميم‌گيران داخلي به اقدام‌هاي قهرآميز امريكا، اعتبار چنداني به كلماتي مانند ميانجي و پيام‌رسان داده نشد و البته در سوي ژاپني اين ميدان نيز تلاش اوليه بر خودداري از بالارفتن سطح انتظار از اين سفر متمركز بود. سخنان آبه شينزو پيش از سفر به تهران و در جمع خبرنگاران باز هم وزن بيشتري به جنبه ميانجيگري توكيو ميان تهران و واشنگتن بخشيد. آبه كه طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده دو روز در ايران خواهد بود قبل از ترك ژاپن تصريح كرد كه خواستار مذاكرات منصفانه و صميمانه با مقامات ايراني براي تأمين امنيت و ثبات غرب آسيا است. براساس ترجمه خبرگزاري فارس از خبرگزاري كيودو، آبه در فرودگاه «هايندا» گفت: «نگراني‌هايي درباره افزايش تنش‌ها در خاورميانه وجود دارد. در حالي كه اوضاع، توجهات جامعه بين‌الملل را براي صلح و ثبات در منطقه جلب كرده است، ژاپن تمايل دارد تا در حد توان، نقشي را ايفا كند.تمايل دارم به منظور كاهش تنش‌ها، تبادل نظر صريحي (با مقامات ايراني) داشته باشم.
اعلام آمادگي همه‌جانبه ژاپن
ديدار محمدجواد ظريف و تارو كونو، وزراي خارجه ايران و ژاپن پيش‌درآمد ديدار رييس‌جمهور ايران با نخست‌وزير ژاپن بود. محمدجواد ظريف ضمن خوشامدگويي به همتاي ژاپني و هيات همراه، با اشاره به روابط ديرينه دو كشور و ۹۰ سال روابط ديپلماتيك ايران و ژاپن، اين كشور را دوست و شريك خوب ايران در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي خواند و از سفر مقامات عاليرتبه ژاپن به ايران استقبال كرد.
ظريف با اشاره به جنگ و تروريسم اقتصادي دولت امريكا ضد ملت ايران افزود: با ملت ما جنگ اقتصادي را آغاز كرده‌اند و روزانه هم با تبليغات و نفرت‌پراكني‌هاي امريكايي‌ها مواجه هستيم.در اين شرايط سخت براي رفاه و آسايش مردم خود راه‌هايي را خواهيم يافت كه از جمله آن تجديد نظر در بودجه و سياست‌هاي مالي بدون اتكا به نفت است.
تارو كونو نيز در اين ديدار ضمن ابراز خرسندي از حضور در ايران و پذيرش هيات عالي ژاپن توسط مقامات عالي كشور خاطرنشان كرد: سفر آبه شينزو به ايران به عنوان يك كشور دوست، تاريخي است. ايران كشوري مهم در منطقه است و ما معتقديم در اين منطقه مهم هر چه تنش كمتر باشد به نفع همگان است؛ در غير اين صورت همه ضرر مي‌كنيم. ژاپن آماده است هر كاري كه به كاهش تنش منجر شود انجام دهد.
بازي دو سر برد آبه
بي‌بي‌سي انگليسي در تحليل سفر آبه شينزو به تهران مي‌نويسد: نخست‌وزير ژاپن اميدوار است بتواند در اين سفر از حجم تنش در رابطه ايران و امريكا بكاهد. او كه نخستين نخست‌وزير ژاپن است كه در 4 دهه گذشته به تهران سفر كرده هم با رييس‌جمهور و هم با رهبر ايران ديدار مي‌كند. با وجود آنكه گمانه‌زني‌هايي درباره ميانجيگري ژاپن ميان ايران و امريكا مطرح است اما ناظران شك دارند كه آقاي نخست‌وزير بتواند كاري از پيش ببرد و بيشتر اين اقدام وي را تلاشي براي بهبود وجهه او در ژاپن پيش از انتخابات مي‌دانند. گفته مي‌شود كه دليل رسمي سفر آبه به تهران، نودمين سالروز آغاز روابط دوجانبه ايران و ژاپن است اما آنچه به تقويت برخي گمانه‌زني‌ها منتهي شده انجام اين سفر اندكي پس از ديدار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با آبه شينزو در توكيو است. اميدواري‌هايي وجود دارد كه آبه بتواند به نوعي تهران و واشنگتن را در مسير ديپلماسي قرار داده و از سطح تنش در روابط بكاهد. سوالي كه در سه هفته اخير بسيار مطرح شده اين است كه چرا ژاپن؟ هرچند كه توكيو در برجام حضور نداشته اما اين بدان معنا نيست كه از حصول آن و در معرض خطر قرارگرفتنش هم تاثير نپذيرفته است. ژاپن از واردكنندگان نفت ايران است و پس از بازگشت تحريم‌هاي امريكا و البته لغو معافيت‌ها به 8 كشور مجبور به متوقف كردن خريد نفت از ايران شده است. يك استاد دانشگاه ملي توكيو در اين باره به بي‌بي‌سي مي‌گويد: ژاپن از توافق هسته‌اي با ايران حمايت مي‌كرد و اعتقاد دارد كه كناره‌گيري امريكا از برجام اشتباه بزرگي بوده است. اما در گعده حاضران در اين توافق، ژاپن جايي براي اظهارنظر ندارد لذا زماني كه امريكا تحريم‌هايي را اعلام كرد حمايت توكيو از اين تحريم‌ها اصلا جاي تعجب نداشت.
هرچند كه ژاپني‌ها در اين مقطع توانسته‌اند بدون نفت ايران به كار خود ادامه دهند اما اگر تنش در خاورميانه بيشتر شود قيمت نفت افزايش پيدا مي‌كند و اين مساله مي‌تواند تاثيرات بسياري بر ژاپن بگذارد. ژاپن پس از جنگ جهاني دوم تاكنون همواره سياست خاص و واحدي را در غرب آسيا دنبال كرده و آن هم گفت‌وگو و دوستي با تمام بازيگران اين منطقه بوده تا همواره جريان انتقال انرژي به توكيو از شاهراه تنگه هرمز را ايمن كرده باشد.
برخي اين سوال را مطرح مي‌كنند كه آيا ژاپن توانايي ميانجيگري را دارد؟ پاسخ ناظران به اين سوال اين است كه توكيو از چنين نفوذي برخوردار نيست. بي‌بي‌سي به نقل از استاد مطالعات آسيا يكي از دانشگاه‌هاي توكيو مي‌نويسد: برآورد من اين است كه شانس توافقي ميان ايران و امريكا تقريبا صفر است. هرچند كه برخلاف غربي‌ها، ژاپن گره‌هاي تاريخي يا مذهبي با ايران ندارد كه مانع از گفت‌وگو با تهران شود اما در نگاه ايراني‌ها، آبه نمي‌تواند يك ميانجي صادق باشد. ميانجي خوب كسي است كه بي‌طرف باشد اما آبه و ترامپ به تازگي در ژاپن با هم ديدار كرده‌اند و سال‌هاست كه به دوستي عميق با هم افتخار مي‌كنند. با توجه به نزديكي توكيو و واشنگتن، چرا ايران بايد ميانجيگري آبه را بپذيرد؟ براي ايران، ژاپن كشوري است كه به ائتلاف امريكايي‌ها نزديك‌تر است.
بي‌بي‌سي در ادامه اين تحليل به نقل از كارشناسان اصلي‌ترين هدف آبه از سفر به تهران را مسائل داخلي دانست و نوشت: شايد در اين سفر دستاورد آنچناني براي روابط ايران و امريكا نباشد اما براي جايگاه آبه خوب است و به راي‌دهندگان امريكايي نشان مي‌دهد كه وي چهره‌اي بين‌المللي است و اين براي نخست‌وزير ژاپن بسيار مهم است . انتخابات مجلس اعلا در ماه جولاي است و گمانه‌زني‌هاي اوليه حاكي از اين است كه اگر آبه از پيروزي مطمئن باشد درخواست انتخابات سراسري زودهنگام بدهد. بي‌بي‌سي به نقل از يك استاد دانشگاه در اين باره مي‌نويسد: ديپلماسي بين‌المللي يك هنر و تئاتر سياسي براي آبه است. نخست‌وزير تبحر قابل توجهي در اين مساله دارد. اگر ژاپن نتواند در كاسته شدن از سطح تنش ميان ايران و امريكا كاري بكند كسي به آبه به چشم يك شكست‌خورده نگاه نمي‌كند اما همه وي را سياستمداري مي‌بينند كه تلاش خود را كرد. طبيعتا سياست خارجي موفق نمي‌تواند به تنهايي به پيروزي آبه در انتخابات كمك كند اما به ارايه تصويري محكم‌تر از وي كمك شاياني خواهد كرد.