ارزش زمين يا ارزش تاريخ
سينا قنبرپور
شايد اگر قيمت زمين در پايتخت به وضعيت كنوني‌اش نرسيده بود 56هكتار زمين نخستين كارخانه قند خاورميانه، قند ري، وسوسه‌برانگيز نمي‌شد. جاي تعجب بسيار است كه ديوان عدالت اداري كارخانه قند ري را از ثبت ملي خارج كرده است و اينك اين اثر صنعتي - فرهنگي ديگر جزو آثار ملي محسوب نمي‌شود و هر تغيير و تحولي در آن امكان‌پذير مي‌شود.
ماجراي ما و آثار تاريخي‌‌مان، ماجراي ما و آثار ملي‌‌مان، ماجراي رفتارهاي متناقض و به نوعي عجيب است. نمونه بارز آن ماجراي «خليج‌فارس» است.
همواره از شيطنت‌هاي همسايگان‌مان در حاشيه جنوبي خليج‌فارس و كمي آن سوتر كلافه مي‌شويم و زبان به اعتراض مي‌گشاييم، ولي پاي عمل كه مي‌رسد ما كاري نمي‌كنيم كه اين ميراث معنوي و ملي و همين‌طور جهاني مراقبت و محافظت شود. از آلاينده‌هاي زيست‌محيطي گرفته تا رفتارمان با جزيره‌هاي كوچك و بزرگي كه در خليج‌فارس داريم و مي‌توانستيم با توسعه گردشگري نام «خليج‌فارس» را برجسته و برجسته‌تر كنيم. ماجراي ما و آثار ميراث‌فرهنگي‌‌مان همين بس كه هميشه آنها را پاي توسعه و ساخت‌وساز‌هاي شهري ذبح كرده‌ايم. همواره بتن‌ريزان بازي را برنده شده‌اند و شهر را به تصاحب خود درآورده‌اند تا بتوانند سازه‌اي جديد ولي بي‌هويت به خورد شهر بدهند و با عنوان «فرسوده» يا عناويني مشابه ميراث تاريخي را قرباني كنند. هنوز از خاطرمان نرفته سال‌ها گرفتار سازه‌اي با عنوان «جهان‌نما» در اصفهان بوديم كه ثبت ملي و جهاني ميدان «نقش جهان» را تحت تاثير قرار داده بود. توسعه شهرها و ارزش يافتن بهاي زمين گرفتاري آثار ثبت شده در ميراث فرهنگي شده و از همه بدتر اينكه مهر ثبت كه بر سازه‌اي مي‌خورد، حكم مرگي است براي حيات اقتصادي مالك آن.
در حالي كه به نظر مي‌رسد، فرهنگ و رفتار ما در قبال اين موضوع جاي ضعف دارد وگرنه وقتي سازه‌اي به عنوان ميراث فرهنگي ثبت مي‌شود بايد ارزش و احترام بيشتري براي آن ايجاد كند نه اينكه موجب مرگ جريان اقتصادي در آن مكان شود. كارخانه قند ري نيز به عنوان نخستين كارخانه قند در خاورميانه يك يادگار و اثر تاريخي- صنعتي است. اين كارخانه شايد نياز به نوسازي و مدرن‌سازي داشته باشد كه بتواند از لحاظ اقتصادي به حيات خود ادامه دهد، اما ثبت آن در زمره آثار تاريخي هم بايد وجهه‌اي باشد براي ايجاد ثروت. كافي بود نگاه دولت به هنگام واگذاري آن به بخش خصوصي و بخش خصوصي به هنگام خريد متفاوت مي‌بود و مي‌توانستند از اين ويژگي بهره بگيرند نه اينكه به فكر خارج كردن آن از فهرست آثار تاريخي باشند.