اصلاح‌طلبان و اصولگرايان در آستانه رقابت اسفندماه 98
گفت‌وگو، سد راه لمپن‌ها در انتخابات
شهاب دليلي
از آشتي ملي، طرحي كه سيدمحمد خاتمي ارايه كرد تا ميثاق‌نامه گفتوگوي ملي كه اين روزها، اخباري از آن به گوش مي‌رسد، فراز و فرودهاي فراواني طي شده است. چنانكه پيرو حوادث پس از انتخابات 88 و عواقب تصميماتي كه براي مقابله با اتفاقات آن سال اتخاذ شد، شكافي ميان نيروهاي سياسي پديده آمد كه به نحوي ديگر ميان پايگاه اجتماعي اين دو جريان سياسي نيز فاصله انداخت. پس براي مقابله با اين شكاف كه در عرصه سياسي و اجتماعي اتفاق افتاده بود، سيدمحمد خاتمي، رييس‌جمهور سابق ايران ايده «آشتي ملي» را در ۱۹ بهمن‌ماه 95 مطرح كرد و واكنش‌هاي فراواني ازسوي دو جريان سياسي به اين طرح شد. با آنكه برخي اصولگرايان نيز به‌طور كلي نوعي سكوت توام با رضايت پيشه كردند اما در همان روزها ديگر چهره‌هاي سياسي به مقابله با آن پرداختند. رييس قوه قضاييه وقت اين طرح را به «رسانه‌هاي بيگانه» نسبت داد و احمد توكلي نيز در حساب كاربري‌اش در توييتر نوشت: «با آشتي ملي موافقم. اما مقدمه آشتي ملي پذيرش اشتباه و عذرخواهي رسمي دولت اصلاحات است.» از آن روز تا امروز لزوم گفت‌وگو در محورهاي متعددي مطرح شده است. از مهم‌ترين محورهاي گفت‌وگو مي‌توان به گفت‌وگو بين جريان نيروهاي اصلاح‌طلب و اصولگرا، گفتوگوي درون‌گفتماني و گفت‌وگو ميان وزارت كشور و شوراي نگهبان اشاره كرد. محورهايي كه چهره‌هاي سياسي و مقامات كشوري در اظهارنظرهاي ديروز خود به آنها پرداخته‌اند.
از طرح آشتي ملي تا ايده گفتوگوي ملي
با روي كار آمدن دولت دوم روحاني، موضوع آشتي ملي مجدد مطرح شد. تيرماه 96 محمدرضا خاتمي از دولت دوم روحاني تقاضاي تشكيل دولت آشتي ملي را كرد. چنانكه در فروردين‌ماه همان سال، اين ايده در دو سطح مجمع و شورا مطرح و احمد مازني، نماينده اصلاح‌طلب مجلس نيز پيگيري امور را عهده‌دار شد. محمدرضا عارف نيز با اشاره به تشكيل كميته گفتوگوي ملي كه تشكيل آن پيش از اين، در ديدار عيدانه عارف و لاريجاني جديتي دوچندان يافته بود، اين مهم را در دستوركار فراكسيون اميد قرار داد تا در ادامه با معرفي ٢٢ نفر از نمايندگان به لاريجاني براي تشكيل كميته، گام‌هاي عملي آن برداشته شود. روز 9 بهمن‌ماه 96 آيت‌الله غرويان با تاكيد بر لزوم اجرايي شدن شعارهاي طرح گفتوگوي ملي در سطح كشور گفت: «يك نفر بايد ناقوس گفتوگوي ملي را به صدا درآورد. رييس‌جمهور مي‌تواند پيشگام گفتوگوي ملي باشد.» او در ادامه افزود: «اعتماد ملي، آشتي ملي، وحدت ملي، آتش‌بس سياسي و گفتوگوي ملي محتوايش يك چيز است و آن اين است كه بياييم براي رفع مشكلات مردم و كشور كنار هم بنشينيم.» در سال 98 و به‌طور مشخص در 30 تيرماه آن سال، محمدرضا باهنر در خصوص تفاوت ايده گفتوگوي ملي و آشتي ملي گفت: «گفتوگوي ملي ارتباطي به آشتي ملي ندارد. ما گفت‌وگو را بين جرياناتي مي‌دانيم كه در چارچوب نظام هستند. مي‌گوييم اينها كه در چارچوب نظام هستند، بايد رقابت كنند.»
حال احمد مازني، نماينده اصلاح‌طلب مجلس دهم در خصوص چند و چون جلسات گفتوگوي ملي با حضور برخي نمايندگان مجلس با ايلنا گفت‌وگويي داشته است. اين نماينده مردم تهران در مجلس معتقد است: «پيش از اين با سيدمحمد خاتمي، نجفقلي حبيبي، بهزاد نبوي، علي شكوري‌راد، غلامحسين كرباسچي، غلامحسين محسني‌اژه‌اي، احمد توكلي و محمدرضا باهنر نيز درباره گفتوگوي ملي صحبت كرده‌ام.» مازني، عضو كميسيون فرهنگي مجلس تصريح دارد كه افرادي از دو جناح و طيف‌هاي مختلف در اين جلسات شركت داشته و دارند. او در ادامه تاكيد كرد كه «در اين جلسات همچنين تاكيد كرده‌ايم كه انتخابات فصل‌الخطاب ما باشد، چراكه مشاركت فعال مردم در انتخابات پيش‌رو مي‌تواند يك پيام روشن براي دشمنان كشورمان كه با ايران و اسلام و جناح‌هاي سياسي داخل كشور مخالفند و از طريق تحريم‌ها با ما دشمني مي‌كنند، داشته باشد.» مازني در واكنش به برخي نگراني‌ها مبني بر احتمال پايين بودن ميزان مشاركت در انتخابات اسفندماه گفت: «در اين زمينه ميثاق‌نامه انتخاباتي گفتوگوي ملي در حال تهيه است. همزمان درون مجلس هم مجمع گفتوگوي ملي را تشكيل داده‌ايم كه از يك جمع ۲۵ نفره از طيف‌هاي مختلف تشكيل و تاكنون 6 جلسه از اين مجمع نيز برگزار شده است.»
مازني همچنين تاكيد كرد: «هر قدر ما افكار عمومي را به فضاي گفت‌وگومحور در كشور نزديك كنيم، مردم انتخاب‌هاي‌شان دقيق‌تر مي‌شود. صداي لمپن‌ها معمولا بلندتر است اما اگر در كشور گفتوگوي منطقي شكل بگيرد، مي‌توان صداي لمپن‌ها را پايين آورد و آن صداها ديگر تاثيري نمي‌گذارد هر چند كه در ملت ايران تا به حال تاثيري نگذاشته است.» او در پايان در خصوص ديگر موضوعاتي كه در اين جلسات مطرح مي‌شود، تصريح كرد: «در اين جلسات همچنين نقش صداوسيما هم مطرح شده و ما چندبار آقاي علي‌عسگري را به اين جلسه دعوت كرديم كه ايشان رد نكردند.» البته او گفت كه برگزار نشدن اين جلسه با علي‌عسگري به دليل عدم تطابق زمان جلسات بوده است.
همچنان گفت‌وگو با شوراي نگهبان
گفتوگوي انتخاباتي اضلاعي دارد و در كنار گفتوگوي تشكل‌ها و احزاب سياسي با يكديگر، گفتوگوي نهادها و سازمان‌هاي نظارتي و اجرايي كه در عرصه حاكميتي قرار دارد نيز اهميت دارد. چنانكه از مهم‌ترين اضلاع گفتوگوي انتخاباتي كه در ادوار گذشته انتخابات مجلس محل بحث‌هاي فراوان بوده، مي‌توان به رايزني وزارت كشور و شوراي نگهبان قانون اساسي اشاره كرد؛ رايزني و گفت‌وگويي كه درخواست غالب تشكل‌ها و احزاب سياسي در ايران در هر دوره انتخاباتي بوده و هست. پيرو اين موضوع بود كه ديروز سيدسلمان ساماني، قائم‌مقام وزير كشور گفت: «با شوراي نگهبان و نهادهاي نظارتي در تعامل هستيم تا جريان‌هاي سياسي كه در چارچوب قانون اساسي كشور در حال فعاليت هستند و افرادي كه از شرايط قانوني برخوردارند، بتوانند در انتخابات حضور يابند.»
ساماني در خصوص تاييد صلاحيت كانديداها اعلام كرد: «ما به عنوان وزارت كشور در تاييد صلاحيت داوطلبان نقش مستقيم نداريم. با اين حال تلاش ما اين است مر قانون در رسيدگي به صلاحيت‌ها رعايت شود يعني نهادهايي كه مسوول پاسخگويي به استعلام‌ها هستند، ظرف مدت قانوني، در چارچوب وظايف قانوني خود مستدل و مستند نظر خود را اعلام كنند.» او در ادامه افزود: «ما هميشه اعلام كرده‌ايم كه در تاييد صلاحيت‌ها بايد يا به احراز صلاحيت برسيم يا احراز عدم صلاحيت و چيزي به عنوان عدم احراز صلاحيت نداشته باشيم.» ساماني در ادامه به برخي تحليل‌ها مبني بر نگراني از كاهش ميزان مشاركت مردم در انتخابات مجلس يازدهم تصريح كرد: «معتقدم ارزيابي از ميزان مشاركت مردم در انتخابات خيلي زود است. چون تحولات جامعه ايران خيلي سريع رخ مي‌دهد، اگر الان از ميزان مشاركت بگوييم، نظر غيركارشناسي داده‌ايم.» او در ادامه اعلام كرد: «مردم چه در انتخابات شركت كنند و چه نكنند، عده‌اي انتخاب شده و تصميم آنها در مجلس براي همه لازم‌الاجراست؛ بنابراين عقل سليم حكم مي‌كند كه افراد از اين حق خود استفاده كنند.»
مجلس دهم نتيجه رد صلاحيت‌هاست
گفتوگوي درون‌گفتماني وجهي ديگر از گفتوگوي پيشاانتخاباتي است كه اين روزها ميان نيروهاي يك جريان سياسي برقرار است. نيروهاي جبهه اصلاحات بعد از پيروزي در انتخابات مجلس دهم و حضور در مجلس در قامت نمايندگان ملت با مشكلاتي روبه‌رو شدند كه از مهم‌ترين مشكلات كه حرف و حديث‌هاي خاص خودش را داشت، مي‌توان به عملكرد فراكسيون اميد اشاره كرد كه هر از گاهي نقد يا مصاحبه‌اي در اين خصوص از سوي يكي از چهره‌هاي جريان‌هاي سياسي طرح مي‌شود. آخرين اظهارات مربوط به اين موضوع، غلامرضا تاجگردون، نماينده اصلاح‌طلب گچساران در مجلس است. تاجگردون در گفتوگوي مفصلي كه با خبرآنلاين داشته است، به موضوعات متنوعي پرداخت و در خصوص فضاي كلي انتخابات مجلس دهم گفته است: «ببينيد اتفاقي كه افتاد اين بود كه برخي قهر كردند و در عرصه انتخابات حضور پيدا نكردند، برخي ديگر را نيز رد صلاحيت كردند. بنابراين تر و خشك با هم سوختند.» او معتقد است: «وقتي ليست‌هاي اول تا سوم يك جريان رد صلاحيت مي‌شوند عملا راه ديگري براي از دست نرفتن فرصت ۳۰ كرسي مجلس جز همين ليست نبود.» تاجگردون كه از قضا حداقل در حال حاضر عضوي از هيات رييسه فراكسيون اميد است، از نقاط قابل نقد عملكرد ليست اميد در مجلس به موضوع انتخابات هيات رييسه اشاره كرده و مي‌گويد: «اشتباهي كه فراكسيون اميد مرتكب شد، آن بود كه سيگنال داديم كه وزن ما همين قدر است و وزن آقاي لاريجاني نيز به‌تنهايي براي رياست كافي نيست از اين‌رو مي‌تواند براي رياست با اصولگراها وارد ائتلاف شود.» او در بخشي ديگر از سخنان خود به نوع مديريت فراكسيون اميد پرداخت و گفت: «عارف در كسوت معاون آقاي خاتمي و در كارهاي اجرايي قطعا موفق‌تر بودند، چراكه به روندها و اصول‌ها آشنايي كامل دارند. اما حضور در مجلس مستلزم دارا بودن چند خصيصه است كه نمي‌توان آنها را در وجود آقاي عارف يافت. يكي از آنها لابي‌گري است كه آقاي عارف اصلا لابي را بلد نيست، چراكه فردي اخلاقي است. اگر در جايي لازم باشد تند و تهاجمي با فردي برخورد كند او چنين رفتاري انجام نمي‌دهد. بنابراين شخصيت عارف رفتار پارلماني آقاي عارف را تحت تاثير قرار مي‌دهد.»