آتش آرامكو روياي بن‌سلمان را براي جنگ محقق نكرد
وليعهد
ورشكسته
گروه ديپلماسي
يك هفته از حمله به دو پالايشگاه تاسيسات نفتي آرامكو در عربستان سعودي گذشت. آتش حمله خاموش شده اما بر شعله آتش در منطقه افزوده شده است. انصارلله يمن با حمله به آرامكو، آرامش خاندان سعودي را برهم زده است. اين حمله عربستان را از چند جهت تحت فشار قرار داده است: 1. نمايش ناكارآمدي تجهيزات نظامي كه رياض ميلياردها دلار براي خريد آنها هزينه كرده است2.ناتواني نظامي سعودي در برابر يمني‌هايي كه 4 سال است در حصر سياسي و اقتصادي و زير باران بمب نيروهاي ائتلاف به رهبري سعودي هستند. 3. تصميم‌گيري درباره نوع واكنش به ايران كه سعودي ادعا مي‌كند پشت پرده اين حمله است و 4. ضرورت تصميم‌گيري درباره جنگ يمن كه طرف مقابل عربستان در آن اكنون به صراحت مي‌گويد يا كشتن كودكان ما را متوقف كنيد يا منتظر حمله بيشتر باشيد. چشم اميد سعودي در اين وادي به ايالات متحده امريكا دوخته شده بود كه با گذشت 7 روز از قضيه به نظر نمي‌رسد واشنگتن قصد حمايتي فراتر از بيانيه‌هاي سياسي داشته باشد.حمله به آرامكو موجي از واكنش‌هاي بين‌المللي را به همراه داشت. هرچند اين حمله از سوي تمام بازيگران دولتي در عرصه بين‌الملل محكوم شد اما در بيانيه‌هاي محكوميت يك جمله واحد به چشم مي‌خورد: «در تلافي تعجيل نكنيد، منطقه به جنگي ديگر نياز ندارد.» در حالي كه عربستان سعودي درست مانند هميشه تلاش كرد از فضاي ملتهب موجود در روزهاي نخست حادثه استفاده و با طرح نام ايران، بخت خود را براي چندمين بار امتحان كرده تا شايد حمله‌اي نظامي عليه ايران شكل بگيرد اما اين‌بار نيز سناريو‌سازي‌ها مطلوب رياض را محقق نكرد.
مايك پمپئو، وزير خارجه دولت ايالات متحده امريكا فورا خود را به عربستان و پس از آن امارات رساند. پمپئو كه از نخستين ساعات حمله به آرامكو، توپ زدن در زمين سعودي را آغاز كرده و بدون هيچ‌گونه مدركي ايران را متهم شناخته بود در عربستان نيز در همان مسير قدم زد و حمله به آرامكو را اقدام جنگي و عامل آن را ايران خواند. اين اظهارات پمپئو در حالي تعبير به توسل احتمالي واشنگتن به گزينه نظامي عليه ايران شد كه دونالد ترامپ، مافوق مايك پمپئو تكليف خود را با اين حادثه مشخص كرده وهرچند در ملاعام از وجود تمام گزينه‌ها روي ميز سخن مي‌گويد اما عملا گزينه نظامي را كنار زده است و به راهكارهايي چون تشديد تحريم‌هاي ايران يا اعزام نيروهاي بيشتر به منطقه غرب آسيا به بهانه واهي مبارزه با فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران مي‌انديشد. البته مواضع پمپئو دوام چنداني نداشت و به محض آنكه پاي وي به امارات رسيد ادعا كرد اجماعي عليه ايران در سطح بين‌المللي شكل گرفته اما امريكا نيز مانند سايرين به دنبال راه‌حل ديپلماتيك است.
در حالي كه عربستان سعودي درست مثل هميشه نمايش ضدايراني خود با در معرض ديد قرار دادن بقاياي پهپادها و موشك‌هاي شليك شده به آرامكو را پيش برده و به شوراي امنيت نيز شكواييه‌اي دال بر دخالت ايران در اين پرونده نوشته اما به نظر مي‌رسد كه امريكا به عنوان اصلي‌ترين تامين‌كننده ادوات جنگي عربستان و همچنين پدرخوانده اين كشور در حوزه امنيتي ترجيح مي‌دهد توپ را به زمين سعودي انداخته و از كنار اين قضيه با حمايت‌هاي سياسي يا حتي استفاده از آن به سود خود با جلب موافقت امارات و عربستان براي پيوستن به ائتلاف نظامي در خليج‌فارس بگذرد.عربستان سعودي در حالي پس از اين ماجرا تلاش مي‌كند پاي كشورهاي ديگر را به منازعه‌اي بازهم نظامي در منطقه باز كند كه يمن به باتلاقي براي اين كشور تبديل شده و چهار سال جنگ نه تنها يمني‌ها را به تسليم وانداشته بلكه مهم‌ترين تاسيسات نفتي سعودي كه قلب اقتصادي اين كشور به حساب مي‌آيد هم در تيررس موشك‌ها و پهپادهاي يمني‌ها قرار گرفته است. امتناع امريكا از ورود به درگيري نظامي با ايران در حالي صورت گرفته كه تهران و واشنگتن همزمان با تشديد تنش‌ها تلاش مي‌كنند از ورود به منازعه مستقيم پرهيز كنند و البته در اين ميان واسطه‌هايي از شرق (ژاپن) تا غرب (فرانسه) تلاش مي‌كنند نوعي از آتش‌بس ميان ايران و امريكا برقرار كنند. همزمان در واشنگتن، اعضاي كنگره تلاش مي‌كنند با بستن راه رييس‌جمهور مانع از صدور دستوري ناگهاني از سوي كاخ سفيد براي حمله به ايران بشوند. برهمين اساس مذاكره‌كنندگان مجلس نمايندگان و مجلس سناي امريكا روز پنجشنبه رسما گفت‌وگوها براي نهايي كردن متن لايحه بودجه دفاعي امريكا و رفع مغايرت‌هاي موجود در مصوبه‌هاي اين دو مجلس از اين لايحه را آغاز كردند. يكي از مواردي كه مذاكره‌كنندگان در جلسات خود در اين چارچوب (موسوم به «كميته كنفرانس») براي آن تصميم خواهند گرفت اضافه شدن يا نشدن متممي به لايحه بودجه دفاعي امريكا است كه به دنبال سلب اختيار اعلام جنگ عليه ايران از «دونالد ترامپ»، رييس‌جمهور امريكا است. مجلس نمايندگان امريكا روز ۲۱ تيرماه طرح ممانعت از اقدام نظامي با ايران را به تصويب رساند، اما تبديل شدن اين طرح به قانون در آن زمان در هاله‌اي از ابهام قرار داشت، زيرا مجلس سنا دو هفته قبل‌تر در تصويب طرح موازي آن ناكام مانده بود.«تام يودال»، نماينده مجلس سنا كه ارايه‌كننده طرحي بود كه در اين مجلس به تصويب نرسيد در توييترش نوشت: «لازم است در لايحه بودجه دفاعي متمم من گنجانده شود تا اطمينان حاصل كنيم بدون اجازه كنگره به جنگ با ايران نمي‌رويم.»يكي ديگر از راهكارهاي امريكا براي فرونشاندن انتظارهاي سعودي، انتقال تجهيزات بيشتر به منطقه غرب آسيا است. وال‌استريت‌ژورنال در اين باره نوشت: به دنبال حملات اخير به صنايع نفتي آرامكو در عربستان سعودي، وزارت دفاع امريكا در حال بررسي استقرار سامانه‌هاي ضدموشكي بيشتر، يك اسكادران جت‌هاي جنگنده ديگر و همچنين استقرار تجهيزات نظارتي بيشتر در منطقه غرب آسيا است. مقامات امريكايي مي‌گويند كه اين تدابير در حال ارزيابي و بررسي است و علاوه بر موارد مذكور حضور و حفظ يك ناو هواپيمابر و ديگر ناوهاي جنگي در غرب آسيا نيز قابل انتظار است. افزايش تجهيزات نظامي امريكا در منطقه به منظور افزايش توان دفاعي امريكا و متحدانش بعد از حملات گسترده روز شنبه به تاسيسات نفتي سعودي است و اكنون براي دريافت تاييديه روي ميز «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا است.
زنجيره پاسخ‌هاي ظريف به همتاي امريكايي
در حالي كه تهران و واشنگتن هيچ ارتباط ديپلماتيكي با هم ندارند و دولت ترامپ با سياست فشارحداكثري به شمول كناره‌گيري از برجام و بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي عملا آن نيمچه كانال گفت‌وگوهاي وزراي خارجه را هم مسدود كرد اما سياستمداران دو كشور در فضاي مجازي و در گفت‌وگوهاي رسانه‌اي پيام‌هايي را كه بايد به هم مي‌رسانند. محمد‌جواد ظريف و مايك پمپئو، وزراي خارجه ايران و امريكا دو چهره‌اي هستند كه اين روزها پيام‌هاي غيرمستقيم بسياري به هم داده‌اند. در حالي كه عربستان سعودي روايت خود از دخالت ايران در حمله به آرامكو را در 7 روز گذشته بارها و بارها تغيير داده و البته هربار به نوعي تعديل كرده، محمد‌جواد ظريف از نخستين ساعات اين حمله در نبردي ديپلماتيك وارد شده و ضمن رد ادعاهاي مطرح شده عليه ايران، تلاش‌هاي تهران در چندسال اخير براي پايان دادن به جنگ و بحران انساني در يمن را يادآوري كرد. نخستين رويارويي ظريف با همتاي امريكايي در توييتر زماني انجام گرفت كه وزيرخارجه امريكا در جمع خبرنگاران گفت: «اين حمله عليه عربستان سعودي و خاك آنها انجام شده و اقدام به جنگ مستقيم عليه آنها به حساب مي‌آيد».
ظريف در پاسخ به اين اتهامات نوشت: «اقدام به جنگ يا تحريك براي جنگ؟ بقاياي تيم ب (به اضافه همپيمانان جاه‌طلب آنها) تلاش مي‌كنند، دونالد ترامپ را به سمت جنگ فريب دهند. آنها به خاطر خودشان، بايد دعا كنند كه به آنچه كه به دنبال آن هستند، نرسند. آنها هنوز هزينه‌هاي بسيار كوچك‌تر جنگ يمن را كه چهار سال پيش از سرگستاخي از پايان دادن به آن خودداري كردند، مي‌پردازند».
رييس دستگاه ديپلماسي ايران با انتشار ويدئويي از اعترافات اخير پمپئو كه گفته بود به عنوان رييس سيا، دروغ مي‌گويند و تقلب مي‌كنند، ادامه داد: «پمپئو، عادات قديمي به سختي ترك مي‌شود. «دروغ و تقلب»- و خود را خوار و ذليل مشتري‌هاي خارجي كردن كه بي‌اعتنايي كامل به خون و ثروت را پنهان مي‌كنند- در روزهاي اخير به اوج خود رسيده است».وي سپس به واشنگتن و همپيمانان جنگ‌طلب اين كشور توصيه كرد: «مسير رستگاري: فرصت را غنيمت شمريد براي اينكه به فاجعه يمن پايان دهيد-نه اينكه آن را گسترش دهيد».
همزمان با ادامه روند محكوم كردن ايران در حمله به آرامكو، ظريف در حالي كه راهي نيويورك به منظور شركت در نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد بود در توييترش نوشت: «خون اعراب در ازاي نفت اعراب.الفباي سياسي امريكا: ۴ سال بمباران بي‌ملاحظه يمن، صدها هزار جان‌باخته يمني، سوء تغذيه ۲۰ ميليون يمني- ۲.۳ ميليون مورد وبا و آزادي عمل كامل براي مجرمين. در مقابل، حمله تلافي‌جويانه يمني‌ها به انبارهاي ذخيره نفت مساوي است با اقدام به جنگ غيرقابل پذيرش. ظريف بلافاصله پس از اين توييت در توييت جداگانه‌اي با برشمردن ابتكارهاي ديپلماتيك ايران در سطح جهاني و منطقه‌اي به برخي شعارهاي مزورانه واكنش نشان داد: «ائتلاف براي راه‌حل مسالمت‌آميز؟ ابتكارهاي ديپلماتيك ايران:
۱۹۸۵: امنيت در خليج فارس، ۱۹۹7: گفت‌وگوي تمدن‌ها، ۲۰۱۳: دنيا عليه خشونت، ۲۰۱۴: مجمع گفت‌وگوي منطقه‌اي، ۲۰۱۵: طرح صلح يمن، ۲۰۱۷: فرآيند آستانه، ۲۰۱۹: پيمان منطقه‌اي عدم تجاوز.»
در حالي كه ايران همچنان خواهان هوشياري عربستان سعودي و بازگشت از مسير اجاره ناموفق امنيت از بازيگر فرامنطقه‌اي است به نظر مي‌رسد كه رياض همچنان خيال بازگشت از مسير اشتباه را ندارد و اين در حالي است كه برادرخوانده منطقه‌اي عربستان يعني امارات متحده عربي با هوشياري بيشتري نسبت به وقايع واكنش نشان مي‌دهد. در حالي كه امارات پس از حمله به تانكرهاي نفتي در بندر الفجيره كه عاملان آن هنوز مشخص نشده‌اند و هدف قرارگرفتن پهپاد امريكايي توسط ايران ترجيح داد در مسير كاهش تنش با تهران قدم بردارد تا امنيت ابوظبي بيش از اين تحت تاثير قرار نگيرد، محمد بن‌سلمان در رياض همچنان حاضر به پرداخت هزينه سياسي، امنيتي و اقتصادي در ازاي تداوم سياست ايران‌ستيزي است. ماجراي آرامكو و خودداري امريكا از ورود به منازعه نظامي با ايران آخرين حلقه از دومينويي است كه شكست سياست‌هاي محمد بن‌سلمان در قبال تهران را به تصور مي‌كشد اما گويا حتي شكاف در تيم بي (اخراج جان بولتون در امريكا، شكست انتخاباتي بنيامين نتانياهو در انتخابات رژيم اسراييل و فاصله گرفتن محسوس محمد بن‌زايد از سياست‌هاي همتاي سعودي) هم فرزند ملك سلمان را از خواب بيدار نكرده است. بسياري از كارشناسان و تحليلگران در چند روز اخير تنها راه نجات محمد بن‌سلمان از مخمصه به وجود آمده را قدم زدن در مسير كاهش تنش با تهران خوانده‌اند. توصيه‌اي كه ايران از مدت‌ها پيش مستقيم و باواسطه به همسايه خود در حاشيه خليج فارس كرده اما با پاسخ منفي روبه‌رو شده است.