گروه ديپلماسي| كنفرانس يكجانبهگرايي و حقوق بين‌الملل به محلي براي ارايه نظرات كارشناسي درباره معضل جهان امروز كه همان نه به چندجانبه‌گرايي و تلاش براي تامين صرف منافع كوتاه‌مدت ملي است، تبديل شد. اين كنفرانس كه از ديروز آغاز به كار كرد با حضور محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه، سيدمحمود علوي وزير اطلاعات و تعدادي از كارشناسان داخلي و خارجي كار خود را آغاز كرد. اين كنفرانس كه با همكاري موسسه مطالعات و تحقيقات بين‌المللي ابرار معاصر تهران و دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد، ميزبان اساتيد و متخصصان روابط بين‌الملل از كشورهاي ايتاليا، هند، روسيه، فنلاند، لهستان، پاكستان، ازبكستان، روسيه، مقدونيه و افغانستان بود. محمدجواد ظريف به عنوان نخستين سخنران اين نشست سخنان خود را با اشاره به لزوم چندجانبه‌گرايي در عرصه بين‌المللي آغاز كرد و گفت: چندجانبه‌گرايي يك انتخاب نيست بلكه يك ضرورت است. دولت‌ها ذاتا نسبت به حاكميت خود بسيار بسيار با خست عمل كرده و مي‌كنند و اگر نبود نياز قطعي دولت‌ها به حل مسائل‌شان از طريق چندجانبه‌گرايي هيچگاه چندجانبه‌گرايي پا نمي‌گرفت. اكنون مي‌بينيم كه ديپلماسي چندجانبه‌گرايي به عنوان واقعيت ظهور و نمود پيدا كرده و آن هم به دليل امكان‌ناپذير بودن راه‌حل‌هاي يك‌جانبه است و دولت‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه نه مي‌توانند مشكلات خود را به تنهايي حل و فصل كنند و نه مي‌توانند به تنهايي مانع اقدامات هنجارشكنانه ديگران شوند و براي همين به چندجانبه‌گرايي روي آوردند.
دنياي جديد، نه غربي نه ضد غربي
به گزارش ايسنا، وزير خارجه در ادامه افزود: امروز شرايطي داريم كه دنيا ديگر غرب نيست اما به معناي ضد غرب هم نيست. دنياي بدون غرب به معناي اين واقعيت است كه ديگر همه اتفاقات در غرب رخ نمي‌دهد و غرب نمي‌تواند همه تصميمات براي تحولات جهاني را اتخاذ كند. زماني همه اتفاقات قابل توجه دنيا در غرب رخ مي‌داد و آنها اتفاقات دنيا را تعيين مسير مي‌كردند اما واقعيت اين است كه امروز در دنيا همه اتفاقات نه در غرب مي‌افتد و نه مي‌توانند براي جهان تعيين مسير كنند. امروز دولت‌ها نمي‌توانند يك‌جانبه براي جهان تصميم بگيرند چون دولت‌ها انحصار خود را بر تصميم‌گيري‌هاي جهاني از دست داده‌اند. ابزار و مراكز قدرت متكثر شده و مركز قدرت از غرب تغيير كرده است. فردي با يك موبايل كوچك پيام‌هايي را در دنيا مخابره مي‌كند كه دنيا را حركت مي‌دهد اگر همه دولت‌هاي دنيا دور هم جمع شوند باز هم بدون حضور ساير ذي‌نفعان نمي‌توانند تصميم بگيرند.
او در ادامه به حادثه 11 سپتامبر اشاره كرد و افزود: دولت امريكا در حادثه 11 سپتامبر در حالي كه جهان اين كشور را قدر قدرت مي‌داند و هزينه‌هاي نظامي‌اش به تنهايي 10 برابر 10 كشور است يعني 600 ميليارد دلار و بعد از آن چين، عربستان سعودي و روسيه هر كدام 60 ميليارد به طور متوسط هزينه مي‌كنند، نتوانست امنيت مردم خود را تامين كند. اولين وظيفه دولت حراست از شهروندانش است. آيا دولت امريكا توانسته امنيت را ايجاد كند؟ يك گروه تروريستي توانسته در كشور برتر دنيا ناامني ايجاد كند و امروز دولت‌ها نمي‌توانند در اقتصاد دنيا سهم عمده‌اي داشته باشند، سازمان‌ها و بازيگران غيرحكومتي نه تنها مي‌توانند تخريب امنيت بلكه ايجاد امنيت كنند. دولتي مانند امريكا از تامين امنيت مردم خود ناتوان است.
بازي با حاصل جمع صفر در دنيا غيرممكن است
او با بيان اينكه بازي با حاصل جمع صفر امروز در دنيا غيرممكن است، اظهار كرد: براساس آن يعني بايد بتوانيم با هزينه ديگران براي خود منفعت خريداري كنيم حتي در صفرترين بازي كه جنگ باشد، پيروز و شكست خورده نداريم. حقوق بين‌الملل مبناي پليسي ندارد بلكه مي‌تواند با تنظيم توقعات بازيگران و كنشگران مختلف رفتار آنها را سازماندهي كند اما در يكجانبهگرايي فرد يا كشوري مبتني بر قوانين و موازين تنظيم شده، عمل نمي‌كند به قول بولتون كه گفته بود، حقوق و سازمان‌هاي بين‌المللي تنها يك ابزار در جعبه ابزار امريكا هستند كه هر زمان مفيد باشند از آنها استفاده مي‌كنند آيا واقعا اينگونه است؟ آيا امريكا امن‌تر است؟ زندگي بهتري دارد؟ يكجانبهگرايي امري خطرناك و محتوم به شكست است زيرا با واقعيت‌هاي بين‌المللي ناسازگار است. امروز يكي از نمونه‌هاي يكجانبهگرايي امريكا خروج از توافقات بين‌المللي و استفاده از ابزارهاي قهرآميز اقتصادي است كه اشتباها به آن تحريم مي‌گوييم. در واقع تحريم‌ها استفاده از ابزارهاي زورمدارانه اقتصادي است. كساني كه به برجام ايراد مي‌گرفتند كه چرا امريكا از برجام خارج شد الان ببينند كه ديگر چيزي نمانده كه ترامپ از آن خارج نشده باشد. امريكا از يونسكو، شوراي حقوق بشر و... خارج شد. انشاءالله از شوراي امنيت هم خارج شود كه خيال همه راحت باشد. ساده‌لوحانه است كه فكر كنيم ،دولتي كه ذاتا تمايل به يكجانبهگرايي دارد، حقوق بين‌الملل را ناديده نمي‌گيرد. امريكا بدون توجه به خاصيت حقوق بين‌الملل يكجانبهگرايي را در پيش مي‌گيرد اما در آينده كسي نمي‌تواند به امضاي امريكا اعتماد كند. امريكا از نفتا خارج شد، دولت مكزيك توافق جديدي را به امضا رساند و خيلي از مكزيكي‌ها معتقد هستند كه توافق جديد از نفتا بيشتر به نفع مكزيك است. نتيجه اين شد كه نفتاي جديد مورد توافق قرار گرفت حتي كانادا هم به آن پيوست و در مقابل ترامپ از سياست‌هاي مكزيك در مورد مهاجرت ناراحت شد. مشكل خارج شدن از چارچوب حقوق بين‌الملل از دست دادن پيش‌بيني‌پذيري رفتار كشورهاست اما عمل‌گرايانه نيست كه شما يك توافقي را كنار بگذاريد و توافق ديگري را به امضا برسانيد. در نتيجه كم‌كم دنيا به اين نتيجه مي‌رسد كه با امريكا نمي‌شود، توافق كرد.
تمرين حذف امريكا از معادلات
ظريف در ادامه خاطرنشان كرد: درست است كه قدرت و توان مالي امريكا ساير كشورها را تحت تاثير قرار داده است اما تعدادي از كشورها ياد گرفته‌اند كه امريكا را از روابط خود حذف كنند گرچه حذف قدرت بزرگ دشوار است و نبايد در يك سمينار آكادميك هم شعار بدهيم اما شاهد هستيم كه هند و امارات كه از دوستان امريكا هستند از ارزهاي ملي استفاده مي‌كنند لذا در چنين شرايطي امريكا خود قرباني سياست‌هاي خودش مي‌شود. وزير امور خارجه در ادامه با اشاره به وضعيت اينستكس اروپايي‌ها هم گفت: اينستكس اروپايي‌ها هم ممكن است ارزش چنداني براي ما نداشته باشد اما آنچه مهم است، اين است كه متحدين نزديك امريكا يك سال است با روش‌هاي خود سازوكاري را ايجاد مي‌كنند كه از مهم‌ترين متحد خودشان فرار كنند و اين به خاطر اين است كه ديرتر يا زودتر كنشگران بين‌المللي نمي‌پذيرند كه تحت اشراف كشوري باشند كه رفتارش مبتني بر يكجانبهگرايي است و اين نتيجه‌اش بر هم خوردن نظم جهاني است. ممكن است ما در كوتاه‌مدت تحت فشار قرار گيريم و حتما مردم ما تحت فشار هستند اما به واقع اين اقدام در درازمدت امكان ادامه حيات ندارد. امريكا به تحريم معتاد شده است. در هر دوره‌اي تحريم‌هاي امريكا عليه كشورهاي ديگر قابل مقايسه نيست. از دهه 1990 زماني نبوده كه كمتر از 50 كشور به نوعي تحت تحريم‌هاي امريكا نباشند. اما چرا مي‌گوييم از كلمه تحريم استفاده نكنيم زيرا تحريم ابزاري است كه كشوري يا فردي استفاده مي‌كند براي اينكه اجراي مقررات را به ديگري تحميل كند. اقداماتي كه امريكا انجام مي‌دهد، تحريم نيست اقدامات زورمدارانه اقتصادي است كه بتواند سياست‌هاي خودش را تحميل كند. عده‌اي معتقدند كه تحريم از جنگ بهتر است اما تحريم همان جنگ است اما عليه افراد غيرنظامي و آنها را وادار مي‌كند كه رفتار دولت‌هايشان را تغيير دهند. امريكا به كساني كه مي‌خواهند قطعنامه 2231 را اجرا كنند، فشار مي‌آورد اما بايد مراقب باشيم كه امريكا دوباره نتواند يكجانبهگرايي خودش را پوشش چندجانبه دهد. برخي اشتباهات باعث شده كه امريكا بتواند با سياست يك‌جانبه خودش 6 قطعنامه را پوشش چندجانبه بدهد. ما نبايد چشم‌مان به خارج باشد بايد بر اقتصاد مقاومتي، خودباوري و داخل كشور متمركز باشيم اما نبايد مجدد به امريكا اجازه دهيم به سياست يك‌جانبه خود پوشش چندجانبه بدهد چراكه اگر اين سياست پوشش چندجانبه به خود بگيرد، اجرايش راحت‌تر مي‌شود.
اميدواري ظريف به گرفتن بهانه از مخالفان ايران
خبرنگاران در حاشيه اين سخنراني به سراغ محمدجواد ظريف رفتند تا پاسخ او به پرسش‌هايي به روز شده‌تر را هم بشنوند. نگاه وزارت خارجه به سرنوشت لوايح باقي مانده از اف‌اي‌تي‌اف و تصميم ايران در برداشتن گام بعدي در مسير كاهش تعهدات برجامي، اصلي‌ترين سوال‌هايي بود كه خبرنگاران به دنبال دريافت پاسخ وزير خارجه به آنها بودند.
به گزارش ايسنا، محمدجواد ظريف در پاسخ به سوالي درباره تصميم اخير FATF گفت: جمهوري اسلامي ايران در قوانين داخلي خود مبارزه با پولشويي را به عنوان يك ضرورت و هدف دنبال مي‌كند. تصميم اف‌اي‌تي‌اف تصميمي كاملا سياسي است كه كاملا با آن مخالف هستيم اما به خاطر منافع ملي خودمان تمام اقدامات لازم را براي مبارزه با تامين مالي تروريسم و مقابله با پولشويي انجام داديم. تصويب آيين‌نامه مبارزه با پولشويي در دولت و قوه قضاييه گام مهمي است و قانون مفصل و كاملي است و اميدوارم با همگرايي داخلي، اقدامات بعدي براي گرفتن بهانه از دست كساني كه منافع ايران را دنبال نمي‌كنند و مخالف ما هستند، انجام شود.
ظريف در پاسخ به سوالي درباره گام چهارم ايران در مسير كاهش تعهدات برجامي گفت: تصميم نهايي درباره نوع اقدامي كه براي گام چهارم در نظر داريم در اختيار شوراي عالي امنيت ملي است و هر زمان اين تصميم اتخاذ شود در شرايطي كه اروپايي‌ها همچنان نتوانسته باشند به تعهدات خود عمل كنند، گام چهارم را برمي‌داريم.
وزير امور خارجه درباره تحولات اخير لبنان نيز گفت: ما همواره در كنار مردم منطقه بوده‌ايم و معتقد هستيم ضمن اينكه امنيت، آرامش و ثبات حفظ شود بايد نيازها و خواسته‌هاي به حق آنها مورد توجه قرار گيرد. اميدواريم دولت لبنان و احزاب لبناني با توجه به خواسته‌هاي مردم در ساختن لبنان بهتر و آبادتر موفق‌تر باشند و ما همواره در كنار مردم، دولت و مسوولان لبناني بوده‌ايم.
آماده سفر به عربستان هستم
روز گذشته همچنين بخش‌هايي از مصاحبه محمدجواد ظريف با شبكه المسيره هم منتشر شد كه اظهارات ظريف درباره عربستان در اين مصاحبه، فضاي رسانه‌اي را چند ساعتي به خود مشغول كرد. ظريف در اين مصاحبه گفت: ايران دايما در كنار ملت يمن خواهد ايستاد و ما بر اين باوريم كه توقف جنگ در درجه اول به مردم يمن كمك مي‌كند. در اين رابطه، تماس‌هاي مداومي با عمران خان، نخست‌وزير پاكستان در رابطه با مساله يمن داريم. تهران از هر ابتكار عملي براي كاهش تنش در منطقه استقبال مي‌كند و براي پايان جنگ يمن همكاري خواهد كرد. وزير خارجه در ادامه خاطرنشان كرد كه اگر شرايط مناسب فراهم شود من آماده سفر به رياض براي حل اختلافات خواهم بود.