همسفر آلماني دن‌كيشوت
اسدالله امرايي
كتاب سفر دريايي با دن‌كيشوت اثر توماس مان با ترجمه خوب محمود حدادي از زبان آلماني در نشر نو منتشر شده است. سال ۱۹۳۴ توماس مان، بنا به دعوت ناشر امريكايي آثارش آلفرد ناف به منظور ايراد يك سلسله سخنراني و رونمايي از كتاب يوسف و برادران براي اولين‌بار به امريكا رفت. آن زمان تنها راه عبور از اقيانوس اطلس و رسيدن به امريكا راه دريايي بود و كشتي اقيانوس‌پيما. توماس مان در اين سفر ترجمه چهارجلدي رمان دن‌كيشوت را مي‌خواند و در تفسير لطايف و طنز آن يادداشت‌هايي مي‌نوشت. در آن زمان يك سالي مي‌شد كه هيتلر در آلمان به قدرت رسيده بود و در پي آن توماس مان به دليل نگاه‌هاي ضدفاشيستي به ناچار از وطن خود رانده شده بود و در زوريخ اقامت داشت. «چه، اينان به همان خوبي كه او يا هركس ديگري اسپانيايي‌اند و در اسپانيايي كه پس از ريشه‌كن كردن آنها پاك‌تر نه كه برعكس، تنها فقيرتر خواهد بود، به‌دنيا آمده‌اند و اين كشور وطن واقعي و طبيعي آنهاست و چنانكه از اين خاك جداشان كنند، همه‌جا غريب خواهند بود و همه‌جا اين حرف بر زبان‌شان كه «در كشور ما روش اين كار چنين بود و چنان بود» يعني كه بهتر بود. سروانتس كه نويسنده‌اي بي‌چيز و وابسته است، وفاداري به حكومت را سخت لازم دارد. با اين حال پس از آنكه يك آن سينه خود را آلوده دروغ مي‌كند، صفحه آن را بارها بهتر از اسپانيايي پاك مي‌كند كه پاكي خود را در پالايش نژادي مي‌بيند. وي بي‌رحمي فرماني را به نقد مي‌كشد كه پيش‌تر تاييدش كرده بود، البته نه مستقيم، اما به اين وسيله كه بر وطن‌دوستي راندگان تاييد مي‌كند. حتي به خود جرات مي‌دهد سخن از «آزادي مسلك» به ميان بياورد. چه، ريكوت تعريف مي‌كند كه از راه ايتاليا خود را به آلمان كه كشوري خوب و بردبار است و مردم آن به «مسائل جزيي» كاري ندارند و در آن هركس به شيوه‌اي زندگي مي‌كند كه خودش آن را درست مي‌داند، بلكه در بيشتر جاهاي آن مي‌شود با همه‌گونه مسلك آزاد زندگي كرد. حال با چنين شرحي نوبت من بود كه غرور ملي احساس كنم. اگرچه سخناني كه اين غرور را در دل من بيدار مي‌كردند، به زماني دور تعلق داشتند. تعريف وطن شنيدن از زبان بيگانه، هميشه دلنشين است.» محمود حدادي از مترجماني است كه آهسته و پيوسته مدام در كار ساختن پل‌هاي فرهنگي بين نويسندگان آلماني‌زبان و علاقه‌مندان ايراني آن ادبيات است كه از قضاي روزگار كم هم نيستند و بزرگان ادب آن حوزه ادبي را معرفي مي‌كند و قلمي شيوا دارد.