واشنگتن: كما في السابق
عبدالرضا فرجي‌راد
امريكايي‌ها مدتي است تلاش مي‌كنند فشار به ايران را ادامه دهند. سياستي كه با عنوان فشار حداكثري نزديك به دو سال است از سوي امريكا استمرار يافته، در طول اين مدت، بدون وقفه ادامه يافته است. اما در روزهاي اخير، دو جهت جديد به اين سياست اضافه شده‌است. از يك سو اجراي گام چهارم اقدامات تقابلي ايران در چارچوب برجام، باعث خشم و ناخشنودي واشنگتن شده است و تصور مي‌كنند كه مي‌توانند با گسترش دادن تحريم‌ها و فشارها به حوزه‌هاي هسته‌اي كه در برجام معافيت گرفته بودند، اروپايي‌ها و ديگر كشورهاي طرف برجام را با خود همگام كنند. با اين اتفاقات و اعتراضاتي كه در مورد بنزين در ايران روي داد اين تصور در ميان گروهي از مقام‌هاي امريكايي شكل گرفته است كه تحولي جدي در ايران رخ داده است و همزمان با برداشته شدن معافيت‌هاي مربوط به همكاري‌هاي هسته‌اي در فردو، تلاش مي‌كنند با اقدامات تبليغي پشتوانه‌اي تازه براي سياست فشار و تحريم خود ايجاد كنند. اما بايد توجه داشت كه سياست فشار و تحريم امريكا در بيش از يك سال و نيم گذشته، اصولا متوقف نشده بود كه حالا بخواهد در نتيجه گام‌هاي هسته‌اي ايران يا اعتراضات و انتقادهاي مردمي، از سرگرفته شود. در هفته‌هاي گذشته هم شاهد بوديم كه دولتمردان امريكايي به صورت پيوسته، تحريم‌ها و اقدامات خصمانه‌اي را عليه نهادها و شخصيت‌هاي ارشد جمهوري اسلامي ايران و كمپاني‌هاي خصوصي و بين‌المللي اعلام مي‌كردند و اقدامات تبليغاتي در راستاي توجيه اين سياست‌هاي خصمانه را ادامه مي‌دادند. نمي‌توان اينگونه ارزيابي كرد كه اين اقدامات فشاري به مردم وارد نمي‌كند يا مشكلي براي كشور ايجاد نمي‌كند، اما واقعيت اين است كه همه اين اقدامات تبليغاتي، ادامه همان روند گذشته است و نمي‌توان گفت كه اگر اتفاقات و رويدادهاي چند روز گذشته در ايران رخ نمي‌داد، امريكايي‌ها مسير ديگر را در پيش مي‌گرفتند. موضع‌گيري‌هاي مداخله‌جويانه و خصمانه از سوي دولتمردان امريكايي هم رويداد جديدي نيست و همواره در 40 سال گذشته وجود داشته‌است. همين دو سال پيش در پي اتفاقاتي كه دي‌ماه 1396 رخ داد هم شاهد همين رويكرد از سوي دولتمردان امريكايي بوديم و حتي مسائلي در ابعاد بسيار كوچك‌تر و محدودتر هم با واكنش‌هاي مداخله جويانه واشنگتن روبه‌رو شده‌است. به گمان من با توجه به استمرار رويه پيشين امريكا، حتي نمي‌توان اين موضع‌گيري‌هاي جديد را به روند پيگيري‌ها و ميانجي‌گري‌هاي بين‌المللي كه در رابطه با مساله برجام در جريان است...
از جمله طرح امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه مرتبط دانست. تا جايي كه من اطلاع دارم، تلاش‌هاي دولت فرانسه، هر چند بسيار كند و آرام، ادامه دارد و متوقف نشده است. اقدامات امانوئل مكرون همچنان ادامه يافته است و شاهد بوديم كه در همين هفته جاري بعد از سفر ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه به واشنگتن، روساي جمهوري دو كشور هم با هم تلفني صحبت كردند و مساله برجام هم از جمله موضوعات مطروحه در آن گفت‌وگو بود. هر چند اطلاعات كافي در مورد پيشرفت تلاش‌هاي فرانسه وجود ندارد و انتقادهاي زيادي هم نسبت به ميزان كندي و محدوديت آن وجود دارد، نمي‌توان گفت كه اين تلاش‌ها به صفر رسيده است. قطعا اميد ناچيزي به تلاش‌هاي فرانسه و ديگر طرف‌هايي كه براي ميانجي‌گري و وساطت اظهار تمايل كرده‌اند، وجود دارد؛ اما نمي‌توان گفت كه تحولات جاري باعث توقف آنها شده‌است. در كنار همه تحولات داخلي ايران، برجام و ميانجي‌گري‌ها، بايد نيم‌نگاهي هم به وضعيت داخلي ايالات متحده آمريكا داشت. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور آمريكا در وضعيت بسيار سختي قرار گرفته است. اگر با دقت تحولات را مرور كنيم، مي‌بينيم كه شخص ترامپ بيش از دو هفته است اظهار نظري در مورد ايران نكرده و در شبكه اجتماعي مورد علاقه‌اش چيزي در مورد ايران مطرح نكرده است. اگر هم اظهار نظري مطرح شده از سوي ديپلمات‌هاي دون پايه‌تري همچون برايان هوك و مورگان اورتاگوس، رييس كارگروه ايران و سخنگوي وزارت خارجه آمريكا يا شخص وزير خارجه اين كشور بوده است. اين موضوع نشان مي‌دهد كه ترامپ به شدت گرفتار پرونده استيضاح و مسائل و بحران‌هاي داخلي اين كشور است. نمي‌توان از هم‌اكنون پيش‌بيني كرد كه آيا استيضاح ترامپ منجر به بركناري او مي‌شود يا نه، اما به شكل قطع مي‌توان گفت كه چهره دونالد ترامپ و اطرافيانش در حال تخريب است. سمت و سوي پرونده استيضاح ترامپ هم در مورد رويكرد غلط سياست خارجي او و انتقاد از رفتارهاي او در سطح بين‌المللي است و صحبت‌هايي كه سفراي پيشين و كنوني اين كشور به صورت زنده و مستقيم در برابر نمايندگان كنگره آمريكا مطرح كردند، سياست خارجي و مديريت وزارت خارجه را به شدت زير انتقاد قرار داد. روندي كه دستگاه سياست خارجي آمريكا در برابر ايران در پيش گرفته است، بر اساس تجربه سه سال گذشته، غافلگير‌كننده و ناگهاني نيست، حتي عدم تمديد معافيت‌هاي همكاري‌هاي هسته‌اي مصرح در برجام هم قابل انتظار بود و پيش از اين زمزمه‌هايي در مورد اجراي آن به گوش رسيده بود. واشنگتن بر اساس رويه تبليغات براي فشار حداكثري خود، هر هفته تعدادي تحريم‌هاي جديد را اعلام مي‌كرد، ممكن است كه برخي مسائل داخلي ايران باعث شود كه سرعت چنين اقداماتي تغيير كند، اما حالا كه اوضاع در ايران به سمت آرامش مي‌رود، به تدريج آمريكايي‌ها هم متوجه مي‌شوند كه برداشت صحيحي از مسائل نداشته‌اند.