راي به اخراج امريكا
كوروش احمدي
راي مجلس عراق به خروج نيروهاي امريكايي از اين كشور نمايانگر طيفي از اقدامات انتقام‌جويانه موثر عليه دولت ترامپ به خاطر اقدام جنايتكارانه‌اش در به شهادت رساندن سردار سليماني و همراهان او است. اين مصوبه كه هم از نظر نمادين و هم محتوايي مهم است، اگر به درستي پيگيري شود، مي‌تواند از جمله خساراتي باشد كه امريكا به خاطر اين اقدام خواهد پرداخت. اگرچه برخي شيعيان عراق از اين تصميم مجلس رضايت كامل ندارند و برخي از آنها مانند مقتدي صدر آن را ناكافي دانسته‌اند، اما قطعنامه تحت شرايطي مي‌تواند درنهايت زمينه‌هاي حقوقي و سياسي لازم براي خروج نيروهاي نظامي امريكا از عراق و كاهش ظرفيت‌هاي امريكا در كل منطقه را فراهم كند. باتوجه به بحث‌ها در مورد اين مصوبه كه به شكل قطعنامه‌اي غيرالزام‌آور از تصويب مجلس عراق گذشته، توجه به متن دقيق آن مهم است. اين قطعنامه از دولت دعوت مي‌كند كه: 1- درخواست كمك از ائتلاف بين‌المللي براي مبارزه با داعش را پس بگيرد، 2- به حضور «نيروهاي خارجي» در عراق و استفاده آنها از فضا، زمين و آب‌هاي عراق خاتمه دهد ، 3- خواستار آن است كه سلاح تنها در دست دولت عراق باشد. اين قطعنامه كه فاقد جدول زماني يا ضرب‌الاجل براي اجراست، در يك راي‌گيري علني به تصويب همه 170 نماينده حاضر در مجلس (از كل 328 نماينده) رسيد. نمايندگان كرد و سني اكثرا غايب بودند. به اين ترتيب، اكنون توپ در زمين دولت عراق براي اجراي قطعنامه است. به‌رغم غيرالزام‌آور بودن آن، قاعدتا عادل عبدالمهدي كه كفيل نخست‌وزيري عراق است و گفته مي‌شود پيش‌نويس آن را خود تهيه و ارايه كرده بود و در نشست مجلس نيز حمايت خود را از آن ابراز كرد، بايد مصمم به اجراي آن باشد. البته بايد ديد موقعيت او به عنوان كفيل نخست‌وزيري چه تاثيري در مقام اجرا خواهد داشت.
اما باتوجه به موافقتنامه‌هاي موجود بين عراق و امريكا اجراي اين قطعنامه مستلزم سلسله مذاكراتي چندجانبه است كه مي‌تواند با كمك ديگر اعضاي ائتلاف ضدداعش بسيار طولاني و كشدار شود. بايد ديد كه امريكا چه راهبردي را در اين مورد اتخاذ خواهد كرد. آيا برخورد امريكا ساده و از نوعي خواهد بود كه ترامپ در توييتش مطرح كرد؟ يعني آيا جبران هزينه‌هاي امريكا را پيش‌شرط جدايي «دوستانه» اعلام خواهند كرد يا با كمك ديگر اعضاي ائتلاف ضدداعش وارد مذاكراتي طولاني و پرپيچ و خم خواهند شد؟ آيا خواهند كوشيد تا به كمك اقليم كردستان و سني‌هاي عراق كه در راي‌گيري پارلمان غايب بودند و ظاهرا مخالف خروج امريكا هستند، نظرات خود را پيش ببرند؟ به‌علاوه، بعد از رسميت يافتن و ابلاغ تصميم دولت عراق، امريكا مطابق توافقنامه موجود يك سال براي تكميل خروج از عراق فرصت خواهد داشت. نكته قابل‌توجه ديگر در قطعنامه تاكيد آن بر محدود شدن سلاح در دست دولت عراق است. معني اين خواسته باتوجه به اينكه قبلا نيروهاي حشد شعبي ذيل نيروهاي مسلح عراق قرار گرفته‌اند، روشن نيست. آيا اين دو خواسته لازم و ملزوم يكديگرند؟ از اين رو، اين مصوبه مجلس عراق همزمان مي‌تواند مبناي جديدي براي رقابت بين ايران و عراق در حوزه‌هاي ديپلماتيك و سياسي و روابط عمومي در عراق در دور بعد باشد. كاهش پرسنل ديپلماتيك امريكا در عراق طي تحولات اخير از ظرفيت امريكا كاسته است؛
هر چند كه ايران نيز باتوجه به مشكلات ناشي از تظاهرات ضددولتي در عراق طي سه ماه گذشته اكنون با محدوديت‌هاي جديدي روبه‌رو است. از طرفي، خروج امريكا از عراق اگر برمبنايي دوستانه نباشد و آن‌طور كه ترامپ گفته عراق را متحد ايران اعلام كند و براي انزوا و تحريم آن بكوشد، معلوم نيست واكنش كردها و سني‌هاي عراق كه نشست پارلمان را تحريم كرده بودند، چه خواهد بود و اين امر بر وحدت عراق چه تاثيري خواهد گذاشت.
نشانه‌هاي اوليه حاكي است كه ترامپ خروج از عراق را از لحاظ سياست داخلي و منطقه‌اي به سود خود نمي‌داند و قصد دارد در برابر آن مقاومت كند. خروج امريكا در اين مقطع به ضرر اهداف سياستي است كه دولت ترامپ تعريف كرده است. خروج امريكا از عراق در 2011 سخت مورد انتقاد جمهوري‌خواهان و اعضاي كنوني دولت ترامپ بود، به‌ويژه آنكه تصميم به خروج در 2011 توسط اوباما گرفته شد و اكنون عراق در پي اخراج امريكاست. چنين اخراج احتمالي در چنين شرايطي به حضور ديپلماتيك، منافع اقتصادي و ظرفيت اطلاعاتي امريكا در عراق و منطقه نيز لطمه خواهد زد و ادامه حضور حدود 1000 سرباز امريكايي در سوريه را نيز دشوار خواهد كرد. در چنين صورتي به اعتبار امريكا و قابل اتكا بودن اين كشور در كل منطقه لطمه خواهد خورد و علاوه بر ايران، روس‌ها و چيني‌ها از ديگر برندگان چنين تحولي خواهند بود. اين مهم اگر محقق شود مهم‌ترين نشانه شكست سياست‌ها و اقدامات ترامپ از جمله ترورهاي اخير در عراق خواهد بود.