آغاز اجراي توافق امريكا با طالبان
همزمان با افزايش رويارويي غني و عبدالله
خشونت در افغانستان كاهش نيافت
شهاب شهسواري
توافق طالبان و واشنگتن، در همان ساعات اوليه اجرا، چندين‌بار نقض شد. دولت موازي عبدالله عبدالله، احكام واليان جديد را براي تعدادي از ولايت‌هاي افغانستان صادر كرد، در تعدادي از ولايات، عكس‌هاي رييس‌جمهور معرفي‌شده توسط كميسيون مستقل انتخابات از مراكز عمومي و دولتي پايين كشيده شد و سازمان ملل متحد اعلام كرد كه رقم تلفات غيرنظامي افغانستان در طول دهه گذشته از مرز 100 هزار نفر عبور كرده است. اينها خلاصه اخبار يك روز آخر هفته در افغانستان جنگ‌زده‌اي است كه نظاميان خارجي، با وعده ثبات و امنيت، 19 سال است آن را زير سايه جنگ قرار داده‌اند. مقام‌هاي ارشد امريكايي، اميدوار هستند با موفق وانمود كردن توافق با طالبان، به هر قيمتي تا پيش از انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا، يك دستاورد سياست خارجي براي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور آماده كنند، به همين دليل رسانه‌هاي غربي و مقام‌هاي امريكايي، بهرغم نقض‌هاي توافق كاهش خشونت از همان ساعات اوليه اجراي آن و همزمان نشانه‌هاي بي‌ثباتي تازه به دليل اختلاف‌نظر در مورد نتايج انتخابات
رياست جمهوري جنجالي مهر ماه امسال، كاملا سكوت كردهاند و تلاش مي‌كنند اوضاع افغانستان را آرام و مناسب آغاز روند صلح نشان دهند. امريكايي‌ها در حالي قرار است كه به شرط موفقيت توافق يك هفته‌اي كاهش خشونت جمعه هفته جاري يك توافق بلندمدت با طالبان امضا كنند كه دو حكومت موازي توسط اشرف غني و عبدالله عبدالله به‌تدريج كار خود را در كابل آغاز مي‌كنند.
امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان، تاكيد كردهاند كه اگر توافق موقت يك هفته‌اي كاهش خشونت‌شان تا پايان هفته جاري پايدار بماند، روز جمعه يك توافقنامه طولاني‌مدت با يكديگر امضا خواهند كرد. مقام‌هاي امريكايي از جمله وزير دفاع و وزير خارجه، توافق كاهش خشونت يك هفته‌اي را يك گام مهم در جهت صلح در افغانستان توصيف كردهاند و از گروه شبه‌نظامي طرف مذاكره‌شان خواسته‌اند، شرايط اين توافق را رعايت كند. محمد اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان، جمعه شب پيش از آغاز كاهش خشونت يك هفته‌اي، گام‌هاي بعد دولتش را براي مذاكره با طالبان، منوط به نتايج اين اقدام يك هفته‌اي دانسته است. بعد از 4 دهه جنگ داخلي و 19 سال اشغال خارجي، در شرايطي كه نظاميان امريكايي و رسانه‌هاي غربي، به شكل سازمان‌يافته‌اي از موفقيت امريكا در به «صفر» رساندن خشونت‌ها، در سراسر افغانستان بعد از توافق با طالبان گزارش مي‌كنند، رسانه‌هاي افغانستان خبر از درگيري‌هاي خشونت‌بار در ولايت‌هاي مختلف اين كشور مي‌دهند. از يك‌سو طالبان همچنان در ولايت‌هايي همچون بلخ، حمله به نيروهاي امنيتي را ادامه مي‌دهد و ازسوي ديگر، معترضان به نتايج اعلام شده انتخابات، در شمال اين كشور به‌تدريج در حال تشكيل يك حكومت موازي هستند. اما درون افغانستان، اوضاع نسبت به گذشته پيچيده‌تر شده است. در شرايطي كه واشنگتن سرگرم آشتي و دوستي با طالبان است، نتايج اعلام شده انتخابات مهر ماه سال جاري، باعث بلبشوي سياسي در افغانستان شده است.
2 دولت در يك اقليم
2 مدعي رياست جمهوري، يكي در ارگ كابل و ديگري در كاخ سپيدار، حكومت تشكيل داده‌اند. طرفداران عبدالله عبدالله، رييس اجرايي دولت، انتخاب او را به رياست جمهوري تبريك مي‌گويند و تيم عبدالله عبدالله، انتصاب واليان جديد در افغانستان را آغاز كرده است. محمد نوررحماني، والي منصوب عبدالله عبدالله، روز گذشته كار خود را در مركز ولايت سرپل آغاز كرد. فريدون خوزون، سخنگوي تيم انتخاباتي عبدالله عبدالله، اعلام كرده است معرفي واليان جديد براي ولايت‌هاي ديگر نيز از سوي دولت عبدالله عبدالله به‌زودي انجام خواهد شد. به گزارش آواپرس، در ولايات جوزجان، فارياب، سمنگان، تخار، بغلان و پنجشير هم طرفداران عبدالله عبدالله، تصاوير اشرف غني را از مراكز عمومي جمع كردهاند. در ولايت پنجشير، كمال‌الدين نظامي و در ولايت بدخشان، ذكريا سودا، واليان اين دو ولايت، به دولت عبدالله عبدالله اعلام وفاداري كردهاند. عبدالرشيد دوستم، از اعضاي ارشد تيم انتخاباتي عبدالله عبدالله، اعلام كرده است كه به‌زودي واليان منصوب عبدالله، در غالب ولايات شمال افغانستان كار خود را آغاز خواهند كرد. روز جمعه تعدادي از سياستمداران ارشد افغانستان، ازجمله حامد كرزي رييس‌جمهور پيشين، گلبدين حكمتيار رهبر حزب اسلامي و متحد پيشين طالبان، كريم خليلي رييس شوراي عالي صلح و صلاح‌الدين رباني، وزير خارجه پيشين، خواستار ابطال انتخابات و تشكيل يك حكومت وحدت ملي شدند.
برداشت متفاوت از يك توافق
توافق «كاهش خشونت» در افغانستان، از بامداد شنبه در سراسر اين كشور آغاز شد؛ توافقي كه به نظر مي‌رسد امريكا و طالبان برداشت كاملا متفاوتي از آن دارند. درست ساعاتي بعد از اجرايي شدن توافق كاهش خشونت ميان امريكا و افغانستان، نيروهاي طالبان عملياتي را در ولسوالي زارع، در ولايت بلخ انجام دادند. به نوشته خبرگزاري آواپرس، دست‌كم 15 نيروي امنيتي افغانستان در اين حمله طالبان كشته يا زخمي شده‌اند. بهرغم اين حمله و چند درگيري پراكنده ديگر در ولايت‌هاي ديگر، مقام‌هاي امريكايي، تلاش مي‌كنند تا ابتكار كاهش خشونت را موفق جلوه دهند. اسكات ميلر، فرمانده عمليات نيروهاي ناتو و امريكا در افغانستان، ادعا كرده است كه عمليات نظامي از جانب نظاميان خارجي و دولت افغانستان از نيمه شب جمعه به صفر رسيده است. فرمانده امريكايي عمليات ناتو و امريكا، روز شنبه اين سخنان را در نشست خبري مشترك با سرپرست وزارت دفاع و سرپرست وزارت داخله افغانستان مطرح كرده است. اسدالله خالد، سرپرست وزارت دفاع افغانستان در اين نشست خبري در پاسخ به سوالي در مورد حمله بامداد طالبان به ولسوالي زارع در ولايت بلخ، مدعي شد كه در حال بررسي اين موضوع هستند و ممكن است اصولا پيام در مورد كاهش خشونت به شبه‌نظاميان در آنجا ديرتر رسيده باشد. اين درحالي است كه به نوشته رسانه‌هاي محلي، عمليات طالبان در ولايت بلخ، از ساعت 023:00 بامداد تا 7 صبح ادامه پيدا كرده و در طول آن دست‌كم 2 پاسگاه نيروهاي امنيتي به تصرف طالبان درآمده است.
طالبان، اما اصولا برداشت متفاوتي از توافق كاهش خشونتش با امريكا دارد. برخلاف فرمانده نظاميان ناتو و امريكا در افغانستان كه معتقد است اين توافق بايد كل خشونت‌ها را به صفر برساند، سخنگوي طالبان در افغانستان ادعا كرده است كه توافق مذكور فقط مراكز نظامي بزرگ (بزرگ‌ترين محل استقرار يك هنگ ارتش) و مراكز استقرار نظاميان خارجي را شامل مي‌شود. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان تاكيد كرده است كه از نظر اين گروه، آتش‌بس عام وجود ندارد و تنها پايگاه‌هاي نظامي، ازجمله مراكز واحدهاي نظامي در سطح لشكر، سپاه و هنگ و مراكز متعلق به نيروهاي خارجي، مشمول توافق «كاهش خشونت» مي‌شوند. به گفته اين مقام طالبان از نظر اين گروه، نبايد هر رويداد خشونت‌باري را خارج از اين مراكز، تخطي از توافق تلقي كرد.
هر سال 10 هزار كشته و مجروح بر اثر جنگ افغانستان
سازمان ملل متحد در گزارشي خبر داده است كه تعداد تلفات غيرنظامي جنگ در افغانستان، از زمان ثبت اين آمار در سال 2009، به بيش از 100 هزار نفر رسيده است. هيچ نهادي رسما تلفات غيرنظامي جنگ امريكا در افغانستان از سال 2001 تا 2009 را ثبت نكرده است، اما به گفته سازمان ملل متحد، از سال 2009 تاكنون سالانه به صورت متوسط 10 هزار نفر جان خود را از دست دادند. تاداميچي ياماموتو، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در امور افغانستان گفته است: «تقريبا هيچ شهروندي در افغانستان نيست كه مستقيما از اين خشونت‌ها آسيبي نديده باشد.» به نوشته گزارش جديد سازمان ملل متحد، تعداد تلفات غيرنظامي جنگ افغانستان در سال 2019 به نسبت سال 2018، كمي كاهش يافته است كه عمدتا به دليل تضعيف گروه تروريستي داعش در اين كشور است. به نوشته گزارش سازمان ملل، 3493 غيرنظامي در سال 2019 در افغانستان جان خود را بر اثر درگيري‌ها از دست داده و 6898 نفر هم زخمي شده‌اند.