ناامني نشانه‌اي
حميدرضا شعيري
بحث ناامني نشانه‌اي در جوامع زماني شكل مي‌گيرد كه انسان‌ها و كنشگران آن جامعه در شرايطي قرار بگيرند كه مورد تهديد واقع بشوند. هرگاه اين تهديد به شكل آشكارا يا به شكل مخفي احساس شود، ما در فضاي ناامني نشانه‌اي قرار مي‌گيريم. اين فضاي ناامني نشانه‌اي در مورد ويروس كرونا متاسفانه به شكلي است كه با يك كنشگري مواجه هستيم كه سيستم بدن يا سيستم تدافعي بدن را دچار اختلال مي‌سازد، بنابراين يك حمله‌كننده است؛ در نتيجه ما آن را در تعريف نشانه‌اي يك كنشگر مي‌دانيم. از آنجا كه اين كنشگر مانند تهاجم‌كننده مخفي عمل مي‌كند و قدرت مخفي ماندن و پنهان ماندن دارد، بسيار حساس و خطرناك است و سيستم ناامني نشانه‌اي در جامعه را افزايش مي‌دهد. به همين دليل از منظر نشانه‌شناسي اجتماعي بايد نظام نشانه‌اي اجتماعي خودمان را براي مدت كوتاهي تغيير دهيم تا راه مقابله با اين ويروس آسان‌تر فراهم شود.
منظورم از تغيير در نظام نشانه‌اي اجتماعي، تغيير در نظام نشانه‌اي روابط است؛ يعني ما بايد روابط اجتماعي خود را در درون نظام اجتماعي به حداقل كاهش دهيم. نظام نشانه‌اي روابط يعني تعامل و همسويي و هم‌يي و تطابق و مذاكره در جامعه و روبرو شدن با يكديگر و همديگر را يافتن و كنش‌ها و واكنش‌هايي كه افراد در سطح جامعه نسبت به يكديگر دارند. ما بايد تمام اين روابط و كنش‌ها و واكنش را به حداقل كاهش دهيم. بنابراين بايد نظام نشانه‌اي روابط اجتماعي را به سمت نظام نشانه‌اي فردي كاهش دهيم و چاره‌اي جز اين نداريم. نظام نشانه‌اي فردي يعني اينكه فعلا و در شرايط حاضر هر فرد بيشتر در فرديت خودش باقي بماند و از روابط اجتماعي تا جايي كه مي‌تواند پرهيز كند زيرا هركس مي‌تواند حامل و ناقل كنشگري به اسم ويروس كرونا باشد كه حتي از آن خبر ندارد و همه ما به عنوان انسان و كنشگر در جامعه يك تهديد‌كننده براي ديگري محسوب مي‌شويم.
اگر در نظام اخلاق اجتماعي ديگري براي ما مهم است و براي ديگري احترام قائل هستيم و رابطه‌مان با او انساني است، براي اينكه اين رابطه با ديگري را به حداكثر نظام اخلاقي افزايش دهيم، بايد روابط اجتماعي‌مان را بازنگري كنيم و از روبرو شدن و نزديك شدن به ديگري تا جايي كه مي‌توانيم، پرهيز كنيم. اين كار براي احترام به ديگري است تا زماني كه نظام نشانه‌اي اجتماعي را تغيير دهيم.
بنابراين پيشنهاد من به عنوان نشانه‌شناس اين است كه فعلا نظام نشانه‌اي انفرادي و فردي را انتخاب كنيم و تا جايي كه مي‌توانيم از مواجهه با ديگري پرهيز كنيم، زيرا ما نمي‌دانيم كه آيا حضور ما براي ديگري آسيب و خطر هست يا خير. از آنجا كه نمي‌دانيم، بهتر است كه با اين ترديد زندگي نكنيم و نظام انفرادي را افزايش دهيم. اگر افراد بتوانند در خانه‌هاي‌شان بمانند و دوركاري انجام دهند و كارهاي‌شان را به شكل انفرادي انجام دهند و از ارتباط با ديگري پرهيز كنند، يكي از بهترين راه‌هاي مقابله با ناامني نشانه‌اي است. ماسك، شست‌وشو و... راه‌هاي بهداشتي و مناسبي است، اما تا زماني كه ياد نگيريم تعاملات و روابط اجتماعي‌مان را با ديگري كاهش دهيم و به سمت يك نظام نشانه‌اي انفرادي حركت كنيم، نمي‌توانيم به‌طور صددرصد با اين ويروس مقابله كنيم. بنابراين بهتر است تا جايي كه امكان دارد، تمام محل‌ها و مكان‌هاي اجتماعي را خلوت و خالي كنيم و اجازه دهيم كه براي مدتي نظام انفرادي جايگزين نظام اجتماعي شود.
استاد دانشگاه تربيت مدرس