كرونا پويايي بازارها را از بين برده و وحشت را جايگزين آن كرده است
افسردگي در بازارهاي جهاني
گروه اقتصادي
با گذشت دو ماه از شيوع ويروس كرونا در جهان و اعلام بالاترين وضعيت هشدار توسط سازمان بهداشت جهاني، برخي بورس‌هاي آسيايي روند صعودي در پيش گرفتند. اين در حالي است كه شاخص‌هاي مهم بورس امريكا، «داوجونز» و «نزدك كامپوزيت» همچنان نتوانستند به عملكرد پيش از شيوع و گسترش اين ويروس در 40 كشور بازگردند. بانك‌هاي مركزي كشورهاي درگير با ويروس، ضمن اتخاذ سياست‌هاي پولي درصدد ورود و تزريق پول به بازارهاي مالي هستند تا از اين طريق بتوانند خسارت‌هاي وارده به اين بازارها را تا حدي پوشش دهند. در اين راستا بانك مركزي چين علاوه بر تزريق 240 ميليارد دلار از منابع ارزي خود به بازار مالي از ارايه 200 ميليارد يوان تسهيلات به بنگاه‌هاي كوچك و متوسط براي جبران خسارت‌هاي اقتصادي كرونا خبر داد. بانك مركزي ژاپن نيز براي جبران ضرر فعاليت‌هايي كه به دليل شيوع اين ويروس به حالت تعليق درآمده‌اند، در نظر دارد براي جلوگيري از زيان بيشتر، تامين نقدينگي مورد نياز را در دستور كار قرار دهد. طبق برآوردهاي تحليلگران «وال استريت» ريزش‌هاي اخير بورس‌هاي جهان، در 12 سال اخير بي‌سابقه بوده و اين روند ادامه خواهد يافت. به خصوص در بورس‌هاي امريكايي كه گزارش‌هايي از شيوع گسترده اين ويروس در «واشنگتن» منتشر شده است. به نظر مي‌رسد با وجود ريزش سهام شاخص‌هاي مهمي كه در زمان بحران‌ها، مامني براي سرمايه‌گذاران بودند، فلز زرد بهترين گزينه براي سرمايه‌گذاران باشد. قيمت هر اونس طلا در سايه افزايش نگراني‌ها در خصوص بالا رفتن احتمال ركودي به مراتب بدتر از سال 2008، نسبت به روز جمعه با 1.2 درصد افزايش به 1597 دلار رسيد. هر چند اين افزايش در كنار گزارش‌هاي اداره كل آمار چين مبني بر كاهش بسيار زياد فعاليت كارخانه‌ها در ماه فوريه، دور از ذهن نبود. شاخص آينده‌نگر تجارت جهاني نيز پس از افزايش دامنه سرايت كرونا، به نصف كاهش يافت.
چقدر طول مي‌كشد؟ نمي‌دانيم
اقتصاد جهان دچار افسردگي است. ويروسي كه مرز زميني، هوايي و دريايي نمي‌شناسد و سر از تمام قاره‌ها درآورده و اكنون نيز چند مبتلا به آن در كشورهاي اسكانديناوي وجود دارد. كروناي شديدا مسري، هنوز هم دومين اقتصاد بزرگ دنيا را با چالش شديدي مواجه كرده و فعاليت‌هاي كارخانه‌اي در برخي شهرهاي چين هنوز به روال سابق بازنگشته‌اند. با وجود كاهش آمار مبتلايان و افزايش شمار بهبوديافتگان در چين، به نظر مي‌رسد اين كشور تا نيمه اول سال جاري ميلادي نتواند رشد توليد ناخالص پيش‌بيني شده خود را محقق كند. اما عدم تحقق رشد چين، بر اقتصاد ساير كشورها نيز تاثيراتي مي‌گذارد كه با توجه به درجه تاب‌آوري هر اقتصاد متفاوت است. اما شيوع كرونا يك وجه ديگري نيز دارد و آن، غيرقابل پيش‌بيني بودن زمان غلبه و كنترلش است. تقريبا هيچ كس نمي‌داند كه چقدر زمان مي‌برد تا دولت و مقامات بهداشتي بتوانند ويروس را مهار كنند. همين امر عملكرد بورس‌هاي مهم دنيا را تحت تاثير قرار داده و از سوي ديگر نيز زنجيره تامين مواد اوليه و صدور كالاهاي توليدي را نيز با مشكلاتي مواجه كرده است. كرونا، بازارهاي مختلف را آلوده كرده و هزينه‌هاي اقتصادي را نيز افزايش داده، چراكه كشورها و جوامع سعي در كنترل گسترش اين بيماري دارند.
طلا همچنان بر مدار افزايش
قيمت هر اونس طلا پس از بازگشايي بازار در روز گذشته به مرز 1600 دلار نزديك‌تر شد. به نظر مي‌رسد هر زمان كه اخبارها مبني بر گستردگي شيوع اين ويروس باشد، طلا نيز افزايش قيمت پيدا مي‌كند، هر چند اين افزايش مختصر باشد. نظرسنجي «كيتكو» نشان مي‌دهد كه روند صعودي طلا همچنان ادامه دارد. نكته ديگر در خصوص آينده بازار طلا در اين است كه اكثر سرمايه‌گذاران در اين نظرسنجي راي به افزايش قيمت طلا داده‌اند. بنابراين ورود اين فلز زرد به كانال 1600 دلار بعيد نيست. با وجود اينكه هفته گذشته چيني‌ها از كاهش شمار مبتلايان خبر داده بودند، روز گذشته اين فلز زرد به دليل ورود اين بيماري به منطقه اسكانديناوي و اعلام وضعيت اضطرار در امريكا، افزايش قيمت پيدا كرد.
شرايط فعلي، هر چند سال يك‌بار
در هر دو دهه قرن بيست و يك، موارد زيادي از بحران‌هاي اقتصادي، بيماري‌هاي آخرالزماني و جنگ‌هاي تجاري، اقتصادي و نظامي وجود داشت. با وجود اينكه بازارهاي مهم دنيا به هر يك از اين بحران بنا به مقتضيات زمان و ميزان شدت و حدت آنها پاسخ دادند، اما همچنان گزارش‌هايي مبتني بر «سازگاري» اقتصاد جهاني به اين رويدادها منتشر نشده و نمي‌شود. به نظر مي‌رسد هر يك از اين رخدادها نياز به استراتژي‌هاي اقتصادي خاصي دارد. در اين راستا مايك لوييس، رييس معاملات نقدي سهام در باركليز با اشاره به اينكه هر صندوق تامين سرمايه يا سرمايه‌هاي بازنشستگي از مخاطراتي كه در چند سال اخير با آن روبه‌رو بوده‌اند، خسته شده‌اند و به دنبال انتخاب استراتژي پيچيده براي زمان‌هاي بحران هستند، گفت: « اتفاقات اخير فقط چند بار در تاريخ روي مي‌دهد. اين را مي‌توان از صف فروش سهام توسط افراد و شركت‌ها فهميد. نمي‌توان راجب رويدادها تنها يك تدبير اتخاذ كرد.» به نظر مي‌رسد، شرايط در هفته‌هاي اخير براي بورس‌هاي مهم دنيا بسيار پيچيده شده است، چراكه مهم‌ترين ابزاري كه مي‌تواند به تحليلگران و سرمايه‌گذاران در تبيين شرايط موجود كمك كند، «ارزيابي ريسك» است كه به دليل نامعلوم بودن «زمان مهار» همچنين سياست دولت‌ها براي كاهش آثار اقتصادي اين بيماري عملا كارايي لازم را ندارند. تا به امروز حدس و گمان‌هاي بسياري بر بورس‌ها سايه افكنده و به نظر مي‌رسد پيش‌بيني‌هاي خوبي نيز براي آينده بازارهاي مالي تا نيمه نخست سال جاري وجود ندارد. با توجه به پيش‌بيني‌هاي صندوق بين‌المللي پول و كاهش 0.1 درصدي نرخ رشد اقتصادي در سال جاري، بازارها به همان اندازه متزلزل هستند كه در سال‌هاي 2008 و 2009 بودند. در اين شرايط سرمايه‌گذاران تمايل دارند زيان‌هاي خود را محدود كرده يا صبر كنند تا ابزار «مديريت ريسك» ذره‌اي از كارايي خود را به دست آورد. اين امر ممكن است چند هفته تا چند ماه به طول بينجامد.
چرا بازارها همچنان در وحشت هستند؟
بازارهاي مالي در كشورهاي پيشرفته را شايد بتوان منعكس‌كننده وضعيت اقتصاد در افق زماني كوتاه‌مدت و ميان‌مدت دانست، چراكه اولا اين قبيل بازارها مستعد نوسانات شديد و احساسي ناشي از بحران‌هاي اقتصادي هستند و ثانيا عملكردهاي‌شان بيانگر احساسات سرمايه‌گذاران نسبت به آينده جهان است؛ بايد اين نكته را پذيرفت كه بورس‌ها به طور عمده انعكاس‌دهنده چشم‌انداز شركت‌هاي بزرگ و متوسط هستند. هر زمان كه اخطارهايي مبني بر كاهش درآمدزايي منتشر شود مانند آنچه هفته گذشته اپل و مايكروسافت اعلام كردند، كاهش شاخص‌ها را در پي دارد. بنابراين هر افت و خيزي كه درون آنها رخ مي‌دهد، محدود به مرزهاي جغرافيايي نمي‌شود، بلكه هر اتفاقي كه اقتصاد جهاني را از مسير خارج كند، بر بازارهاي مالي تاثير مي‌گذارد. اعلام وجود كرونا و تبعات مالي و جاني آن، تصور اينكه تنها شوكي كوتا‌مدت به تقاضاي جهاني است را به كلي از بين برد، چراكه تنها بخش‌هاي گردشگري، هتلداري، ايرلاين‌ها يا نفت نيست كه از شيوع آن آسيب ديدند، بلكه كسب و كارها نيز با عدم قطعيت در سرمايه‌پذيري روبه‌رو شدند. اين موارد مي‌تواند آثار بلندمدتي بر رشد داشته باشد حتي اگر شيوع با نرخ ثابتي ادامه يابد. اما مورد ديگري كه مي‌تواند ترس را به بازارهاي مالي تزريق كند، سردرگمي دولت‌ها براي مهار كرونا همراستا با تثبيت نرخ رشد اقتصادي است. هر روزي كه شهرها در قرنطينه باشند و كارخانه‌ها نيز تعطيل، بازگرداندن اقتصاد به حالت «عادي» سخت خواهد بود. در اين شرايط شايد دولت‌ها نتوانند عدم قطعيت در خصوص زمان مورد نياز براي مهار كرونا را از بين ببرند، اما مي‌توانند راه‌هاي دسترسي به اطلاعات را باز بگذارند تا ابزار «كنترل ريسك» تا حدي كارايي از دست رفته خود را بازيابد.