بدترين جلسه تاريخ اوپك

گروه اقتصادي| شكست مذاكرات اوپك در روزهاي 5 و 6 مارس، بدترين مذاكرات اوپك در تاريخ 60 ساله اين كارتل نفتي بود. تلاش‌هاي چند هفته‌اي عربستان و متحداني همچون عراق و امارات براي كاهش بيشتر توليد نفت نتيجه نداد و غيراوپكي‌ها به رهبري روسيه حاضر به كاهش بيشتر توليد براي سه ماهه دوم سال نشدند و از سويي توافق كاهش توليد تا ماه مارس نيز تمديد نشد. بنابراين از اول آوريل توليد كشورهاي غير عضو به روال عادي باز مي‌گردد. شايد بتوان مذاكرات اخير آن هم در ميانه كاهش شديد قيمت نفت در بازار را پاياني بر همكاري اوپك و غير اوپك دانست. تقريبا تمام اعضاي اوپك، بودجه‌اي وابسته به نفت دارند كه تنها با قيمت بالاتر متعادل مي‌شود؛ بنابراين هر تعللي در اتخاذ يك سياست جديد، به بر هم خوردن توازن اقتصادي در اين كشورها منجر مي‌شود. نكته‌اي كه عربستان به راحتي از كنار آن نمي‌گذرد. قيمت نفت در آخرين روز از معاملات هفته و پس از مذاكرات ناموفق اوپك پلاس قيمت نفت برنت به 45 و نفت امريكا به 41.28 دلار رسيده كه بدترين افت قيمت نفت در 10 سال اخير است. عربستان از روز شنبه اقدامات تلافي‌جويانه خود در بازار را كليد زده است. سعودي‌ها با اعطاي تخفيفي بين 6 تا 8 دلار در هر بشكه نفت كه بيشترين تخفيف در بيست سال اخير است، درصدد جذب مشتري‌هاي اروپايي و امريكايي بيشتري هستند.‌ به نظر مي‌رسد عربستان تلاش خود را براي بازگرداندن روسيه به ميز مذاكره را با جنگ قيمتي شروع كرده است.

قيمت نفت به زير 40 دلار مي‌رسد

از زمان اعلام ابتلاي شمار زيادي از چيني‌ها به كرونا همچنين قرنطينه ووهان، به عنوان قطب صنعت خودروسازي و تكنولوژي در چين، واردات نفت توسط اين كشور نيز دستخوش تغيير شد. به گونه‌اي كه در كمتر از دو هفته، 20 درصد از تقاضاي نفت چين كاهش يافت. چين با واردات روزانه 13.5 ميليون بشكه نفت، بزرگ‌ترين وارد‌كننده نفت و مهم‌ترين مصرف‌كننده آن است. با وجود اينكه از روزهاي نخستين تعطيلي برخي پالايشگاه‌ها و صنايع چيني، عبدالعزيز، وزير نفت عربستان از احتمال كاهش بيشتر توليد نفت خبر داد، اما الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه هر گونه تصميم‌گيري در خصوص بازار نفت را به بعد موكول و از برگزاري جلسه اضطراري در ماه فوريه نيز جلوگيري كرد. قيمت نفت پس از گذشت دو ماه از انتشار كرونا در جهان حدود 30دلار ريزش داشته و سطح مقاومت فني را نيز شكست و به زير 50 دلار رسيد. در ماه ژانويه و پس از امضاي توافق تجاري ميان پكن و واشنگتن، قيمت نفت 69 دلار بود اما تا پيش از نشست قيمت نفت به حدود 52دلار رسيد. با وجود كاهش‌هاي ناگهاني و اغلب بزرگ قيمت نفت، برخي پيش‌بيني كردند كه روسيه در جلسه بالاخره مقاومت را خواهد شكست و به كاهش توليد تن مي‌دهد. اما خبرهاي مخابره شده از وين نشان مي‌داد كه نشست 178 مي‌تواند متفاوت‌تر از نشست‌هاي قبلي باشد و دليل آن از بين رفتن تلويحي همكاري 4 ساله غيراوپك با اوپكي‌ها براي كنترل بازار نفت است. روسيه در نشست 5 و 6 مارس از همراهي كارتل 60 ساله اوپك خودداري كرد. هرچند اين خبر تعجب‌آور نبود، چرا كه روسيه براي افزايش قدرت انرژي‌اش در جهان، تمام تلاش‌هاي خود را به كار بسته است كه خطوط انتقال گاز «قدرت سيبري» و «نور استريم2» تنها بخشي از برنامه بلندمدت روس‌ها براي تسخير بازار انرژي است. پس از پايان جلسات اوپك قيمت نفت به 46 و در نهايت 45 دلار رسيد تا بدترين كاهش ناگهاني قيمت پس از بحران مالي 2008 را شاهد باشيم. هر چند اين ممكن است پايان سقوط‌هاي بهاي نفت برنت نباشد. راجر ديوان، تحليلگر نفت در شركت مشاور MARKIT IHS معتقد است احتمالا پايين‌ترين قيمت نفت در بيست سال گذشته را در سه ماه آينده خواهيم ديد. به اين معنا كه ممكن است قيمت نفت تا زير 30 دلار نيز برسد. نكته ديگري كه در نشست اخير رخ داد، عدم تمديد توافق فعلي كه تا پايان ماه جاري ميلادي اعتبار دارد، است. از اين‌رو به نظر مي‌رسد راه براي افزايش خروجي نفت كشورها نيز هموارتر شد كه اين عامل مي‌تواند پاياني بر مذاكرات نفتي براي تعديل بازار باشد.

چانه‌زني سياسي مهم‌تر از تخصص

مذاكرات در وين با «تندي» به پايان رسيد. فشارهاي چند هفته‌اي عربستان نيز نتوانست روسيه را براي كاهش توليد ترغيب كند و طرفين بدون دستيابي به توافق مقر اوپك را ترك كردند. بيژن زنگنه، وزير نفت پس از جلسه اوپك در جمع خبرنگاران، اين نشست را به عنوان بدترين نشست تاريخ اوپك قلمداد كرد و گفت: « اين نشست اوپك يكي از نشست‌هاي بد‌ اين سازمان بود كه در تاريخ اوپك ديدم.» زنگنه در توضيح جلسه اوپك نيز افزود: «هر دو طرف بر عقايد خود استوار بودند. اوپكي‌ها معتقد بودند كه غير اوپك نيز بايد از توليد خود بكاهد كه آنها نپذيرفتند. هر چند به نظر مي‌رسد ظرف روزهاي آتي كه از عصبانيت هر دو گروه كم شود، سطحي از كاهش توليد مورد توافق قرار گيرد، چراكه بازار نياز به كاهش توليد دارد.» هر چند او پيش از برگزاري اين نشست، برآيند مورد نظر را در گرو قدرت چانه‌زني سياسي و نه تخصص مي‌دانست.

روسيه با آتش بازي مي‌كند

عدم همراهي روسيه با كارتل اوپك تحليلگران را نيز شوكه كرد. سامانتا گروس، يكي از اعضاي موسسه بروكينگز در زمينه انرژي و آب به الجزيره گفت: «ما واقعا شوكه شديم چون روس‌ها واقعا با آتش بازي مي‌كنند. عربستان به نفت 83 دلاري براي توازن اقتصادش نياز دارد در حالي كه روسيه مي‌تواند با نفت 42 دلاري نيز روزگار بگذراند.» به نظر مي‌رسد پشت پا زدن روس‌ها به توافق با اوپك، شاهد شروع دوره «كثيف» در بازار نفت خواهيم بود. در اين دوره عربستان با افزايش حجم توليد به بيش از 10 ميليون بشكه در روز، روسيه را به ميز مذاكره باز مي‌گرداند. اما اين تمام اقدام عربستان براي هم‌پيمان 4 ساله‌اش نخواهد بود. مهم‌ترين صادركننده نفت در خاورميانه با كاهش قيمت نفت ارسالي خود به آسيا، اروپا و امريكا فيتيله يك جنگ قيمتي همه‌جانبه با روسيه را روشن كرده است. روسيه به مشتري‌هاي نفتي‌اش تا 2 دلار در هر بشكه تخفيف مي‌داد و در نظر گرفتن تخفيف‌هاي بيشتر توسط عربستان، حمله مستقيم به توانايي شركت‌هاي روسي در فروش نفت خام به اروپاييان است.

جنگ قيمتي، برنده‌اي دارد؟

كوته‌بيني است اگر شكست در همراهي روسيه براي كاهش توليد بيشتر را به دليل نبود تخمين دقيقي از ميزان خسارت ويروس كرونا بر اقتصاد و تقاضاي نفت بدانيم. در يك دهه اخير توليدكنندگان شيل به بهانه‌هاي مختلف از پيوستن به كارتل اوپك خودداري كردند. از سوي ديگر روسيه كه بزرگ‌ترين توليد‌كننده نفت است، پس از همكاري با اوپك و كاهش توليد در ذيل توافق‌هايي، جايگاه بزرگ‌ترين توليدكننده نفت را به امريكا واگذار كرد. به همين دليل به دنبال بهانه‌اي براي افزايش سطح توليد خود و بازپس‌گيري سهمش در بازار نفت است. بر اساس داده‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي سهم شيل امريكا از بازار نفت در 10 سال اخير از زير 9 درصد به بيش از 17 درصد رسيده است. در حالي كه سهم نفت عربستان و روسيه از بازار در اين دوره به دليل توافقنامه‌ها و با وجود تحريم نفت ايران، ونزوئلا و ليبي عمدتا ثابت ماند. سهم اوپك از بازار نفت در سال 2008 بيش از 40 درصد بود در حالي كه پيش‌بيني مي‌شود در 2020 به 28.9 درصد برسد. اين در حالي است كه سهم روسيه طي اين مدت حول عدد 11.6 درصد نوسان داشته است. موضوع ديگري كه نبايد از آن غافل شد، اين است كه شيل در امريكا بزرگ‌ترين ذي‌نفع مكانيسم قيمت نفت بود. مسكو و رياض زماني براي همكاري دوباره به ميز مذاكره باز مي‌گردند كه جنگ قيمتي در بازار نفت، تلفات به مراتب بيشتري را در امريكا داشته باشد تا جايي كه سرمايه‌گذاران نسبت به سرمايه‌گذاري در اين صنعت بي‌ميل شوند، در اين صورت است كه اوپك و البته هم‌پيمانانش نفس راحتي مي‌كشند و به مذاكرات بازمي‌گردند.