انديشيدن با ابن‌سينا
علي‌اصغر محمدخاني
مركز فرهنگي شهر كتاب در روزهاي شنبه و يكشنبه اول و دوم شهريور همايش مجازي بزرگداشت ابن‌سينا و روز پزشك را با انتشار مقالات، يادداشت‌ها، فايل‌هاي صوتي و تصويري از اصحاب فلسفه و پزشكي برگزار مي‌كند. در اين دو روز اين آثار در سايت، اينستاگرام و كانال تلگرامي شهر كتاب و ديگر رسانه‌ها براي علاقه‌مندان منتشر مي‌شود. موضوعاتي كه در اين دو روز طرح مي‌شوند بدين شرح‌اند: «برخي از نوآوري‌هاي ابن‌سينا در منطق/ دكتر ضياء موحد»، «جايگاه ابن‌سينا در تاريخ فلسفه اسلامي/ دكتر حسين معصومي‌همداني»، «منطق، از ارسطو تا ابن‌سينا/ دكتر غلامرضا ذكياني»، «واژه‌سازي‌هاي ابن‌سينا به فارسي در دانشنامه علايي/ دكتر علي‌اشرف صادقي»، «ابن‌سينا و زبان فارسي/ دكتر اسماعيل شفق»، «در باب قانون ابن‌سينا/ دكتر نجفقلي حبيبي»/ «درباره طبيعيات ابن‌سينا/ دكتر محمد‌جواد اسماعيلي»/ «جايگاه ابن‌سينا در تاجيكستان امروز/ دكتر نظام‌الدين زاهدي (سفير تاجيكستان در ايران) »، «نكته‌هايي در تك‌نگاري ابن‌سينا/ دكتر محمد دهقاني»، «اشعار نويافته ابن‌سينا/ سهيل گل‌ياري دره» و چند نوشته از پزشكان درباره نگرش‌هاي پزشكي ابن‌سينا. علي‌اصغر محمدخاني معاون فرهنگي شهر كتاب به اين مناسبت در گفت‌وگويي به نقش و اهميت ابن سينا پرداخته است كه شرح آن از نظر مي‌گذرد:
***
با اينكه ابن‌سينا از برجسته‌ترين فيلسوفان و دانشمندان جهان اسلام است و در هزار سال گذشته آثار او در جهان نيز تاثيرگذار بوده است ولي كارنامه ابن‌سيناپژوهي در ايران چندان پر برگ و بار نيست و به نسبت جايگاه او در تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي و ايراني، آثار ارزشمندي كه در معرفي ابن‌سينا و آرا و آثارش نگاشته شده قابل توجه نيست و آثار خود ابن‌سينا نيز به‌طور كامل تصحيح و در اختيار علاقه‌مندان قرار نگرفته است. ابن‌سينا زندگي ناآرام و پر‌حادثه‌اي داشته است و پاره‌اي از عمر خود را در اشتغالات سياسي و همنشيني با اميران سپري كرده است، با اين همه، به واسطه وسعت اطلاعات و تجربيات علمي، فلسفي، هوشمندي و حافظه قوي، چنان آثار عظيمي در فلسفه، علوم مختلف و حتي در مباحث ذوقي و عرفاني پديد آورده كه كل جريان‌هاي فكري و فرهنگي پس از خود را در جهان اسلام و حتي اروپاي سده‌هاي ميانه تحت تاثير قرار داده است. تار و پود نظام فلسفي ابن‌سينا متشكل از فلسفه ارسطويي، مكتب نوافلاطوني و جهان‌بيني اسلامي است ولي چارچوب فلسفه او عمدتا ارسطويي است و شايد به همين سبب ابن‌سينا نماينده فلسفه مشايي در شرق جهان اسلام به شمار مي‌آيد و در ادبيات فارسي از او به‌نام «مثل اعلاي استدلاليون» ياد مي‌شود. انديشه‌هاي فلسفي ابن‌سينا را پس از مرگش شاگردان او از جمله برجسته‌ترين آنان مانند ابوعبيد جوزجاني، ابوالحسن بهمنيار و ابوعبدالله معصومي ترويج كردند و افكار ابن‌سينا حضور خود را در ميان چهره‌هاي برجسته سده‌هاي ديگر مانند خواجه نصيرالدين طوسي، قطب‌الدين شيرازي، صدرالدين دشتكي، غياث‌الدين منصور شيرازي و جلال‌الدين دواني حفظ كرد. تاثير ابن‌سينا را حتي در مخالفان او يعني ابوحامد غزالي، فخر رازي و ابن‌رشد نيز مي‌توان
پي گرفت. تاثير ابن‌سينا را مي‌توان در انديشه مغرب‌زمين نيز ارزيابي كرد و در اين ميان مي‌توان از آلبرت كبير، توماس آكوئيناس و راجر بيكن و برخي فلاسفه قرن بيستم ياد كرد كه از ابن‌سينا بسيار تاثير پذيرفته‌اند. ابن‌سينا در بسياري از علوم از‌جمله روانپزشكي، رياضيات، زبان‌شناسي، موسيقي، نجوم و پاره‌اي از علوم طبيعي تاليفات متنوع و گران‌قدري به‌جا نهاده است كه غير از آثار فلسفي اوست و در پزشكي نيز شهرت جهاني دارد و كتاب قانون او كه دايره‌المعارف‌گونه ابن‌سينا در پزشكي است طي چند سده مرجع دانشمندان شرق و غرب بوده و شرح‌هاي زيادي بر آن نوشته شده است. اين كتاب عظيم كه همه كتاب‌هاي پزشكي ديگر را در سايه خود نهاده بود، چندين سده در دانشگاه‌هاي اروپا تدريس مي‌شده است و ابن سينا در اين اثر، همه اطلاعات پزشكي يوناني و عربي را تا دوران خود بدان‌گونه كه از آنها آگاه بود يكجا گرد آورده است. بيشتر آثار ابن‌سينا به عربي نگاشته شده و توانايي و تسلط او را در نگارش كتاب‌هاي علمي و فلسفي به اين زبان مي‌توان سنجيد. افزون بر اين، ابن‌سينا در ادبيات فارسي نيز دستي قوي داشته و بيش از بيست اثر فارسي نيز به او منسوب است كه از ميان آنها انتساب «دانشنامه علايي» و «رساله در نبض» يا رگ‌شناسي بدو مسلم است و آثار فارسي ابن‌سينا مانند ساير نثرهاي علمي زمان او با رعايت ايجاز و اختصار كامل نوشته شده است. كوتاهي جملات و پرهيز از تكلف و صنايع لفظي از ويژگي‌هاي سبك نگارش اوست و به كارگيري نثر فارسي براي بيان مفاهيم دقيق فلسفي و علوم وابسته بدان با ابن‌سينا آغاز مي‌شود و سپس به دست شاگردانش و كساني مانند ناصرخسرو، عمر خيام، عمر بن سهلان ساوي، افضل‌الدين كاشاني، قطب‌الدين شيرازي و خواجه نصيرطوسي ادامه مي‌يابد. در يك‌سال گذشته مجموعا ۲۹ اثر چاپ اول با شمارگان ۱۹۵۰۰ نسخه درباره ابن‌سينا انتشار يافته است كه اين آثار به زندگي ابن‌سينا، انديشه‌هاي ابن‌سينا در آينه نگاه معاصر، اصول تعليم و تربيت از نگاه ابن‌سينا، وحي و نبوت در انديشه سينوي، منطق ابن‌سينا، شرح اشارات، انديشه‌هاي زيباشناختي ابن‌سينا، بررسي تطبيقي انديشه‌هاي ابن‌سينا با افلاطون، دكارت، فارابي، سهروردي، ملاصدرا، كانت، بنتام و هيدگر پرداخته است. همچنين آثار ديگري چون سه حكيم مسلمان، برگزيده قانون در طب، راه اصفهان: سرگذشت ابن‌سينا نوشته سينوهه از آثار تجديد چاپي درباره ابن‌سينا بوده كه چاپ‌هاي دهم، دوازدهم و شانزدهم اين سه اثر در سال ۹۸ منتشر شده است.
معاون فرهنگي شهر كتاب