مادري كه قرباني فرزندش شد
ايمان معماريان
بيش از ۲ ماه است كه باران (بچه شامپانزه ۳ ساله باغ وحش ارم تهران) تنها و سردرگم شده است. سردرگمي امروز باران و مرگ ناباورانه مادر 20 ساله‌اش (شمسي) آن هم به واسطه يك جابه‌جايي كاملا غيراصولي، نتيجه تصميمات جمعي ۱۲ نفره است كه صورتجلسه مورخ ۲۲ مرداد ماه سال جاري را با نام «نحوه نگهداري شامپانزه متعلق به باغ وحش ارم» امضا كرده‌اند.
آقاي محمد كرمي، رييس اداره نظارت بر امور حيات‌وحش اداره كل محيط‌زيست استان تهران در گفت‌وگو با فارس گفته كه مادر باران (شمسي) به دليل نزاع معمول بين حيوانات و ساير شامپانزه‌ها كشته شده، حال سوال من از ايشان اين است كه آثار ضربه به سر و خونريزي مغزي پس از كالبد شكافي اوليه را كه مشاهده كرده‌اند، حاصل يك نزاع معمول تشخيص داده‌اند يا اينكه بروز نشانه‌هاي آشكار و البته هشداردهنده بيماري رواني را در شامپانزه‌هاي ارم معمول مي‌دانند؟
شهاب‌الدين منتظمي، مديركل دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش زير صورتجلسه‌اي را امضا كرده كه در آن نوشته شده: «براي احصاي پروتكل‌ها كارگروهي با حضور نمايندگان تام‌الاختيار باغ‌وحش ارم و دفتر تخصصي حيات‌وحش سازمان و اداره كل استان تهران تشكيل و در پايان يك ماه نتايج جهت اجرا اعلام خواهد شد و ضمنا در صورت نياز كارگروه مي‌تواند از ظرفيت مشاور داخلي و خارجي بهره‌گيري كند.» پرسش من اين است كه از تاريخ ۲۲ مرداد ماه تا به امروز چه اقدامي براي احصاي پروتكل‌ها يا احيانا بهره‌گيري از ظرفيت مشاور داخلي و خارجي برداشته شده؟
ضمن اينكه نبايد فراموش كرد، مادر باران (شمسي) در حالي توسط شامپانزه‌هاي خشن يك گروه ديگر توسط ضربات سنگين به سرش كشته مي‌شود كه براساس صورتجلسه مذكور و باتوجه به اعلام آمادگي باغ‌وحش ارم مقرر شده ظرف مدت يك‌ماه چارچوب‌ها و پروتكل‌ها بررسي و جزييات اين پروتكل‌ها در مدت ۶ ماه اجرايي شوند و نتايج هم به صورت ماهانه با نظارت اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان تهران به سازمان ارايه شود. در اينجا جا دارد از مديركل محترم دفتر حفاظت و مديريت حيات‌وحش درخواست كنم كه گزارش‌هاي ماهانه‌اي كه درخصوص باران تهيه كرده‌اند را ارايه كنند تا مشخص شود كه تاكنون چه گام‌هايي براي نجات باران برداشته شده است.
اين نكته را هم يادآور مي‌شوم كه از سال‌ها پيش بارها در مصاحبه‌هاي متعدد متذكر شده بودم كه وضعيت نگهداري گروه شامپانزه‌ها در باغ‌وحش ارم تهران با كمترين استانداردهاي بين‌المللي فاصله بسيار زيادي دارد و گويا همين هشدارهاست كه امروز باعث شده تا رييس اداره نظارت بر امور حيات‌وحش اداره كل محيط‌زيست استان تهران، نزاع و مرگ شامپانزه‌ها را امري معمول تلقي كند حال آنكه وقتي هشدار مي‌دادم كه جاي تعجب نيست كه اعضاي باقيمانده اين گروه در تنش شديد رواني به‌سر مي‌برند، منظورم اين بود كه مسوولان محترم سازمان حفاظت محيط‌زيست و باغ‌وحش گامي بردارند، چراكه شرايط نه‌تنها براي شامپانزه‌ها بلكه براي سلامت انسان‌ها هم مي‌تواند نگران‌كننده باشد.
متاسفانه شدت خشونتي كه در شامپانزه‌ها شاهد هستيم، طي ساليان متمادي ايجاد شده و همين مساله زمينه‌ساز مشكلات رواني متعدد شده. برخلاف ادعاهايي كه مطرح شده، اين مساله عادي نيست، چراكه ممكن است حيوانات در طبيعت با مرگ و ميرهاي طبيعي مواجه باشند، اما وقتي ما انسان‌ها آنها را ايزوله مي‌كنيم، بايد يك‌سري حداقل‌ها از رفتارهاي احتمالي آنها و وضعيت استاندارد نگهداري‌شان بدانيم و اين مساله يك نقطه ضعف خيلي بزرگ است كه نه‌تنها در ارم بلكه در هيچ باغ‌وحش ديگري در ايران هم حداقل‌هاي آن و البته دانش نگهداري از شامپانزه‌ها وجود ندارد. پرسش اين است، با اين شرايط آينده باران چه خواهد بود؟
عده‌اي به من خرده مي‌گيرند كه چرا در زمان حضورم در باغ‌وحش ارم اين موضوع را مطرح نكردم، لازم است بار ديگر بگويم كه در مصاحبه‌هاي متعدد با اصحاب رسانه كه اتفاقا اسناد آن هم‌اكنون موجود است، اين هشدارها را بارها عنوان كرده و اين بار هم مجدد تاكيد مي‌كنم، وضعيت كنوني شامپانزه‌هاي ارم مي‌تواند براي تك‌تك شامپانزه‌ها و بالاخص باران ۳ ساله و مهم‌تر از آن براي بازديدكنندگان خطرساز باشد. در آخر از مسوولان سازمان حفاظت محيط‌زيست استدعا دارم كه به جاي عادي جلوه دادن شرايط كمي به وضعيت باران بي‌گناه بينديشند كه قطعا مرگ فجيع مادرش تاثيراتي بس هولناك را بر او به جا گذاشته است. از مسوولان سازمان حفاظت محيط‌زيست تقاضا دارم كه به جاي تماشاي فلاكت اين شامپانزه‌هاي بينوا، بي‌تفاوتي را كنار گذاشته و دست‌كم به باران شانس زندگي شاد و گروهي در يك مركز نگهداري استاندارد مخصوص شامپانزه‌ها را بدهند.
لازم به ذكر است كه امكان زندگي باران در چنين جايگاهي آن هم در خارج از كشور مدت‌هاست كه وجود دارد. مراكز خاص و تخصصي در اروپا، تحت نظر «اتحاديه باغ‌وحش‌هاي اروپا» هستند كه به صورت تخصصي، گروه‌هاي كوچك همسن ايجاد مي‌كنند و بعد از چندين سال اين شامپانزه‌ها مي‌توانند زندگي گروهي و سالمي در كنار همنوعان خود داشته باشند. شامپانزه‌ها حيواناتي به‌‌شدت اجتماعي هستند و در صورتي كه به اشتباه، جدا از گروه و به صورت تكي يا همراه با انسان‌ها بزرگ شوند، دچار مشكلات روحي و رفتاري بسيار شديدي خواهند شد كه بسياري از آنها درمان‌ناپذير است. بر اين اساس لازم است براي تضمين آينده بهتر باران و همچنين در راستاي همكاري‌هاي بيشتر باغ‌وحش ارم با اروپا و «اتحاديه باغ‌وحش‌هاي اروپا»، اين بچه به يكي از اين مراكز تخصصي نجات چنين شامپانزه‌هايي سپرده شود.
دامپزشك حيات‌وحش