سفر پمپئو به تركيه
يك رسوايي ديپلماتيك
محمود فاضلي
مايك پمپئو وزير، امور خارجه امريكا كه به زودي فعاليتش در اين سمت به پايان مي‌رسد در چارچوب سفر دوره‌اي خود به 7 كشور موسوم به «تور هفت ملت» به استانبول سفر كرد و با آقاي وارتولومئوس، رهبر روحاني ارتدوكس‌هاي جهان ديدار و از مسجد رستم پاشا شهر استانبول تركيه بازديد كرد. او با استناد به فشردگي برنامه‌هايش از سفر به آنكارا و ديدار با مقامات تركيه خوداري كرد كه از سوي تركيه توهين سياسي تلقي شد. عدم ملاقات با رهبران تركيه در حالي است كه موضوعاتي همچون افزايش تنش در آب‌هاي مورد مناقشه مديترانه با يونان و قبرس، تنش ميان ارمنستان و آذربايجان و رابطه نظامي تركيه و روسيه براي مذاكره ميان اين دو كشور عضو ناتو وجود دارد.
*پمپئو پيش از سفر به تركيه در گفت وگو با روزنامه فرانسوي فيگارو ضمن تاكيد بر لزوم همكاري اروپا با دولت امريكا در مقابل اقدامات اخير تركيه در خاورميانه، حمايت تركيه از آذربايجان، اقدامات اخير اين كشور در ليبي و شرق مديترانه همچنين افزايش استفاده از قابليت نظامي از سوي تركيه را مورد انتقاد قرار داد و مدعي شد: «امانوئل ماكرون رييس‌جمهور فرانسه و من در خصوص تهاجمي بودن اقدامات اخير تركيه اتفاق نظر داريم. اروپا و امريكا بايد با همكاري يكديگر اردوغان را متقاعد كنند كه چنين اقداماتي به نفع مردم او نيست.» محور اصلي سفر كه «آزادي مذهب» نام گرفته بود با واكنش آنكارا مواجه شد. وزارت خارجه تركيه موضوع سفر را «بي‌مناسبت» دانست و تاكيد كرده بود:«آزادي مذهب در تركيه كاملا محترم است.» درخواست ملاقات پمپئو از سوي اردوغان رييس‌جمهور و چاوش اوغلو ،وزير خارجه رد شد. خبرگزاري بلومبرگ به نقل از يك مقام تركيه مدعي شد پمپئو با رد دعوت چاوش اوغلو جهت ديدار او درآنكارا گفته است:«اگر مي‌خواهي با من ديدار كني به استانبول بيا» و چاوش اوغلو نيز در پاسخ به اين پيشنهاد گفته است: «خير، شما بايد به آنكارا بياييد.» تركيه مدعي است وزير امور خارجه امريكا كه به سخنگويي عليه تركيه تبديل شده است، قصد دارد در انتخابات سال 2022 مجلس سناي امريكا كانديدا شود و با هدف كسب حمايت لابي ضد تركيه اقدام به اين سفر و ديدار از اسقف‌گري ارتدوكس‌ها كرده است. پس از مشخص شدن اينكه پمپئو ديداري با مسوولان تركيه نخواهد داشت، رسانه‌هاي اين كشور نيز اين ديدار را بي‌اهميت جلوه دادند.
*اتحاديه جوانان تركيه نيز در اعتراض به سفر پمپئو به استانبول در مقابل پاتريكخانه تجمع كرده و بيانيه اعتراضي عليه اين سفر منتشر كردند. به گفته معترضان، «پمپئو امروز به منظور نشان دادن گستاخي امپرياليستي خود به استانبول آمد. ديدار او از پاتريكخانه، اقدام فتنه‌جويانه عليه حاكميت تركيه است. پمپئو به 7 كشور سفر كرد اما در تركيه به جاي ديدار با مقامات دولتي با يك اسقف ديدار مي‌كند. كليساي روم كه به پاتريكخانه وابسته است، حقوق ماهانه خود را از دولت تركيه مي‌گيرد و راهب آن شهروند تركيه است. پمپئو بايد بداند كه اينجا بيزانس نيست، جمهوري تركيه است، اينجا استانبول است. قوانين استثماري و ادعاهاي ساختگي جهان شمولي پاتريكخانه شما در اين كشور بي‌اعتبار است. شهروندان يوناني‌تبار و ارتدوكس ما، شهروندان تركيه هستند. امريكا با دشمني عليه تركيه با آنها هم دشمني مي‌كند. اين سفر كه حاكميت تركيه را ناديده مي‌گيرد، بخشي از نقشه «تقويت جبهه دموكراسي» براي سرنگوني دولت تركيه است. امريكا آخرين كشوري است كه مي‌تواند درس آزادي به ساير كشورها بدهد».
*پمپئو از ماه سپتامبر 3 بار عازم منطقه شده ولي به آنكارا سفر نكرده است. او يك بار به بخش يوناني‌نشين قبرس و در جريان تنش ميان آتن و آنكارا دو بار به يونان سفر كرد كه براي تركيه بسيار سوال‌برانگيز بود. همزماني ديدار پمپئو با رهبر ارتدوكس‌هاي جهان و ديدار اخير اردوغان به بخش ترك‌نشين قبرس بر اين ترديدها افزود. به نظر مي‌رسد يكي از اهداف وزير خارجه امريكا در سفر به تركيه جمع‌آوري راي در انتخابات سناي امريكا در سال 2022 به عنوان نماينده مردم كانزاس است. در اين ايالت آراي يوناني‌تبارها و اوانجليست‌ها تعيين‌كننده است. عدم ديدار پمپئو با مقامات تركيه البته با استقبال رسانه‌هاي يونان روبه‌رو شد. به زعم اين قبيل رسانه‌ها چنين سفري پيام آشكار دستگاه سياست خارجي امريكا به چالش‌آفريني‌هاي اخير تركيه در حوزه‌هاي مختلف است و(امريكا) وارتولومئوس را شريك اصلي امريكا در چارچوب حمايت و حفاظت از آزادي‌هاي ديني مي‌داند. رسانه‌هاي يونان مدعي‌اند، اسقف اعظم مشكلات جاري ارتدوكس‌هاي تركيه و كليسا را به اطلاع وزير خارجه امريكا رسانده است.مخالفت امريكا با سياست‌هاي اردوغان در حالي است كه باب منندز سناتور دموكرات امريكا از جو بايدن خواسته است به همراه اتحاديه اروپا، موضع مشخص و قاطع‌تري عليه تركيه اتخاذ كند و اقدامات اردوغان كه تلاش مي‌كند عنوان «مخرب‌ترين بازيگر» را كسب كند بايد متوقف شود. تركيه دست به مواضع تهاجمي در خارج از مرزهاي خود زده و به يك هم پيمان غيرقابل اعتماد ناتو تبديل شده است. اين سفر در حالي صورت گرفت كه هايكو ماس، وزير امور خارجه آلمان در تهديد جديد خود عليه تركيه ادعا كرده است:«اگر شاهد نشانه مثبتي از تركيه تا ماه دسامبر نباشيم و در صورت ادامه اقدامات تحريك‌آميز تركيه در شرق مديترانه، منتظر ارزيابي اعمال تحريم عليه اين كشور در نشست ماه دسامبر اتحاديه اروپا خواهيم بود.» هايكو ماس وزير امور خارجه آلمان و ژان ايو لودريان همتاي فرانسوي در مقاله مشترك خود كه در روزنامه فرانسوي لوموند، روزنامه آلماني دي‌ولت و واشنگتن‌پست منتشر شده با اشاره به اينكه تركيه يك كشور غيرقابل پيش‌بيني است از جو بايدن براي اقدام مشترك عليه تركيه دعوت به عمل آورده و نوشته‌اند: «بايد در مقابل اقدامات تركيه كه در شرق مديترانه و ساير نقاط مشكلات عمده‌اي را ايجاد مي‌كند يك موضع مشترك تعيين كنيم.»