برگزاري مجازي هفدهمين نشست كميسيون مشترك س برجام
نماينده ايران مسير زياده‌خواهي اروپا را سد كرد
گروه ديپلماسي
نمايندگان ايران، روسيه، چين، بريتانيا، فرانسه و آلمان روز چهارشنبه براي نخستين‌بار در چند ماه اخير به دليل شيوع جهاني ويروس كوويد 19 به برگزاري مجازي كميسيون مشترك برجام تن دادند كه به شكل دوره‌اي هر سه ماه يك‌بار بايد برگزار شود. مجازي و غيرحضوري بودن تنها ويژگي منحصر‌به‌فرد اين دور از نشست‌هاي كميسيون مشترك نبود، بلكه اين نشست را بايد نخستين نشست از زمان پيروزي جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده در رقابت‌هاي 2020 و شايد هم آخرين دور از نشست‌هايي دانست كه در غيبت نماينده ايالات متحده برگزار مي‌شود. اعضاي شرقي و غربي توافق هسته‌اي ايران با جامعه جهاني در حالي رو به تلويزيون‌هاي خود به بحث و تبادل نظر پرداختند كه چند تحول همزمان در متن و فرامتن برجام در حال وقوع است:
1- شمارش معكوس براي پايان رياست‌جمهوري يك‌دوره‌اي دونالد ترامپ آغاز شده و از روز 21 ژانويه سال 2021 اين جو بايدن است كه سكان امور در كاخ سفيد را در اختيار مي‌گيرد.
2- جو بايدن و برخي اعضاي تيم او به صراحت از ايده بازگشت به جمع برجامي‌ها استقبال كرده‌اند.
3- ايران اعلام كرده كه در صورت بازگشت 1+5 به تعهدات برجامي، بلافاصله روند معكوس‌سازي گام‌هاي برداشته شده در زمين كاهش تعهدات برجامي را آغاز خواهد كرد و براي اين منظور هم نه پيش‌شرط مي‌پذيرد و نه پيش‌شرطي دارد.
4- سه كشور اروپايي در مواضعي ضد و نقيض و البته غيرمستقيم خواهان توسعه دامنه مفاد برجام هستند. همزمان برخي كشورهاي عربي حاشيه خليج‌فارس از لزوم حضور خود در مذاكرات هسته‌اي با ايران و البته تبديل كردن توانمندي موشكي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران به سوژه‌اي براي مذاكره سخن مي‌گويند.
5- نمايندگان سه كشور اروپايي در حالي در جلسه مجازي كميسيون مشترك شركت كردند كه بيانيه اخير اين سه كشور در محكوميت اعدام روح‌الله زم، محكوم امنيتي در ايران با واكنش تند وزارت خارجه ايران روبه‌رو شد.
آخرين جلسه كميسيون مشترك برجام در سال 2020 در حالي برگزار شد كه انتظار مي‌رود اگر جو بايدن در ادعاي تمايل به بازگشت به اجراي برجام صداقت داشته و از حمايت تروييكاي اروپايي هم در اين مسير برخوردار باشد، در همان نخستين روزهاي پس از انتقال قدرت، دستور متوقف شدن اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران را صادر كند. دستوري كه البته از زمان اعلام شفاهي تا اجرايي شدن به زمان قابل توجهي نياز دارد. در اين ميان آنچه در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و البته رفتار كشورهاي اروپايي هم بر ابهام‌هاي آن افزوده فرجام برجام به شكل اوليه آن كه در سال 2015 مورد توافق ايران و 1+5 وقت قرار گرفت، است. تجربه ايران از چهار سال گذشته عملا ديوار بي‌اعتمادي ميان تهران و غرب را بلندتر كرده و بر همين اساس ايران مي‌گويد در اين مرحله فعلا همه بايد به ژانويه 2017 بازگردند و نه از مذاكره دوباره درباره برجام خبري است و نه توسعه دامنه مذاكرات هسته‌اي به مسائل غيرهسته‌اي. هفدهمين كميسيون مشترك برجام در حالي برگزار شد كه قريب به 10 روز قبل مجلس شوراي اسلامي، با تصويب طرحي كه به تاييد شوراي نگهبان هم رسيد بازه زماني نهايتا دو ماهه‌اي را براي متوقف كردن اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي از سوي تهران تعيين كرد. بر اساس اين مصوبه كه رييس مجلس آن را براي اجرا ابلاغ كرد، در شرايطي كه تا بازه زماني فوق، اعضاي برجام به تعهدات خود عمل نكنند تهران بايد اجراي داوطلبانه پروتكل را متوقف كند. اين مساله با واكنش تند كشورهاي اروپايي در چند روز اخير روبه‌رو شده و برخي از آنها با دخالت آشكار در امور داخلي ايران از دولت خواستند كه اين مصوبه را اجرا نكند. زياده‌خواهي اروپايي‌ها در حالي بر روند بازگشت ايالات متحده به برجام سايه انداخته كه سه كشور اروپايي در سه سال گذشته در نتيجه تسليم شدن به تحريم‌هاي امريكا حتي قادر به راه اندازي كانال نقل و انتقال مالي و بانكي با ايران (اينستكس) هم نبودند. در چنين شرايطي به نظر مي‌رسد كه اگر اروپا همچنان به برجام به شكل يك دستاورد امنيتي و در خدمت حوزه منع اشاعه نگاه مي‌كند بايد هرچند ديرهنگام به مسير اجراي كامل تعهدات هسته‌اي بازگشته و ترميم روند آسيب ديده اعتمادسازي ميان تهران و اتحاديه اروپا را با جديت بيشتري دنبال كند. در حالي كه برخي تحليلگران اروپايي پيش‌بيني مي‌كنند كه اعضاي اروپايي توافق هسته‌اي خواهان استفاده جو بايدن از اهرم تحريم براي توسعه دامنه مفاد توافق هسته‌اي يا بسط اين توافق به مسائل غيرهسته‌اي باشند، فرصت اعضاي باقيمانده در برجام و جو بايدن براي متوقف كردن روند مرگ توافق هسته‌اي چندان زياد نيست و صبري كه ايران در سه سال گذشته به‌‌رغم بدعهدي‌هاي امريكا و 1+4 از خود نشان داد در حال تمام شدن است؛ به خصوص كه ايران در يك‌سال اخير در سايه سياست فشار حداكثري امريكا و تلاش متحدان عبري و عربي اين كشور در منطقه شاهد ترور ناجوانمردانه شهيد حاج قاسم سليماني، فرمانده سپاه قدس در عراق توسط امريكا و شهيد محسن فخري‌زاده در تهران توسط رژيم صهيونيستي بوده است. در چنين شرايطي، عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه كه رياست تيم ايراني در جلسات كميسيون مشترك برجام را برعهده دارد به صراحت به همتاهاي خود از اروپا خاطرنشان كرد كه موضع جمهوري اسلامي ايران در برابر تداوم تعلل اعضاي برجام در وفاي به عهد يكي است و دولت موظف به اجراي مفاد طرح تصويب شده در مجلس شوراي اسلامي خواهد بود.
اول دی؛ زمان برگزاری نشست غیررسمی و مجازی وزرای امور خارجه دولت‌های عضو برجام
بیانیه هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک (هلگا اشمیت) متعاقب این نشست به شرح ذیل صادر شد: نشست کمیسیون مشترک برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در روز چهارشنبه، 16 سپتامبر به صورت ویديوکنفرانس برگزار شد. مطابق مفاد برجام، کمیسیون مشترک مسوول نظارت بر اجرای توافقنامه است. کمیسیون مشترک، به ریاست دبیرکل سرویس اقدام خارجی، هلگا ماریا اشمیت، از طرف نماینده عالی اتحادیه اروپا، جوزف بورل و با حضور نمایندگان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و ایران در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزرای امور خارجه برگزار شد. مشارکت‌کنندگان در پرتو چالش‌های موجود، درباره همکاری در خصوص حفظ برجام و نحوه اطمینان حاصل کردن از اجرای کامل و موثر آن از سوی تمامی طرفین بحث کردند. مشارکت‌کنندگان درباره برگزاری یک نشست غیررسمی وزرای امور خارجه دولت‌های عضو برجام در تاریخ اول دی ۱۳۹۹ به صورت ویديوکنفرانسی توافق کردند.