از آتاباي، خون شد، خورشيد، روز صفر، لامينور تا شيشليك، قاتل و وحشي، ابلق و ...
اكران و چالش‌هاي پيش رو
تينا جلالي
امسال سال سينما نبود؛ اين گزاره واقعيتي است انكارناپذير. نه تنها در ايران كه سينما در جهان با بدبياري عجيبي مواجه بود. ويروس كرونا اگرچه آسيب‌هاي فراواني بر پيكره اقتصاد كشور وارد كرد ولي در يك نگاه خوشبينانه (تا حدودي) با مشاغل ديگر كنار آمد تا آنها به حيات خود اميدوار باشند اما با هنر هفتم و صنعتگران سينما جنگ و دشمني عجيبي داشت و دارد. در نظر بگيريد ابتداي سال در مرحله اول قرنطينه عمومي و تعطيلات پي در پي رسما كركره سينماها بيش از سه ماه پايين بود و بعد از بازگشايي (تابستان) هم اگرچه تقلاي زيادي براي رفع ركود و كسادي و رونق دوباره آن شكل گرفت اما بر كسي پوشيده نيست كه در مدت كوتاه بازگشايي سه ماهه تابستان وضعيت اقتصادي سينماها كاملا فلج بود، نه مخاطبان زيادي به سالن‌هاي سينما مي‌آمدند و نه فيلم‌ها در گيشه ركورد ثبت مي‌كردند. كار به جايي رسيده بود كه بعضي روزها سالن‌ها حتي رنگ يك تماشاگر را هم به خود نمي‌ديد و فروش فيلم‌ها در بيشتر روزها به شوخي شبيه بود تا گيشه رسمي يك فيلم. با اين حال شوراي اكران براي شش ماه دوم سال برنامه‌ريزي اكران تنظيم كرده بود، صاحبان فيلم‌ها قرارداد اكران امضا كرده بودند و قرار بود بعضي فيلم‌ها (سازهاي ناكوك، سراسر شب) در فصل پاييز به نمايش عمومي درآيند اما دقيقه نود همه برنامه‌ريزي‌ها به‌هم خورد و با شيوع موج سوم اين بيماري منحوس دوباره از اواسط مهر چراغ سينماها در سراسر كشور خاموش شد و همچنان هم تا اين لحظه اكثر سينماهاي كشور تعطيل هستند. اگرچه كه قرار است به‌زودي درهاي سالن سينما به روي مخاطبان باز شود ولي بيراه نيست اگر بگوييم هيچ چشم‌انداز روشني نمي‌توان از حضور مخاطبان در سينما متصور شد.
مشكلات به اينجا ختم نمي‌شود
همه بحث اين نيست اگر مي‌گوييم امسال سال سينما نبود. اين موضوع فقط مربوط به سينماداري و مشكلات دامنه‌دار آن نيست بلكه مصائب اين صنعت گرانقيمت در سال كرونا وجوه و ابعاد مختلفي دارد. از درگذشت بسياري از شخصيت‌هاي شخيص اين صنعت گرفته تا خانه‌نشيني و بيكاري بسياري از عوامل و دست‌اندكاران توليد فيلم و تعويق بسياري از پروژه‌هاي مهم سينمايي و... كه تاكنون بارها و بارها به آن اشاره شد. اما سويه مهم، پراهميت و حساس ديگر اوضاع نزار سينما، صف طويل نمايش فيلم‌هايي است كه زمان توليدشان مربوط به سال گذشته است و از سال گذشته هنوز به اكران عمومي در نيامدند و اساسا مشخص نيست اين فيلم‌ها چه زماني قرار است رنگ پرده را به خود ببينند. وقتي با تعدادي از سازندگان اين آثار صحبت مي‌كنيم آنها نه تمايلي دارند فيلم‌شان در بازگشايي زمستانه سينماها اكران شود و نه رغبتي به نمايش آثارشان در پلتفرم‌هاي آنلاين دارند. با توجه به اينكه قرار است به زودي شاهد بازگشايي سالن‌هاي سينما باشيم و با تغيير وضعيت بسياري از شهرها از وضعيت نارنجي به زرد طي روزهاي اخير، بعضي سينماهاي حوزه هنري در شهرهاي كشور (به جز مازندران و تهران) فعال و مشغول به كار شدند، بد نيست مروري داشته باشيم به فيلم‌هايي كه از سال گذشته در صف اكران هستند و هنوز به نمايش عمومي در نيامده‌اند.
صف طويل فيلم‌هاي مهم
طبق آن چيزي كه سال گذشته روابط عمومي سي و هشتمين جشنواره ملي فيلم فجر سال گذشته اعلام كرده بود 115 فيلم سينمايي (اعم از حرفه‌اي و اولي) فرم ثبت‌نام جشنواره فيلم فجر را پر كرده بودند كه از ميان آنها گويا 89 فيلم توسط هيات انتخاب مورد بازبيني قرار گرفت.
به غير از تعداد مشخصي فيلم‌هايي كه از جشنواره پارسال (خروج، كشتارگاه، مردن در آب مطهر، آبادان يازده 60، شناي پروانه) به نمايش رسيدند، از ميان فيلم‌هاي بخش سوداي سيمرغ اكران نشده به فيلم‌هاي «آتاباي» به كارگرداني نيكي كريمي، «آن شب» ساخته كوروش آهاري، «ابر بارانش گرفته» جديدترين ساخته مجيد برزگر، «پوست» به كارگرداني برادران ارك، «تومان» به كارگرداني مرتضي فرشباف «خورشيد» فيلم مجيد مجيدي، «خون شد» به كارگرداني مسعود كيميايي، «درخت گردو» ساخته محمدحسين مهدويان، فيلم «دوزيست» به كارگرداني برزو نيك‌نژاد، «روز بلوا» ساخته بهروز شعيبي، «روز صفر» به كارگرداني سعيد ملكان، «سه كام حبس» به كارگرداني سامان سالور، «سينما شهر قصه» ساخته كيوان علي‌محمدي، «عامه‌پسند» به كارگردان و تهيه‌كنندگي سهيل بيرقي «قصيده گاو سفيد» ساخته بهتاش صناعي‌ها، «مغز استخوان» ساخته حميدرضا قرباني، «من مي‌ترسم» به كارگرداني و تهيه‌كنندگي بهنام بهزادي مي‌توانيم اشاره كنيم.
همچنين فيلم‌هاي «زنبور كارگر» به كارگرداني افشين صادقي، «بي‌صدا حلزون» فيلم اول بهرنگ دزفولي‌زاده «عروسي مردم» به كارگرداني مجيد توكلي، «دشمنان» به كارگرداني علي درخشنده، «پدران» به كارگرداني سالم صلواتي، «تعارض» به كارگرداني محمدرضا لطفي، «لباس شخصي» به كارگرداني اميرعباس ربيعي و «عنكبوت» دومين فيلم ابراهيم ايرج زاد، «مجبوريم» رضا درميشيان، «گوركن» كاظم ملايي، «بي سر» كاوه سجادي حسيني را هم مي‌توان به فهرست فيلم‌هاي اكران نشده از پارسال افزود. به اين ليست بالا فيلم‌هاي «لامينور» به كارگرداني داريوش مهرجويي، فيلم «آنجا همان ساعت» آخرين ساخته سيروس الوند، «شين» به كارگرداني ميثم كزاري و تهيه‌كنندگي شهاب حسيني، «پالتو شتري» ساخته مهدي علي ميرزايي، «خون خدا» ساخته مرتضي علي عباس ميرزايي را هم مي‌توان اضافه كرد.
چالش اكران
البته كه تعداد بيشتر فيلم‌هايي را مي‌توانيم نام ببريم كه از سال گذشته به اكران عمومي نرسيدند و به ليست بالا اضافه كنيم، آثاري كه يا با سرمايه‌هاي دولتي يا با همكاري بخش خصوصي ساخته شدند ولي آنچه در اين نوشتار اهميت دارد تعداد بالاي فيلم‌هاي مهم و بحث‌برانگيز از كارگردانان شاخصي است كه در جشنواره سال گذشته با استقبال بالاي مخاطبان همراه بودند ولي هنوز به نمايش عمومي در نيامدند. اينكه انتشار و توزيع اين فيلم‌ها قرار است چه سرنوشتي داشته باشد و اساسا چه زماني اين فيلم‌ها رنگ پرده را به خود مي‌بينند علامت سوال مهمي است كه ذهن را به خود مشغول مي‌كند و بي‌شك مهم‌ترين چالش پيش روي سينماي ايران در سال آينده خواهد بود. اهميت ماجرا آنجا نمود بيشتري پيدا مي‌كند كه به اين فهرست طولاني بخواهيم توليدات امسال را هم اضافه كنيم. طبق اعلام رسمي و از دفتر روابط عمومي سي و نهمين جشنواره فيلم فجر، ۱۱۰ فيلم متقاضي حضور در جشنواره امسال شدند. فارغ از اينكه بخش بيشتر از اين فهرست، اساسا آثار سينمايي نيستند اما به هر جهت نام كارگردانان شناخته شده‌اي چون حميد نعمت‌الله، نرگس آبيار، حامد محمدي، محسن قرايي، آيدا پناهنده و... ديده مي‌شود. اين يعني تعداد فيلم‌هاي مخاطب‌پسند و بحث‌برانگيز ديگري به فيلم‌هاي پشت خط اكران از سال گذشته افزوده مي‌شود و اين صف طويل و طويل‌تر مي‌شود.پرسش اينجاست آيا سال آينده سالن‌هاي سينما شرايط مناسبي براي اكران اين حجم از فيلم‌ها را خواهند داشت؟ سهم هر فيلم از اكران و سالن سينما در سال آينده چقدر خواهد بود؟ يا اينكه ممكن است كرونا شرايطي به وجود بياورد كه صاحبان بيشتر اين فيلم‌ها تن به اكران آنلاين بدهند؟