محمدجواد ظريف، وزير خارجه:
صرف بازگشت امريكا به برجام در شرايط كنوني كفايت نمي‌كند
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه در گفت و گو با پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری نقشه راه جمهوری اسلامی ایران در مسیر پیش روی توافق هسته ای را ترسیم کرد:
چرا غربي‌ها و مشخصا دولت امريكا موظفند همه تحريم‌ها عليه ملت ايران را بردارند؟ و چرا برچيده شدن تحريم‌ها بر بازگشت امريكا به برجام اولويت دارد؟
امريكايي‌ها بعد از اينكه از برجام خارج شدند، هم تحريم‌هاي گذشته را برگرداندند و هم اينكه با عناوين جديد تحريم‌ها را دشوارتر كردند. لذا صرف بازگشت امريكا به برجام در شرايط كنوني كفايت نمي‌كند. به‌خاطر اينكه برجام در شرايطي مذاكره شد كه نوع ديگري از تحريم‌ها عليه ايران مطرح بود و رفع آن تحريم‌ها در داخل برجام تشريح شد؛ يعني هدف برجام هم اين بود كه آن تحريم‌ها را بردارد. امروز براي اينكه آن شرايط فراهم بشود، صرفا بازگشت به برجام براي امريكا كافي نيست، بلكه بايد تحريم‌ها را بردارد يعني نه اينكه بگويد مثلا من عين كلمات برجام را اجرا مي‌كنم.ترامپ در اين چهار سال تلاش كرد كه برجام را از محتوا تهي بكند و تحريم‌هايي را تحميل بكند كه اگر امريكا به برجام برگردد هم آن تحريم‌ها كماكان باقي بماند. مثلا بانك مركزي و وزارت نفت ما را از تحريم‌هاي تحت عنوان هسته‌اي خارج كردند و با عنوان تروريسم تحريم كردند. اصلا عناوين و نحوه انتصاب تحريم‌ها را هم عوض كردند. رهبر انقلاب همين فرمايشات در سخنراني اخيرشان را به ما نيز فرموده بودند و ما هم بر اساس آگاهي كه از ديدگاه ايشان داشتيم از مدت‌ها قبل اعلام كرديم آنچه كه بايد امريكا انجام بدهد، انجام وظيفه‌هايي است كه چهار سال از آن تخطي كرده و اول از همه بايد آن كار را انجام بدهد. هر چند اوباما هم خيلي با تعهد به وظايف خودش عمل نكرد؛ اما در چهار سال گذشته، هدف ترامپ نابود كردن برجام بود. امريكا اول بايد تعهداتش را انجام بدهد، بعد موضوع بازگشت امريكا به برجام يك مساله ثانوي است. موضوع اصلي اين است كه روابط اقتصادي ما با كشورها عادي بشود. اگر به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ نگاه كنيد، تعهدي كه آنجا وجود داشته در واقع عادي‌‌سازي روابط اقتصادي ايران با دنيا بوده كه به دليل تحريم‌هاي امريكا و اتحاديه اروپا و به دليل تبعيت بسياري از امريكا، بدون هيچ منطق قانوني غيرعادي شده بود و در اين چهار سال هم با فشارهايي كه ترامپ آورد اين وضعيت ادامه پيدا كرد. لذا خواست رهبر انقلاب، مسوولان كشور و مذاكره‌كنندگان همين است كه مهم‌ترين اولويت، برداشته‌شدن تحريم‌هاست. بعد از آن بحث ورود امريكا به برجام مورد توجه قرار مي‌گيرد.
همانطور كه مي‌دانيد امريكا و اروپا براي رفع تحريم‌ها بايد يكسري گام‌هاي عملي بردارند. اين اقدامات چيست؟
گام‌هاي عملي اين است كه بايد روابط اقتصادي ايران با جهان عادي بشود؛ يعني حل و فصل تمام اقداماتي كه امريكا كرده و باعث شده رابطه اقتصادي با ايران را محدود بكند. ما با امريكا كاري نداريم.اما اگر بخواهيم وارد جزييات بشويم، بايد محدوديت‌هايي كه براي فروش نفت ايران ايجاد كردند را بردارند. نفت ايران مشتري دارد، ولي امريكايي‌ها با روش‌هاي زورمندانه و فشار مانع شدند كه مشتري‌ها نفت ايران را خريداري كنند. خب اين هم بايد متوقف بشود.بايد روابط بانكي ما به حالت اوليه برگردد. بايد قراردادهايي كه ما داشتيم با شركت‌هاي مختلف اجرايي بشود. بايد طرف‌هاي مختلف كارگزاري‌هاي بانكي ما به حالت اول برگردند. مشكلاتي كه براي حمل و نقل و بيمه ما بوده بايد برگردانند. به عبارت ديگر، آنچه كه در ضميمه دوم برجام هست تأكيد بر آثار اقدامات دارد. نه فقط اينكه آقاي بايدن يك متني را امضا بكند. امضا ضروري است، اما اين فقط شرط لازم است. شرط كافي اين است كه ما آثار اقدامات امريكا را ببينيم. هم در برجام، هم در بحث تعهدات اتحاديه اروپا و هم در بحث تعهدات امريكا مطرح و تأكيد شده است. حرفي كه ما در چهار سال گذشته به اروپايي‌ها زديم اين است كه درست است شما يكسري امضا كرديد و يك رشته تحريم‌ها را برداشتيد، اما مردم ايران اثري نمي‌بينند. الان مردم ايران مي‌بينند كه شركت‌هاي اروپايي ايران را ترك كردند. اينها اثراتي است كه ما بايد ببينيم. در مورد خسارت نيز رهبر انقلاب هم در فرمايشات‌شان به ما، هم در سخنراني عمومي‌شان فرمودند كه موضوع خسارت از موضوعاتي است كه بايد در مراحل بعدي مورد بحث قرار بگيرد. واقعا هم بايد مشخص باشد كه برجام مثل يك در گردان نيست كه شما از يك طرف وارد و از طرف ديگر خارج بشويد. بالاخره روابط بين‌الملل قاعده دارد. اقدامات امريكا باعث خسارت بر مردم ايران شده و حتما در مراحل بعدي موضوعاتي كه مورد نظر ما هست برخي سوءاستفاده‌هايي است كه شايد انجام بدهند و همين‌طور جلوگيري از تكرار اقدامي است كه امريكا كرد. ما نبايد فراموش كنيم كه پنجاه شركت چيني هم توسط آقاي ترامپ در چهار سال گذشته تحريم شدند و شركاي ما ضربه و ضرر ديدند. اين ضررها هم بايد جبران بشود.
در بين صحبت‌هاي رهبر انقلاب يك گزاره‌اي وجود دارد كه مساله ما بازگشت امريكا به برجام نيست، بلكه رفع تحريم‌هاي ظالمانه است. آيا بازگشت امريكا به برجام براي ما فوايدي هم دارد؟
بعد از قطعنامه ۲۲۳۱، حضور امريكا در برجام تنها در صورتي مفيد است كه مزاياي اقتصادي براي ايران داشته باشد. هدف جمهوري اسلامي از حضور امريكا در برجام با ۲۲۳۱ محقق شده؛ يعني قطعنامه‌ها لغو شدند. الان امريكا مي‌تواند اين امتياز را با واردشدن به برجام دوباره به دست بياورد و اين امتيازي نيست كه به ما مي‌دهد، بلكه امتيازي است كه براي خودش به دست مي‌‌آورد كه بر اجراي برجام مي‌تواند نظارت بكند. لذا بازگشت امريكا به برجام بدون برداشتن تحريم‌ها نه تنها منفعتي براي ما ندارد، بلكه منفعت صرف براي امريكاست.
مساله ديگري كه در بيانات رهبر انقلاب و ساير مسوولان هست، موضوع تعهدات متقابل است. تحليل شما از قانون مجلس و اقدام اخير دولت چيست؟ وزارت خارجه و دولت در قبال برگشت تعهدات در حوزه برجام چه برنامه‌اي دارند؟
ما يك روندي را بعد از خروج امريكا از برجام شروع كرديم و دو دور اين روند را نهايي كرديم. در آذرماه ۹۷ به اروپايي‌ها نامه نوشتيم و گفتيم ما تا حالا دو دوره به شما فرصت داديم، (از ارديبهشت ۹۷ تا آذر ۹۷، بيش از شش ماه) اگر الان راهي پيدا نكنيد ما شروع به اجراي حقمان در ماده ۳۶ مي‌كنيم. شش ماه ديگر هم فرصت پيدا كردند تا نزديك به ارديبهشت ۹۸ كه از آن زمان ما شروع كرديم و اقدامات خودمان را در پنج مرحله اجرايي كرديم. اين پنج مرحله را هم با هماهنگي هيات عالي نظارت بر برجام كه بر اساس دستور رهبر انقلاب بعد از پذيرش برجام عملياتي شده بود طراحي و اجرايي كرديم و در مرحله پنجم اعلام كرديم كه به جز نظارت آژانس ما هيچ محدوديت ديگري از برجام را قبول نداريم.آنها نه تنها به عهدشان وفا نكردند، بلكه تخلف هم كردند. البته ما همواره اعلام كرديم كه مي‌توانيم در صورت اجراي تعهدات طرف مقابل با توجه به اينكه كشور قانونمداري هستيم و به عهدمان وفا مي‌كنيم، به تعهدات‌مان برمي‌گرديم. لذا اين اقدام از ارديبهشت ۹۸ شروع شد و در پنج مرحله پيش رفت. مرحله آخرش در اواخر سال ۹۸ بود و ما رسما به اعضاي برجام اعلام كرديم كه ديگر ما تعهدي نسبت به محدوديت‌هاي هسته‌اي‌مان نداريم؛ يعني ما همان زمان هم مي‌توانستيم غني‌سازي ۲۰ درصد را اجرا بكنيم و امكانش را هم داشتيم، كما اينكه با فاصله بسيار اندكي از مصوبه مجلس اين كار انجام شد. اما دولت در مورد مصوبه مجلس نظرات متفاوتي داشت و ما آن نظرات را ابراز كرديم، ولي وقتي مصوبه مجلس تبديل به قانون شد، همه تابع قانونيم. اصلي كه ما را هدايت مي‌كند قانون است. همان زماني كه مصوبه مجلس تصويب شد، من در يك اجلاس بين‌المللي كه به صورت وبيناري شركت مي‌كردم، اعلام كردم كه اگر مراحل قانوني اين مصوبه طي بشود ما اجرا مي‌كنيم. وقتي هم مراحل قانوني طي شد، ما اجرا را شروع كرديم. در اجلاس وزراي 1+4، من به صراحت گفتم شما ادعا مي‌كنيد كه كشورهاي دموكراتيكي هستيد، چطور از ايران مي‌خواهيد كه مهم‌ترين اصل دموكراسي كه رعايت نظرات نمايندگان مردم هست را عمل نكنيم؟رهبر انقلاب هم در جلسه‌اي فرمودند كه مصوبه مجلس بايد اجرا بشود. آقاي دكتر روحاني و آقاي دكتر صالحي هم گزارش دادند كه به آژانس اعلام شده و اجرا مي‌شود. اگر خاطرم باشد جلسه روز شنبه بود و دوشنبه ساعت ۱۱ صبح اين اقدام انجام شد.دولت آيين‌نامه‌اي را تصويب كرد و بر اساس آن آيين‌نامه كار سازمان انرژي اتمي شروع شد. بحمدالله توفيقاتي كه سازمان انرژي اتمي در پنج سال گذشته در چارچوب برجام كاملا مبتني بر تعهدات‌مان و بعد از شروع اجراي ماده ۳۶ داشته، اين امكان را به ما داد كه همه مصوبات مجلس را در ظرف‌هاي زماني كه دولت و مجلس توافق و تعيين مي‌كنند، اجرا كنيم و به همين ترتيب هم تا حالا پيش رفتيم.توليد غني‌سازي ۲۰ درصد شروع شده و ما موارد را اعلام كرديم. بقيه موارد هم بر اساس چارچوب‌هايي كه تعيين‌شده و بر اساس منافع ملي پيش خواهد رفت. زما‌نبندي آن را هم دولت در آيين‌نامه اجرايي‌اش مشخص كرده كه ان‌شاءاللّه عملي خواهد شد.
يك نكته‌اي كه در صحبت‌هاي رهبر انقلاب مطرح بود «تعهد در مقابل تعهد» است. در مورد تعهدات طرفين صحبت شد، ولي نقشه راه ما در قبال تعهد احتمالي چه خواهد بود؟
همانطور كه عرض كردم فرمايشات عمومي و خصوصي رهبر انقلاب يكي است. لذا به ما قبلا هم دستور داده بودند و ما هم بر اساس ارشادات ايشان سياست بيانيه در برابر بيانيه، امضا در برابر امضا، اجرا در برابر اجرا را انجام داديم. اگر آنها مي‌خواهند به برجام برگردند و تعهدات‌شان را انجام دادند، ما هم تعهدات‌مان را انجام مي‌دهيم. اگر آقاي بايدن دستور اجرايي امضا بكند، ما هم امضا مي‌كنيم. هر وقت اجرا كردند ما هم اجرا مي‌كنيم. اين مراحلي است كه كاملا مشخص تدوين شده و فقط هم دستوري نيست. اين امريكاست كه خارج شده و بايد تعهداتش را انجام بدهد. همانطور هم كه رهبر انقلاب فرمودند بازگشت به برجام اصل نيست، اجراي تعهدات اصل است.يك نكته‌اي را هم عرض بكنم؛ در چهار سال گذشته يك بار ديگر ثابت شد كه فشار بر ايران كار نمي‌كند. امريكايي‌ها واقعا فكر مي‌كردند فشاري كه در دوره‌هاي گذشته بر ايران وارد شده، كافي نبوده و عنوان آن را فشار حداكثري گذاشتند. خيال مي‌كردند اگر فشار حداكثري بياورند تأثير مي‌گذارد. اگر خاطرتان باشد در ارديبهشت ۹۷ كه از برجام خارج شدند، پيش‌بيني آقاي بولتون، مشاور امنيت ملي وقت آقاي ترامپ اين بود كه ايران نمي‌تواند چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب را برگزار كند. خب ديدند كه مردم ما با صلابت نهتنها چهلم كه چهل‌ويكمين و چهل‌ودومين سالگرد پيروزي را هم برگزار كردند و در آينده ان‌شاءالله برگزار مي‌كنند.شهيد بزرگوار ما سردار سليماني را با بُزدلانه‌ترين روش در نيمه‌‌‌شب در يك اتومبيل غيرجنگي به وسيله پهپاد زدند كه نشان‌دهنده بُزدلي بود و شرم ابدي براي ترامپ شد؛ ولي بعد از اين خسارت عظيم، كماكان مقاومت سربلند ايستاده و ادامه مي‌دهد. تاكنون هفت رييس‌جمهور امريكا سعي كردند بر ايران فشار بياورند، ولي شكست خوردند. امروز همه دنيا مي‌گويد سياست فشار حداكثري نهتنها شكست خورد بلكه شكست فجيعي خورد.