سلبريتي مرجع فكري نيست
رضا مختاري اصفهاني
دو روزي است هياهو و اعتراض بر سر تبليغ خريد خانه در دوبي توسط سيدجواد‌هاشمي، هنرپيشه ارزشي، به وجود آمده است. به نظر نگارنده اما اين اعتراض چندان بجا نيست. چه فارغ از وضعيت اقتصادي و اجتماعي نابسامان مردمان كه همدردي و همراهي با آنان را مي‌طلبد، او به عنوان يك فرد از اين اختيار برخوردار است كه آنچه براي زندگي شخصي خود صواب مي‌داند، انجام دهد. آنچه اما اين اعتراض را موجب شده، نقش و وظيفه‌اي است كه براي او و همگنانش در فرهنگ و رسانه رسمي برساخته‌اند. در اين نقش برساخته او را از يك بازيگر به يك مرجع فكري تبديل كرده‌اند. به گونه‌اي كه جامعه نيز دچار چنين خلط فهمي شده و نتوانسته شخصيت واقعي او را از نقش‌هايي كه در سينما و تلويزيون ايفا كرده، تفكيك كند. گويي خود او نيز در طول همه اين سال‌ها از اين عدم تفكيك راضي بوده و موضع‌گيري‌هايش در قبال حوادث جامعه بر مبناي همين نقش قرار داشته است. مشكل اما تنها به سيدجواد هاشمي محدود نمي‌شود. امروزه بخش مهمي از هنرپيشگان به مدد فضاي مجازي و معروفيتي كه پيش از اين از تريبون‌هاي رسمي‌كسب كرده‌اند، خود را داراي مرجعيت فكري و اجتماعي مي‌دانند. مشكل از آنجا آغاز شد كه برخي سياستگذاران بر اين تصور بودند كه براي رهايي از بعضي عوارض مخالف‌خواني گروه‌هاي مرجعي مانند روشنفكران و نويسندگان بايد به رسته‌اي از هنرمندان يعني بازيگران تريبون و ميدان داد تا آنان را در بزنگاه‌هايي به ياري سياست رسمي طلبيد. بر مبناي اين تصور از آنجا كه صداوسيما و سينما در اختيار حكومت است اين افراد نمي‌توانند پا از دايره رسمي بيرون نهند. اين سياست اما به قيمت خارج كردن روشنفكران از مرجعيت فكري و ناديده شدن آنان در ميان نسل جديد تمام شد. به طوري كه اخيرا فرماندار تهران در مخالفت با نهادن نام مهندس بازرگان بر يكي از خيابان‌هاي تهران به ناشناختگي او اشاره داشت. به مرور اما در بر پاشنه سابق نچرخيد. تريبون‌هايي پا به عرصه حيات گذاشتند كه در كنترل سياست رسمي نبودند. در اين ميان بازيگران در اين تريبون‌هاي مجازي از اقبال بيشتري برخوردار شدند؛ اقبالي كه آنان را دچار دوگانگي كرد. آنان در تريبون‌هاي رسمي از سياست‌هايي دفاع مي‌كردند كه در تريبون‌هاي غيررسمي موجود در فضاي مجازي منتقد و مخالف‌شان بودند. چنين وضعيتي هم مخاطبان و هواداران‌شان و هم كارگزاران سياست رسمي را دچار سردرگمي كرده است. از همين رو گاهي تريبون رسمي صداوسيما درصدد برمي‌آيد از آنان تكذيب و انكار درباره آنچه در فضاي غيررسمي گفته‌اند و كرده‌اند، بگيرد.