كاربران شاخص و لايك‌هاي توييتري

محمد رهبري| هادي صفري

توييتر فارسي مدت‌هاست كه به محلي براي كنشگري فعالان سياسي تبديل شده است. بسياري از فعالان سياسي در اين محيط اظهارنظر و تلاش مي‌كنند تا بر فضاي سياسي جامعه ايران اثر بگذارند.گاهي هشتگ‌هايي كه آنها توييت مي‌كنند، جريان‌ساز شده و زمينه‌ساز واكنش و موضع‌گيري مسوولان مي‌شود. بسياري از اين فعالان سياسي در طول سال 99 بر ديدگاه مخاطبان‌شان اثرگذار بوده‌اند اما پرسش اين است كه چه افراد و كدام طيف فكري از اين افراد اثر مي‌پذيرند.

لايك‌ها يكي از مهم‌ترين ردپاهاي ديجيتالي هستند كه در مورد ارزش‌هاي سياسي كاربران توييتر سخن مي‌گويند. ارزش‌هاي سياسي و علايق هر كاربر را در توييتر از روي تعداد لايك‌هايي كه گرفته و كساني كه توييت‌هاي او را لايك مي‌كنند، مي‌توان شناخت؛ بسان همان ضرب‌المثلي كه هر فرد را از دوستان و حاميانش مي‌توان شناخت. بنابراين اگر گرافي را ترسيم كنيم كه مطابق با آن روابط همه لايك‌كنندگان كاربران سياسي ترسيم شده باشد احتمالا بتوانيم نزديكي و دوري هر يك از كاربران را با يكديگر بفهميم.
اين همان روشي است كه در يادداشتي كه در شماره 4849 روزنامه «اعتماد» با تيتر «مطالعه‌اي بر لايك‌هاي كاربران بر توييت‌هاي سياسي؛ لايك‌هاي توييتري در مورد ما چه مي‌گويند؟» منتشر شد، توضيح داده شد. اين گزارش اما به دنبال آن است كه كاربراني متنوع‌تر و در بازه زماني متفاوت تحليل شوند تا فهمي كامل‌تر از فضاي سياسي توييتر در ماه‌هاي منتهي به انتخابات رياست‌جمهوري ارايه كند. بر اين اساس لايك توييت‌هاي 27 حساب كاربري با گرايش‌هاي سياسي مختلف در بازه زماني 20 بهمن‌ تا 20 اسفند با روش‌هاي داده‌كاوي بررسي شده كه در نتيجه آن يك ميليون و 142 هزار لايك توسط 144 هزار و 603 كاربر يكتا  جمع‌آوري شد كه نتيجه آن را درگراف زير مي‌بينيد.

مسوولان  و كاربران سياسي 
كه حاميان مخصوص به خودشان را دارند
تحليل يافته‌هاي به دست آمده كه در قالب اين گراف نمايش داده شده حاوي نكات قابل ‌تاملي است. اما اولين موضوعي كه در اين گراف جلب ‌توجه مي‌كند، مسوولاني هستند كه شبكه حاميان مخصوص به خودشان را دارند؛ به اين معني كه اين مسوولان در مقايسه با سايركاربراني كه در اين گزارش بررسي شده‌اند، حامياني دارند كه توييت‌هايشان را لايك مي‌كنند. در ميان اين افراد محمدجواد ظريف و محمدجواد آذري‌جهرمي بيش از ديگران برجسته هستند. به نظر مي‌رسد اين دو كه در مقايسه با ديگر وزراي دولت از محبوبيت بيشتري برخوردارند در توييتر نيز محبوبيت قابل ‌توجه و حاميان اختصاصي دارند و به همين دليل نيز توسط ماشين با رنگ متفاوتي نمايش داده شده‌اند.
در ميان ديگر مسوولان مي‌توان ديد كه سعيد محمد و محمدباقر قاليباف نيز حاميان اختصاصي خودشان را در توييتر دارند؛ اما حاميان مشترك بسياري نيز با ديگر اصولگرايان ازجمله سعيد جليلي دارند. سوي ديگر ماجرا نيز مي‌توان مسيح علي‌نژاد را ديد كه به طرزي واضح حاميان خاص خود را داراست.

كاربران اصولگرايي 
كه به ‌سمت اصلاح‌طلبان حركت مي‌كنند
در ميان اين كاربران بررسي شده، نام دوكاربر با سابقه اصولگرايي جلب‌ توجه مي‌كند: وحيد اشتري كه زماني عضو بسيج دانشجويي بود و به سعيد جليلي نزديك بود حالا با توجه به چهره عدالت‌خواهانه‌اي كه از خود ارايه كرده، فاصله‌اي معنادار از ديگركاربران اصولگرا گرفته و توانسته در ميان كاربران اصلاح‌طلب نيز حامياني پيدا كند. كاربري به نام سيب‌سا نيز كه از كاربران قديمي توييتر است و پيش از اين در ميان اصولگرايان ديده مي‌شد با مواضع انتقادي كه مدتي است نسبت به آنها وارد مي‌كند، توانسته حاميان اصلاح‌طلب جديدي پيدا كند.

اصلاح‌طلبان در مركز گراف
يافته‌هاي به دست آمده از لايك‌كنندگان عباس عبدي، مصطفي تاجزاده و سعيد حجاريان در قياس با سايركاربران نشان مي‌دهد كه آنها ميان دو طيف اصولگراهاي انقلابي و براندازان راديكال قرار گرفته‌اند و به هيچ‌يك از اين دو گروه تعلق ندارند؛ چه ‌بسا يكي از دلايلي كه مورد هجوم هر دوگروه قرار مي‌گيرند نيز همين باشد. نكته جالب اما آن است كه صبا آذرپيك و ياشار سلطاني كه از منظر رفتار سياسي تفاوت‌هايي با چهره‌هاي برجسته اصلاح‌طلب دارند، لايك‌كنندگان مشتركي با آنها دارند وكنار آنها ديده مي‌شوند. يعني اثرگذاري سياسي‌شان بر مخاطبان‌شان احتمالا از يك جنس است.
در مورد هر يك از افرادي كه در اين گراف ديده مي‌شوند، مي‌توان تحليل‌هاي متنوع ديگري نيز ارايه داد كه مي‌تواند در بررسي‌هاي سياسي و جامعه‌شناختي كاركردهاي فراواني داشته باشد و مورد استفاده پژوهشگران و جامعه‌شناسان سياسي قرار گيرد؛ نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد، آن است كه اين گراف توسط ماشين و صرفا بر اساس لايك‌هاي جمع‌آوري‌ شده و فارغ از هرگونه سوگيري فردي و گروهي نسبت به هر يك از افراد داخل آن ساخته شده است.
پژوهشگر شبكه‌هاي اجتماعي مجازي