ظريف همزمان با ادامه واكنش‌ها به فايل مصاحبه افشاشده از «اجتهاد در تحليل» و «تقليد در اجرا» گفت
دفاع
ديپلماتيك
صبح روزي كه فايل مصاحبه محمدجواد ظريف منتشر شد، وزير امور خارجه ايران راهي عراق شده بود. او از آنجا به اقليم كردستان رفت و ديروز هم بغداد را به مقصد مسقط ترك كرد. شايد اين سفرهاي ديپلماتيك برنامه‌ريزي‌شده باعث شد كه ابتدا واكنش وزير امور خارجه به آنچه داخل و خارج ايران سر و صداي بسياري به پا كرده، صرفا انتشار بخش كوتاهي از آن گفت‌وگوي لو رفته در صفحه اينستاگرامش باشد. اما به نظر مي‌رسد موضع‌گيري‌هاي داخلي در روزهاي پس از آن باعث شد كه عالي‌ترين مقام دستگاه ديپلماسي منتظر نماند كه هواپيمايش در تهران بر زمين بنشيند و به سبك و سياقي رسمي‌تر نسبت به حواشي ايجادشده پاسخ دهد. ظهر سه‌شنبه علي ربيعي در نشست خبري سخنگوي دولت تاكيد كرد كه وزير امور خارجه پس از بازگشت از سفر در مورد اظهاراتش توضيح خواهد داد. سه‌شنبه شب خبرگزاري اصولگراي تسنيم خبري منتشر كرد مبني بر اينكه وزير امور خارجه به زودي بيانيه‌اي براي عذرخواهي از خانواده قاسم سليماني منتشر مي‌كند و صبح چهارشنبه هم حسن روحاني گرچه تلاش كرد از وزير امور خارجه تمجيد كند اما تاكيد كرد كه مواضع بيان‌شده در آن مصاحبه، شخصي است. ازسويي محمدباقر قاليباف، رييس مجلس نيز انتقادات تند و تيزي عليه ظريف مطرح، از قاسم سليماني دفاع كرد و با اشاره تلويحي به ظريف گفت كه «خون قاسم سليماني ريشه غربگراها را خواهد زد.»
همه اين حملات تند چند روز اخير شايد باعث شد ظريف در صفحه اينستاگرامش ويديويي از لحظه ورود خود به عراق و حضور در محل شهادت قاسم سليماني منتشر كرده و از دوستي و همكاري ديرينه‌اش با سليماني بنويسد. او در اين يادداشت ديپلماتيك و شايد به بياني بهتر توضيح ديپلماتيك براي اتفاق رخ داده ابراز تاسف كرد كه يك بحث نظري محرمانه در مورد ضرورت هم‌افزايي ديپلماسي و ميدان به يك كشمكش داخلي تبديل شده است. او البته تاكيد كرد: «در داخل يا خارج، پشت درهاي بسته يا در علن» از اقدامات سيلماني دفاع كرده و گرچه مي‌كوشد در تحليل مجتهد و در اجرا مقلد باشد اما در بيان نظر كارشناسي، عافيت‌طلبي، مماشات و خودسانسوري را خيانت مي‌داند. ظريف همچنين تاكيد كرد كه ديپلماسي و ميدان را دو بال قدرت خارجي جمهوري اسلامي مي‌داند.
روحاني چه گفت؟
اولين جلسه هيات دولت پس از انتشار فايل مصاحبه وزير امور خارجه، روز چهارشنبه برگزار شد. بنابراين همان‌طوركه انتظار مي‌رفت اين نشست رسمي تحت‌تاثير اتفاقي بود كه روز يكشنبه رخ داد. رييس‌جمهوري در اين سخنراني هم از «ميدان» گفت، هم از «ديپلماسي»، هم از شهيد قاسم سليماني، هم از محمدجواد ظريف. او تلاش كرد به عنوان رييس دولتي كه اين روزها با يك رويداد غيرقابل پيش‌بيني مواجه شده، ميانه بايستد اما به نظر مي‌رسد هزينه انتشار اين فايل صوتي براي مجموعه دولت آنقدر زياد بوده كه اين‌بار برخلاف روزهاي مذاكره و برجام در سخنان حسن روحاني رد و نشاني از حمايت سفت و سخت از وزير امور خارجه ديده نشد. گرچه برخي كنشگران داخلي برخورد و اظهارات حسن روحاني را منطقي توصيف كردند اما نمي‌توان بخشي از صحبت‌هاي روحاني را ناديده گرفت كه تاكيد مي‌كرد اظهارات ظريف نظر شخصي است و نه نظر دولت. او احتمالا تحت‌تاثير فشارها ترجيح داد پشت ظريف نايستد، گرچه هر كس فايل صوتي مصاحبه ظريف را شنيده باشد، متوجه خواهد بود كه ديپلماسي‌اي كه ظريف از آن دفاع مي‌كند، همان ديپلماسي‌اي است كه روحاني بارها و بارها از آن سخن گفته است.
رييس‌جمهوري ديروز به مناسب ميلاد امام حسن مجتبي(ع) سخنانش را با صلح سياسي امام حسن(ع) شروع كرد و با نبرد در كربلا و سياست امام حسين(ع) پيش برد تا مصاديق تاريخي از همان «ديپلماسي و ميدان» را بيان كرده باشد. روحاني در ادامه به فايل صوتي منتشرشده از وزير امور خارجه اشاره كرد و هدف از انتشار آن را «ايجاد اختلاف در جامعه» و «از بين بردن وحدت» و «قرار دادن گروهي در مقابل گروهي ديگر» دانست و به اشاره‌اي تلويحي به روند احياي برجام گفت كه اين اتفاقات مدلول «عصبانيت اسراييل، ارتجاع منطقه و تندروهاي امريكا» است. پس از آن روحاني به مسووليت‌هايش در سال‌هاي ۸۲، ۸۳، ۸۴ و بعد از آن مسووليتش در سال ۹۲ به اين سو و درگيري نزديك با پرونده هسته‌اي جمهوري اسلامي اشاره كرد تا تاكيد كند همواره صلح سخت‌تر از جنگ است و از خدمات محمدجواد ظريف در اين سال‌ها قدرداني كند كه منجر به شكست توطئه اسراييل و تندروها شد.
رييس‌جمهوري همچنين تحليل كرد كه چرا اين نوار در اين مقطع منتشر شده و پرسيد كه چرا اين نوار در اين مقطع و نه مثلا يك هفته پيش منتشر نشده است؟ او گفت امروز كه جمهوري اسلامي در وين در اوج موفقيت خود است، اين فايل پخش شده تا هم در درون كشور اختلافاتي درست كنند اما ما بايد با اتحاد و يكپارچگي تلاش كنيم تا تحريم‌ها برداشته‌شود چرا كه منتشركنندگان اين فايل‌ها منافع ضد مردم و ايران را دنبال مي‌كنند. روحاني بعد از اين انذار شرحي از پروژه مصاحبه با اعضاي دولت داد كه مشابه آنچه روز قبلش ربيعي مطرح كرد، بود. روحاني در ادامه تاكيد كرد كه اين فايل محرمانه بوده و قرار بوده بخشي از آن منتشر و بخش ديگري منتشر نشود و در ادامه باز هم تاكيد كرد كه اختلاف‌نظر در حوزه‌هاي مختلف عادي است و البته گفت: «برخي از اين مطالب نظر دولت يا نظر شخص رييس‌جمهوري نيست به هرحال هر وزير و مقامي ممكن است نظراتي و نكاتي داشته باشد و اين نكات بخواهد به صورت محرمانه براي آينده بماند.» او حتي دوران دفاع مقدس و حتي بحث‌هاي متعدد در شوراي عالي امنيت ملي را يادآور شد و گفت كه ميدان و ديپلماسي دو بازو هستند كه يك هدف را دنبال مي‌كنند، «نه اينكه اين دست يك كار ديگر بكند و آن دست يك كار ديگر و مخالف آن بكند.» در پايان هم از نيروهاي نظامي و به ويژه شهيد قاسم سليماني تعريف و تمجيد كرد.
چه نهادي مسوول لو رفتن مصاحبه‌هاست؟
همان‌قدركه خارج از ايران محتواي مصاحبه ظريف در حال تحليل و بررسي است، داخل كشور چرايي و چگونگي درز اين فايل اهميت پيدا كرده و حتي محتواي اظهارات را به حاشيه برده است. رييس‌جمهوري در سخنان ديروز دست‌كم ۴ بار از واژه «سرقت» براي مصاحبه وزير امور خارجه استفاده كرد. او كه فرداي روز انتشار مصاحبه به وزير اطلاعات دستور پيگيري داده‌بود، ديروز هم بر اين موضوع تاكيد كرد و گفت كه بايد وزارت اطلاعات پيگيري كند كه چرا و چگونه اين فايل‌ها از كشور خارج شده‌اند.
متهم رديف اول اين ماجرا دست‌كم در افكار عمومي حسام‌الدين آشنا، مشاور رييس‌جمهوري و رييس مركز تحقيقات استراتژيك رياست‌جمهوري است كه انجام اين پروژه را برعهده داشته است. در فضاي مجازي هم عليه او هشتگ «آشنا گيت» به راه افتاده است. او بعد از اولين واكنش در توييتر تا امروز توييت سياسي ديگري نداشته است. ديروز تسنيم مدعي شد كه نهادهاي امنيتي به تيم آشنا هشدار‌هاي لازم درمورد انجام اين مصاحبه‌ها به ويژه در محلي چون «باغ كتاب» را داده بودند. به هر روي گفته مي‌شود كه مراحل اوليه تحقيقات، بازجويي‌ها و احضارها آغاز شده است.
علاوه بر انگشت اتهامي كه به سمت آشنا و تيم همراهش گرفته شده، برخي نمايندگان مجلس نيز به فكر طرح سوال و استيضاح از وزراي اطلاعات و خارجه هستند. عليرضا عباسي، نماينده كرج و رييس مجمع نمايندگان استان البرز در توييتي خبر داد كه در رابطه با افشاي اين فايل از وزير اطلاعات طرح سوال خواهد شد. حسينعلي حاجي دليگاني، نماينده شاهين‌شهر و نزديك به جبهه پايداري نيز تاكيد كرد كه حسام‌الدين آشنا بايد پاسخگوي اين درز اطلاعات باشد. دو روز پيش تسنيم مدعي شده‌بود كه يكي از اعضاي دفتر آشنا به امريكا پناهنده شده است كه ديروز حاجي دليگاني نيز به اين موضوع اشاره كرد و مدعي شد كه نفوذي در مركز تحقيقات استراتژيك رياست‌جمهوري بوده و هست و از آن با عنوان «حفره امنيتي» ياد كرد. او همچنين از قوه قضاييه خواست به موضوع ورود كند. مجتبي ذوالنوري، رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس نيز در گفت‌وگويي كه ديروز با خبرگزاري خانه ملت داشت، مدعي شد كه در مجموعه دولت نفوذي و جاسوس وجود دارد. او توضيح داد: «شايد انتشار اين فايل خارج از اختيار آقاي ظريف باشد اما ايشان گفتند كه دو نسخه از اين مصاحبه وجود داشته كه يك نسخه در اختيار وي و ديگري در اختيار مجموعه حسام‌الدين آشنا بوده است لذا اين نوع فاش شدن مسائل يا حاكي از نقش بازي كردن است تا تعمدي در انتشار ديده نشود و نگويند كه چرا در آستانه انتخابات و در جريان مذاكرات با اين اقدامات مشكل ايجاد مي‌كنيد؟» اين نماينده نزديك به جبهه پايداري البته يادي هم از سريال گاندو و حواشي آن كرده و گفت كه بي‌دليل نيست مردم به گاندو علاقه نشان مي‌دهند و دولت بايد به جاي واكنش به گاندو جلوي درزهاي اطلاعاتي را بگيرد. محمود احمدي‌بيغش از ديگر نمايندگان اصولگراي مجلس يازدهم نيز در ادامه سلسله گفت‌وگوهاي رسانه‌هاي راست عليه وزير امور خارجه به ظريف تاخت و گفت كه اظهاراتش عمق خيانت دولت است.
اما آنچه ديروز بار ديگر توجهات را به خود جلب كرد، اظهارات محمدتقي كروبي بود. او در اينستاگرامش نوشت كه فايل اين گفت‌وگو را ۵ روز پيش و از طريق يكي از دوستان خارج از كشورش دريافت كرده و از محتواي آن مطلع بوده است. همچنين با يك روز فاصله اين فايل را از دوست ديگري هم دريافت كرده و متوجه شده كه اين فايل مثل «آب روان» درحال حركت و دست به دست شدن ميان فعالان سياسي است. گفته مي‌شود به جز مجموعه دولت و مركز تحقيقات استراتژيك نهادهاي امنيتي و اطلاعاتي هم در جريان اين فرآيند بوده و گويا نسخه گفت‌وگوها را داشته‌اند. مصاحبه‌هايي كه در اين روزها مشخص شد به دست بسياري از فعالان سياسي و خبرنگاران رسيده اما در نهايت ايران اينترنشنال آن را منتشر كرده است.
در اين ميان واكنش مصاحبه‌كننده يعني سعيد ليلاز هم واكنش‌هاي بسياري را در شبكه‌هاي اجتماعي به دنبال داشت. او كه پيش از اين در پاسخ به خبرنگاران گفته بود تا بعد از انتخابات مصاحبه نمي‌كند، ديشب در يك برنامه زنده اينترنتي در اينستاگرام با موضوع انتخابات ۱۴۰۰ كه به همت هسته بازاريابي سياسي مركز رشد دانشگاه امام صادق برگزار شده‌بود با ادبياتي نامتعارف گفت: «بايد چوب در آستين كسي كرد كه فايل صوتي ظريف را پخش كرده!» ليلاز البته گفت: «اما من عهد كردم فعلا درخصوص اين مساله حرفي نزنم و مي‌خواهم ببينم آيا دستگاه اطلاعاتي كشور عرضه دارد اين شخص را پيدا كند يا مثل ماجراي نطنز بعد از اينكه پوكيد مي‌خواهد اسم طرف را رسانه‌اي كند. »