سخنگوی دولت از پيگيري عوامل انتشار فایل صوتی جنجالي خبر داد
ظريف؛ سيبل تندروها
پس از عتاب رهبري، خطاب رهبري و عذرخواهي اينستاگرامي وزير امور خارجه، حالا سخنگوي دولت كه اين روزها در مركز تحقيقات استراتژيك نيز جايگزين حسام‌الدين آشنا شده، نسبت به حواشي و اتفاقات ماجراي «ميدان و سياست» كه جنجال آفريد، واكنش نشان داد. اگرچه مطابق معمول سه‌شنبه‌ها نشست خبري سخنگوي دولت -نه به صورت مجازي و نه به طور حضوري- برگزار نشد اما علي ربيعي به ۳ رسانه فارس، تسنيم و ايسنا درمورد وزير امور خارجه و سرقت فايل صوتي و حواشي آن به صورت مكتوب پاسخ داد. سخنگوي دولت در پاسخ به اين پرسش ايسنا درمورد سرقت فايل صوتي مصاحبه ظريف كه به گفته مقامات دولتي بخشي از اسناد محرمانه بوده و موجب ضربه به منافع ملي شده چند نفر شناسايي شده‌اند و پرونده در چه مسيري قرار گرفته است، گفت كه حسام‌الدين آشنا از سمت خود استعفا داده و درخصوص اين موضوع نيز نهادهاي مسوول پس از دستور رييس‌جمهوري پيگير بوده‌اند اما هنوز گزارشي از اين پيگيري‌ها ارايه نشده است اما مسوولان ذي‌ربط به‌موقع در اين زمينه اطلاع‌رساني خواهند كرد. خبرگزاري تسنيم نيز از سخنگوي دولت پرسيده باتوجه به اينكه او به عنوان رييس جديد مركز بررسي‌هاي استراتژيك نهاد رياست‌جمهوري نيز منصوب شده، آيا در جريان آخرين جزييات از درز فايل صوتي قرار دارد و ربيعي در پاسخي تكراري براي اين خبرگزاري نوشته است: «بعد از مشخص شدن سرقت فايل، رييس‌جمهوري محترم بلافاصله به وزارت اطلاعات دستور پيگيري و مشخص كردن عوامل انتشار و همچنين روشن شدن ابعاد مساله را دادند. اين موضوع در دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي بررسي و مجددا بر مسووليت وزارت اطلاعات در اين زمينه تاكيد شد.» او همچنين توضيح داد كه «انگيزه‌هاي مختلفي مي‌تواند اين جريان را به وجود آورده باشد و سنايورهاي مختلفي مطرح است. به هر حال هنوز گزارشي داده نشده و موضوع در دست پيگيري است و قطعا بنابر نظر رييس‌جمهور به‌موقع اطلاع‌رساني خواهند كرد.»خبرگزاري فارس نيز در طرح پرسش از سخنگوي دولت تلويحا به موضع محمدجواد ظريف در آن مصاحبه جنجالي اشاره كرد و با يادآوري اظهارات اخير رهبري پرسيد: «رهبر انقلاب فرمودند ما نبايد حرف امريكا را تكرار كنيم و اين خطاي بزرگي است. واكنش دولت به خطاي بزرگ صورت گرفته توسط برخي كارگزارانش چيست؟» سخنگوي دولت نيز با تاكيد بر اينكه «مواضع حكيمانه رهبر معظم انقلاب مثل هميشه فصل‌الخطاب و راهگشاي همه است»، توضيح داد: «صحبت‌هاي رهبر معظم انقلاب نشان داد تمام مباحث خروجي سياست خارجي ما، نتيجه تجميع ديدگاه‌ها و حتي چالش‌هاي تضارب آرا بوده و تصميم نهايي با خردجمعي صورت مي‌گيرد. همان‌گونه كه در جلسه سخنگويي قبلي توضيح دادم، وجود اختلاف‌نظر بين مسوولان امر در حوزه‌هاي سياستگذاري‌هاي مختلف ازجمله اقتصادي، دفاعي و ديپلماسي كاملا طبيعي است و در همه دنيا امري رايج است. حتي كشور ما در سال‌هاي قبل نيز در موارد متعددي شاهد اين امر بوده است. مواردي چون حمله اول امريكا به عراق، حمله صدام به كشور كويت، واكنش ايران بعد از حملات 11سپتامبر و شهادت ديپلمات‌هاي ايراني در مزارشريف همگي ازجمله مواردي بود كه در جلسات عالي ديدگاه‌هاي مخالف و متفاوت بيان مي‌شد.»ربيعي همچنين تاكيد كرد كه مهم اين است اختلافات به منصه ظهور نرسيده و همه دستگاه‌ها درنهايت تابع تصميم نهايي هستند كه توسط مسوولان عالي و طي فرآيند خرد جمعي اتخاذ مي‌شود. او بار ديگر تكرار كرد كه ديپلماسي و سياست دفاعي دو بال سياست خارجي هستند و نه تنها تعارضي با يكديگر ندارند، بلكه باعث تقويت هم مي‌شود و تجميع و اولويت‌بندي اين دو عنصر نيز از طريق خرد جمعي اتفاق مي‌افتد و وزير امور خارجه موظف است از اجراي درست آن اطمينان پيدا كند. سخنگوي دولت اگرچه تاكيد كرد «همان‌گونه كه مقام معظم رهبري درخصوص اظهارات پخش شده از نوار مسروقه به درستي تاكيد فرمودند همه رسانه‌ها، مسوولان و نخبگان بايد مراقب نتايج سخنان ناخواسته خود باشيم» اما پاسخ اصلي به اين پرسش را به متني كه ظريف پس از سخنراني رهبري در اينستاگرامش منتشر كرد، ارجاع داد.
حمله اصولگرايان
پس از انتشار سخنراني رهبري و اشاره تلويحي ايشان به فايل مصاحبه منتشر شده، هر دو جريان سياسي در كشور از ظن خود ماجرا و حواشي پيش آمده را تحليل كرد. براي گروه مخالف ظريف و راهبردهاي سياست خارجي كه در دو دولت يازدهم و دوازدهم «اجرا» كرد، همچنان در بر همان پاشنه چرخيد. آنها سخنان رهبري را «تاديب ظريف» توصيف كرده و پس از اين سخنان همچنان به رويكرد ظريف در ديپلماسي ايراد وارد مي‌كنند. گروه حاميان ظريف نيز از اظهارات رهبري ابراز خوشحال و تاكيد كردند كه مخالفان سياست خارجي دولت ديگري راهي براي انتقاد پيش رو ندارند؛ چراكه به استناد اظهارات رهبري سياست خارجي را حاكميت تعيين و وزارت خارجه و به بياني دولت‌ها اجرا مي‌كنند. هر كدام از كنشگران سياسي نيز پس از سخنراني رهبري به نسبت دوري و نزديكي به دولت مواضعي در همين چارچوب‌ها اتخاذ كردند. مجتبي ذوالنوري، رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس بر همان مواضع قبلي پاي فشرد و به خبرگزاري اصولگراي مهر گفت كه اين اظهارات به معني «هيچ كاره بودن ظريف» نبوده و «سياستگذاري در حوزه سياست خارجي از سوي حاكميت تعيين و وزارت خارجه مجري آن است و بايد در عرصه اجرا موفق عمل كند.» اين نماينده نزديك به جبهه پايداري قم در مجلس همچنين تاكيد كرد: «افرادي كه از فرمايشات مقام معظم رهبري اين‌گونه تعبير مي‌كنند كه با اين تفاسير وزير امور خارجه و دستگاه ديپلماسي كشورمان هيچ‌كاره‌اند، افرادي هستند كه كاملا آگاهانه حقايق را دگرگون و تحريف مي‌كنند.» او در واقع با حسين شريعتمداري هم‌نظر است. شريعتمداري كه دو شب پيش در برنامه گفت‌وگوي ويژه خبري به عنوان مهمان برنامه حضور داشت، تاكيد كرد: «درست است كه ظريف نهيب پدرانه رهبري را پذيرفت ولي در بيانيه‌اي كه بعد از سخنان رهبري منتشر كرد بر روال قبلي تاكيد كرد.» او همچنين برخلاف دولتي‌ها اظهار كرد كه شناسايي و دستگيري افشاكننده فايل صوتي ظريف اولويت دوم است و اولويت اول همان اظهارات وزير امور خارجه محسوب مي‌شود كه بايد به آن رسيدگي گردد.عبدالله حاجي‌صادقي، نماينده ولي فقيه در سپاه پاسداران نيز پس از سخنراني رهبري براي اولين‌بار به اظهارات ظريف واكنش نشان داد و گفت: «اتهامات دروغ و نسبت‌هاي ناروايي به صورت مستقيم يا غيرمستقيم به سپاه پاسداران، نيروي قدس و شهيد بزرگوار حاج قاسم سليماني داده شده است كه عموما هم واقعيت ندارد.» او البته تلويحا خطاب به ظريف گفت: «محبوبيت ناشي از تصرف قلب مردم است همان چيزي كه پشت پيكر قطعه قطعه شده حاج قاسم آفريده شد؛ بدانيد اين بي‌عدالتي‌ها و بي‌انصافي‌ها را تحمل مي‌كنيم اما هرگز فراموش نمي‌كنيم.»حمله به ظريف اما از تريبون‌هاي مختلف حتي پس از عتاب رهبري هم فروكش نكرد. دوشنبه شب، شب قدر محمود كريمي در اين مجلس عزاداري اشعاري با اين مضمون خواند: «سرِ نيزه كه رحل قرآن شد/ وقت تضعيف مرد ميدان شد/ آخرين ضربه‌هاي مالك بود/ اشعري شير شد، رجزخوان شد/ شر شد و فتنه شد، تلاطم شد/ امر مولا در اين ميان گم شد/ رشته افتاد دست جاسوسان/ اشعري، انتخاب مردم شد» اين اولين‌بار نيست كه مضامين سياسي و حمله به مقامات رسمي در خلال اشعار و نوحه‌هاي عزاداري ازسوي برخي مداحان دنبال مي‌شود. در مداحي‌هاي كريمي نيز بارها اين اتفاق رخ داده است. زمستان سال 92 ماجراي تيراندازي اين مداح در يك اختلاف خياباني جنجالي و خبرساز شد و سال بعد از آن همچنان مداح و روضه‌خوان مراسم فاطميه بود. آخرين بار روايت بازي «تخته نرد» كه از آنتن تلويزيون پخش شد نيز حواشي زيادي ايجاد كرد با همه اين اوصاف او پاي ثابت اغلب مراسم‌هاي مذهبي است و آنتن صداوسيما را همچنان دراختيار دارد.
راه‌هاي پيش‌روي اصلاح‌طلبان
پس از انتشار فايل صوتي ظريف و چندروز بعد از آن با سخنراني رهبري، برخي ناظران بر اين عقيده بودند كه احتمال احراز صلاحيت محمدجواد ظريف ازسوي شوراي نگهبان كاهش پيدا كرده است. محمدجواد ظريف علي‌رغم اينكه در بسياري از مصاحبه‌هاي ماه‌هاي اخيرش تاكيد كرده كه قصد ندارد در انتخابات رياست‌جمهوري سال ۱۴۰۰ شركت كند اما ساعاتي پيش از آغاز سخنراني اخير رهبري، به عنوان گزينه اول اصلاح‌طلبان ازسوي «جبهه اصلاحات ايران» معرفي شد. علي‌رغم سكوت ظريف، پس از انتشار فايل صوتي و افزايش فشارها به او برخي نيز معتقد بودند كه عزم او براي «آمدن» جزم شده است. او همچنين از سوي اشخاص حقوقي و حقيقي اين نهاد اجماع‌ساز موفق به كسب بيشترين راي پيشنهادي شد اما به فاصله يك روز بعد باتوجه به عتاب رهبري، برخي تحليل كردند كه اگر عمر سياسي ظريف به پايان نرسيده باشد، در كوتاه‌مدت و بازه زماني كمتر از 2 ماه پيش‌رو نمي‌توان منتظر كانديداتوري‌اش در انتخابات رياست‌جمهوري بود. در صورتي كه ظريف گزينه حذف شده اصلاح‌طلبان باشد، باتوجه به بخش ديگري از سخنان رهبري كه به باور طيفي از ناظران احتمال ردصلاحيت مصطفي تاجزاده را از آنچه بود نيز فراتر برد، احتمالا اسحاق جهانگيري و مسعود پزشكيان مي‌توانند شانس بيشتري داشته باشند. البته حضور احتمالي علي لاريجاني را نيز نمي‌توان در اين معادلات درنظر نگرفت، چراكه اگر ظريف نيايد و اصلاح‌طلبان هم نتوانند گزينه مورد نظرشان را معرفي كنند، احتمال گرد آمدن دور علي لاريجاني شدت خواهد گرفت. احمد زيدآبادي، روزنامه‌نگار و تحليلگر سياسي نيز در اين رابطه در كانال تلگرامي خود نوشت: «با وضعي كه براي محمدجواد ظريف پيش آمده است، به نظرم اصلاح‌طلبان از اين پس فقط 3 گزينه در برابر انتخابات رياست‌جمهوري پيش‌رو دارند؛ گزينه نخست، معرفي سيدمصطفي تاجزاده به عنوان تنها كانديداي جبهه اصلاحات و مشروط كردن گام بعدي خود به رد يا تاييد صلاحيت او. گزينه دوم، رضايت دادن به حمايت از كانديداهايي از اعضاي دولت با سطح راي پايين يا خارج از دولت نظير محمدرضا عارف و مسعود پزشكيان. گزينه سوم، مذاكره با كانديداي ملايم‌تري در بين اصولگرايان به منظور حمايت غيررسمي از او در ازاي توافقات مشخص. ظاهرا غالب اصلاح‌طلبان با هيچ‌كدام از گزينه‌هاي سه‌گانه فوق موافقتي ندارند. اما مگر گزينه ديگري هم قابل تصور است؟»در اين حال برخي گروه‌ها و افراد نيز تاكيد داشتند كه سخنراني رهبري يك عتاب پدرانه خطاب به وزير امور خارجه بوده و عذرخواهي او از رهبري و مردم نشان مي‌دهد كه هنوز مي‌توان به تداوم عمر سياسي او اميدوار بود.
حسن رسولي، كنشگر سياسي اصلاح‌طلب در اين مورد به ايلنا گفت: «رهبري در دوگانه ميدان و ديپلماسي هم به اعتقاد من ضمن تكريم بجايي كه از شهيد سليماني داشتند، نسبت به سرداران و سربازان خط مقدم جبهه ديپلماتيك كشور نيز كه آقاي دكتر ظريف فرماندهي اين ميدان را برعهده دارد، سخني كه نشان‌دهنده حذف يا كناره گذاشتن آقاي ظريف باشد، بيان نكردند.»در اين بين، طيفي ديگر از اصلاح‌طلبان كه نه معتقد به پايان عمر سياسي ظريف بودند و نه تحليل‌شان برمبناي كنار گذاشتن ظريف بود، از اين مي‌گفتند كه عقب‌نشيني ظريف مي‌تواند بر پايگاه راي او اثرگذار شود و بهتر است در انتخابات حضور پيدا نكند. به هر روي نه ظريف هنوز درمورد كانديداتوري براي انتخابات رياست‌جمهوري اعلام آمادگي كرده و نه اندكي از پيچيدگي معادلات انتخاباتي امسال كاسته شده است.