پنهان‌سازي باني پايان جنگ
جعفر قنادباشي
موضوع پايان جنگ در يمن كه در هفتمين سال آن قرار گرفته‌ايم، بيش از 4 سال است كه در دستور كار دربار سعودي قرار گرفته است. رياض ادامه اين جنگ را به ضرر و زيان خودش مي‌داند. مادامي كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا بود، نگراني از استمرار جنگ يمن در رياض به اندازه امروز نبود. در واقع رفتن ترامپ و كنار رفتن پشتيبان جدي محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند عربستان سعودي، مواضع عربستان را در بسياري از زمينه‌هاي تضعيف كرد و از آن زمان شاهديم كه در بسياري از زمينه‌ها رياض بيش از گذشته در پي پايان جنگ در يمن است. هر روز كه از جنگ در يمن بيشتر مي‌گذرد دو واقعه براي عربستان رخ مي‌دهد؛ نخست نمايان شدن ضعف سعودي‌ها و در واقع زيان اقتصادي، نظامي، اجتماعي و تخريب چهره جهاني اين پادشاهي است و دوم تقويت و ريشه‌دارتر شدن و مستحكم‌تر شدن پايه‌هاي حكومتي انصارالله در يمن است. استمرار اين دو واقعه، سال‌هااست كه به تدريج نه تنها در رياض بلكه در ميان متحدان غربي اين كشور هم باعث نگراني شده است. تنها ابتكار عملي كه جو بايدن تا به امروز در مورد خاورميانه اجرا كرده است اين بود كه اين كشور ديگر حاضر نيست در قضيه يمن با عربستان همكاري عملياتي و تهاجمي داشته باشد. اين نخستين اظهارنظر بايدن درخصوص خاورميانه در نخستين سخنراني سياست خارجي‌اش در روز‌هاي شروع به كارش در كاخ سفيد بود. رفت و آمد‌هاي ديپلماتيك و تحركات سياسي اخير در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه عربستان به شكل جدي به دنبال پايان جنگ است و امريكايي‌ها هم به اين نتيجه رسيده‌اند كه ادامه اين جنگ به معناي پيدايش يك حزب‌الله جديد به وسعت يمن است، كشوري كه مساحت آن به اندازه يك‌سوم سرزمين ايران است. رياض و واشنگتن فعلا تلاش مي‌كنند در هر شرايطي اين جنگ را به پايان برسانند. منتها
ساز و كاري كه براي پايان جنگ دنبال مي‌كنند اين است كه اين پايان جنگ كمترين زيان تبليغاتي را براي آنها داشته باشد. پايان جنگ به زيان عربستان سعودي است. روزي كه جنگ يمن پايان پيدا كند، مشخص مي‌شود كه عربستان سعودي شكست خورده و به هيچ يك از اهدافي كه از شروع اين جنگ داشت نرسيده است. كارنامه عربستان در اين جنگ، بازماندن از همه اهداف تعيين شده، وارد شدن زيان‌هاي كلان اقتصادي، نظامي، سياسي و اجتماعي به كشور خودش و آسيب‌هاي بسيار اقتصادي و بشري به يمن است. رياض مي‌داند كه در هر صورت زيان‌ديده است و با پايان جنگ و رو شدن كارنامه جنگ، زيان‌هاي تبليغاتي بيشتري هم خواهد كرد، اما تلاش مي‌كند تا اين آسيب‌ها را تا حدي كنترل كند و برخي آثار و نتايج پايان جنگ را پشت مسائل ديگر پنهان كند. اينكه در چهار ماه گذشته نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در امور يمن، دو بار به تهران سفر مي‌كند، اينكه در بغداد پنهاني با مقام‌هاي امنيتي ايران مذاكره مي‌كنند، اينكه عمان را جلو مي‌اندازند تا مسووليت مذاكرات پايان جنگ را برعهده بگيرد، با اين انگيزه است كه نياز خودشان را به صلح پنهان كنند و نگراني‌شان را از استمرار جنگ مخفي كنند.
من در يادداشتي كه ماه گذشته براي روزنامه اعتماد نوشتم اشاره كردم كه ارتش‌هاي شكست‌خورده ، نيروي خطرناك براي كشورهاي‌شان هستند كه نه‌تنها پتانسيل كودتا و انقلاب عليه فرماندهان جنگ دارند، بلكه باعث آسيب شديد به روحيه ملي و كاهش اعتماد به نفس جامعه مي‌شوند. زماني كه جنگ پايان پيدا كند، مردم عربستان بسيار جدي‌تر از گذشته دنبال پيگيري نتايج جنگ و اقدامات حاكمان هستند و مسوولان اين آسيب‌ها را بيش از پيش مورد مواخذه و انتقاد قرار خواهند داد. رياض قصد دارد وضعيت را پيچيده كند تا مشخص نشود كه باني صلح‌خواهي چه كسي است. ما مي‌دانيم كه عزم و اراده پايان جنگ در رياض است، اما رياض مي‌خواهد وانمود كند كه ديگران اين پادشاهي را وادار به پايان جنگ كرده‌اند. مي‌خواهند به گونه‌اي وضعيت را پيچيده كنند كه مشخص نشود آيا امريكايي‌ها هستند كه مانع ادامه جنگ مي‌شوند، فرانسه يا بريتانيا است كه جلوي حملات سعودي به يمن را مي‌گيرد يا سازمان ملل است كه متولي ميانجي‌گري براي صلح شده است و به ادعاي رياض علي‌رغم ميل دربار سعودي مي‌خواهد صلح را به رياض تحميل كند.
به اعتقاد من يكي از عمده‌ترين دستوركارهاي مذاكرات اخير مقام‌هاي امنيتي عربستان با مقام‌هاي ايراني در عراق و پيام‌هايي كه از طريق عمان به طرف ايراني داده شده است، اين بود كه در صورت پايان قريب‌الوقوع جنگ يمن، ايراني‌ها اندكي رعايت آبروي سعودي را بكنند و تبليغات پيروزي انصارالله در تهران و كشورهاي محور مقاومت به شكل گسترده منتشر نشود. سعودي‌ها از ايران و محور مقاومت مي‌خواهند كه علنا اعلام نشود كه در اين جنگ عربستان شكست خورده و انصارالله به عنوان يكي از ستون‌هاي محور مقاومت پيروز شده است. تا همين امروز، استمرار جنگ يمن، زيان‌هايي فراتر از ظرفيت سعودي به اين كشور تحميل كرده است، اما نگراني اصلي آنها اين است كه پايان جنگ زيان‌هاي بيشتري به آنها تحميل كند. مردم يمن و انصارالله همواره گفته‌اند كه خواهان پايان جنگ هستند، از گفت‌وگو استقبال مي‌كنند و خواستار صلح هستند. اين موضع هميشگي انصارالله يمن بوده است. پايان جنگ و محاصره مطالبه اصلي طرف يمني بود. در نتيجه صلح در يمن هيچ تغييري در موضع يمن را نشان نمي‌دهد، آنچه اتفاق مي‌افتد، تغيير موضع يمن است.
پروژه‌اي كه عربستان در پيش گرفته، پروژه پنهان‌سازي باني صلح است. عمان از مدت‌ها پيش تلاش كرده نقش ميانجي داشته باشد. گروه‌هاي داعش و گروه القاعده در مناطق بياباني هم‌مرز عمان حضور گسترده‌اي داشتند و نگراني‌هاي عمان از استمرار جنگ را بيش از پيش افزايش مي‌داد. اين انگيزه مختص عمان نيست. هر كشوري كه در پيرامونش جنگ رخ دهد، تمام تلاش خود را مي‌كند تا جلوي استمرار اين بحران‌ها و خشونت‌ها را بگيرد. عربستان امروز مسقط را جلو انداخته تا تلاش كند از طريق يك واسطه خواسته‌هايي را كه از طريق جنگ به دست نياورده است از طريق مذاكره به دست بياورد. اگر تاكنون برخي مذاكرات با شكست مواجه شده است، به اين دليل است كه سعودي‌ها قصد دارند برخي مسائل مانند انحصار سلاح، ساختار حكومت، تقسيم قدرت و بسيار مسائل ديگر را كه از طريق جنگ به دست نياورده‌اند، سر ميز مذاكرات و از طريق نواب و واسطه‌ها تحميل كنند.