سال 2019؛ سال مواد

دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد UNODC در گزارش 2021 نسبت به افزايش مصرف كوكايين، كانابيس (ماري‌جوانا، حشيش) مشتقات ترياك (هرويين، مرفين، داروهاي مخدر) در جهان هشدار داد. اين گزارش كه روز پنجشنبه در وين رونمايي شد و حاوي اطلاعات ميداني درباره ميزان عرضه و تقاضاي مواد مخدر و محرك در 5 منطقه آسيا، آفريقا، اروپا، امريكا و اقيانوسيه تا پايان سال 2019 ميلادي است، اعداد نگران‌كننده‌اي درباره افزايش تعداد مصرف‌كنندگان مواد مخدر ومحرك در تمام كشورهاي جهان ارايه داده و نتيجه كل اين گزارش، حكايت از آن دارد كه اقدامات پليسي و تمام تلاش‌ها براي مقابله با تجارت مواد در جهان، در مقابل تحركات هوشمند و رو به پيشرفت شبكه قاچاق مواد، كم فايده بوده است. 

گزارش 2021 سازمان ملل تاييد مي‌كند كه در طول سال 2019 ميلادي، عرضه و تقاضاي مواد مخدر و محرك نسبت به سال2018 افزايش يافته است. در حالي كه در سال 2018، تعداد كل مصرف‌كنندگان مخدرها و محرك‌ها در جمعيت 15 تا 64 ساله جهان 269ميليون نفر برآورد شده، به استناد گزارش UNODC، در سال 2019، اين عدد به 275 ميليون نفر (معادل 5.5 درصد جمعيت 15 تا 64ساله جهان) رسيده است. در اين گزارش همچنين افزايش خلوص مواد مخدر و محرك، به عنوان يك هشدار جدي مطرح شده است. افزايش خلوص مواد اعتيادآور، اگرچه مي‌تواند آسيب‌هاي حواشي اعتياد و مرگ ناشي از مصرف به دليل ناخالصي‌هاي مرگ‌آور را كاهش دهد اما ترفند بسيار موثري در جذب هرچه بيشتر مصرف‌كنندگان جديد و افزايش بروز اعتياد خواهد بود. در گزارش 5 جلدي UNODC هم با ذكر دو مصداق از افزايش خلوص و كاهش قيمت كوكايين و كانابيس، اين هشدار براي سران تمام دولت‌ها پررنگ شده كه بنا به رصد شواهد موجود، شبكه قاچاق كوكايين در امريكاي جنوبي، حالا مترصد جذب مشتريان بيشتر در قاره اروپاست و بنابراين، براي حصول اين هدف، به افزايش خلوص كوكايين در بازار عرضه و كاهش قيمت ماده خالص‌تر و با كيفيت بالاتر متوسل شده كه البته چنين مصداقي، يك زنگ خطر جدي براي اتحاديه اروپاست چون بازار اروپا، از سال‌هاي گذشته و حداقل بيش از دو دهه، متقاضي هرويين افغانستان بوده و شبكه تجارت مواد افغانستان، براي در دست گرفتن اين بازار و نگهداشت آن، سال‌هاست كه همكاري تنگاتنگي با گروه‌هاي تروريستي بومي و غير بومي دارد تا به ازاي اشتراك منافع مالي حاصل از تجارت مواد، امنيت ترانزيت محموله‌هاي هرويين اين بازار پرسود و ثروتمند را تامين كند. در صورتي كه اتاق فكر كارتل‌هاي كوكايين امريكاي جنوبي، تصميم به در دست‌گيري اين بازار و تغيير ذائقه اروپاييان داشته باشند، يك سناريوي خطرناك پيش روي آينده اروپاست؛ يا جنگ خونيني بين شبكه تجارت مواد افغانستان و كارتل‌هاي كوكايين امريكاي جنوبي در مي‌گيرد كه معلوم هم نيست تاثير اين نزاع بر اقتصاد و سياست و امنيت قاره سبز چه خواهد بود، يا اينكه شبكه تجارت مواد افغانستان، با كارتل‌هاي كوكايين امريكاي جنوبي به تفاهم مي‌رسند كه در اين زمان هم فروپاشي امنيت قاره سبز دور از انتظار نيست. مصداق ديگر در اين گزارش، افزايش خلوص كانابيس است و به استناد نتايج بررسي‌هاي انجام شده در آزمايشگاه‌هاي مواد مخدر از نمونه كشفيات كانابيس در اروپا، در سال 2019، درصد THC (تتراهيدروكانابينول / ماده موثره كانابيس) از حدود 4 درصد (در سال 2002) به بيش از 16 درصد افزايش يافته كه اين افزايش خلوص در تغيير نگاه جهاني هم موثر بوده چنانكه به استناد اين گزارش، نه‌تنها تعداد نوجواناني كه مصرف كانابيس را مضر مي‌دانسته‌اند، در ايالات متحده با كاهش 40 درصدي و در اروپا با كاهش 25 درصدي همراه بوده (كه اين كاهش مي‌تواند مترادف افزايش بروز مصرف كانابيس باشد) گزارش دريافتي UNODC از 77 كشور نشان مي‌دهد كه در سال 2019، مصرف كانابيس در اين كشورها، افزايش يافته است. 
در اين گزارش همچنين، تغيير رفتار شبكه‌هاي جهاني تجارت مواد مخدر هم به عنوان يك هشدار جدي براي تمام دولت‌هاي جهان مطرح شده و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد هشدار مي‌دهد كه اكنون، عوامل تجارت مواد، روش‌هاي متفاوت و غير قابل پيش‌بيني براي دور زدن سيستم پليسي و قضايي كشورها اتخاذ كرده‌اند و اگر در سال‌هاي گذشته، مرزهاي زميني و خاكي كشورها و راهپيمايي انفرادي يا كارواني در جاده‌هاي طولاني و صعب‌العبور، تنها روش شناخته شده قاچاقچيان مواد در اقصي نقاط جهان بود، امروز عوامل اين شبكه به واسطه دسترسي به سودهاي هنگفت، امكان ترانزيت از مسيرهاي مختلف و با روش‌هاي متنوع از جمله حمل و نقل دريايي، توزيع و فروش از طريق فضاي مجازي، سفارش تلفني و حتي حمل و نقل با هواپيماهاي شخصي را هم به روش‌هاي مرسوم توزيع اضافه كرده‌اند و مهم اين است كه كارشناسان UNODC هم به دولت‌ها هشدار مي‌دهند كه شبكه جهاني تجارت مواد، علاوه بر انعطاف‌پذيري بالا در همه شرايط زماني و مكاني و حتي در مواجهه با بدترين تهديدها، توانمندي مثال زدني در انطباق سريع با محيط و شرايط دارد. 
بخش ديگر از اين گزارش، كاهش قابل توجه تقاضا براي روانگردان‌هاي جديد NPS است و به نظر مي‌رسد اين رژيم مصرفي هم فروكش كرده چنانكه بر خلاف گزارش‌هاي سه يا چهار سال قبل كه افزايش 3 و 5 و 100 برابري تعداد روانگردان‌هاي جديد در يك فاصله زماني چند‌ماهه، كابوس سران تمام كشورهاي عضو سازمان ملل بود، گزارش جديد سازمان ملل مي‌گويد كه در سال 2019، نه تنها تعداد اين مواد بي‌ريشه، افزايش نداشته بلكه يافته‌هاي تطبيقي در 3 منطقه جهاني؛ امريكاي شمالي، اروپا و آسيا نشان مي‌دهد كه تعداد مواد روانگردان جديد در فاصله سال 2013 تا 2019، از 163 مورد، به 71 مورد كاهش يافته است. اين كاهش، هم مي‌تواند باعث خوشحالي باشد چنانكه سران سازمان ملل هم در گزارش خود از بابت موفقيت دولت‌ها در كاهش شيوع مصرف NPS ابراز خوشحالي كرده‌اند و شايد مهم‌ترين دليل خوشحالي هم اين باشد كه به دليل نامعلوم بودن تركيبات اين مواد (معمولا مشتق از گياهان) ماهيت اين مواد هم براي سيستم درماني و قضايي اغلب كشورها ناشناخته بوده چنانكه نه تنها در ايام شيوع مصرف اين مواد ناشناخته، رژيم درماني براي كمك به مصرف‌كنندگان ايجاد نشد، مسوولان قضايي كشورها هم امكان جرم‌انگاري براي تاجران اين گروه از مواد اعتياد‌آور را نداشتند چون اصلا نمي‌دانستند با چه تركيب و حامل كدام افزودني‌هاي ممنوعه و تحت كنترل مواجهند كه از كدام مواد كنوانسيون‌هاي بين‌المللي يا قوانين بومي كشور براي متهم كردن قاچاقچي اين مواد استفاده كنند. پس، كنار رفتن مواد روانگردان جديد از بازار عرضه و تقاضاي مواد از اين بابت باعث خوشحالي است اما همه داستان، اينجا تمام نمي‌شود. اگر روانگردان‌هاي جديد، از بازار عرضه و تقاضا كنار مي‌رود، هنوز مواد خطرناك‌تر همچون فنتانيل و مرفين و كوكايين و مت آمفتامين، بيشترين تقاضا را دارند. 
آمارهاي سال 2019 از وضعيت مصرف مواد در جهان چه مي‌گويد 
  تعداد كل مصرف‌كنندگان كانابيس: 200 ميليون و 380 هزار نفر .
  تعداد كل مصرف‌كنندگان اپيوييدها: 61 ميليون و 650 هزار نفر. 
  تعداد كل مصرف‌كنندگان كوكايين: 20 ميليون و 60 هزار نفر. 
  تعداد كل مصرف‌كنندگان آمفتامين: 26 ميليون و 950 هزار نفر. 
 وضعيت مصرف مواد در منطقه آفريقا: 
  مصرف كانابيس: 46 ميليون و 950 هزار نفر. 
  مصرف اپيوييدها: 9 ميليون و 50 هزار نفر .
  مصرف كوكايين: يك ميليون و 950 هزار نفر. 
  مصرف آمفتامين: دو ميليون و 720 هزار نفر .
 وضعيت مصرف مواد در منطقه امريكا: 
  مصرف كانابيس: 59 ميليون و 130 هزار نفر. 
  مصرف اپيوييدها: 12 ميليون و 580 هزار نفر .
  مصرف كوكايين: 10 ميليون و 360 هزار نفر. 
  مصرف آمفتامين: 8 ميليون و 710 هزار نفر. 
 وضعيت مصرف مواد در منطقه آسيا: 
  مصرف كانابيس: 61 ميليون و 460 هزار نفر. 
  مصرف اپيوييدها: 35 ميليون و 750 هزار نفر .
  مصرف كوكايين: دو ميليون و 30 هزار نفر. 
  مصرف آمفتامين: 12 ميليون و 670 هزار نفر. 
 وضعيت مصرف مواد در منطقه اروپا: 
  مصرف كانابيس: 29 ميليون و 610 هزار نفر. 
  مصرف اپيوييدها: 3 ميليون و 610 هزار نفر .
  مصرف كوكايين: 5 ميليون نفر. 
  مصرف آمفتامين: 2 ميليون و 510 هزار نفر. 
 وضعيت مصرف مواد در منطقه اقيانوسيه: 
  مصرف كانابيس: 3 ميليون و 220 هزار نفر. 
  مصرف اپيوييدها: 660 هزار نفر .
  مصرف كوكايين: 730 هزار نفر. 
  مصرف آمفتامين: 340 هزار نفر. 
٭ در سال 2018، از مجموع 7616 تن ترياك توليد شده در ميانمار و افغانستان، 470 الي 720 تن هرويين توليد شده و در سال 2019، مجموع توليد ترياك در اين دو كشور، 7413 تن و مجموع هرويين به دست آمده از اين حجم، 450 الي 690 تن بوده است. 
٭ سال 2019، 234 هزار و 200 هكتار زمين در كلمبيا، بوليوي و پرو، زير كشت «كوكا » بوده و در اين سال، 6784 تن كوكايين با خلوص 100 درصد توليد شده است. 
٭ مقايسه دو گزارش پيوسته سازمان ملل نشان مي‌دهد كه روند تقاضا براي مخدرها و محرك‌ها در سراسر جهان با شتابي بيشتر از تلاش دولت‌ها براي پيشگيري و توانمند‌سازي و درمان مصرف‌كنندگان مواد اعتياد‌آور رو به افزايش است. در گزارش 2020 UNODC ، تعداد كل افراد 15 تا 64 ساله‌اي كه تا پايان سال 2018، حداقل يك بار مصرف مواد داشته‌اند، 269 ميليون نفر (معادل 5.4 درصد جمعيت 15 تا 64 ساله جهان) برآورد شده بود ولي تعداد اين جمعيت تا پايان سال 2019 به 275 ميليون نفر (معادل 5.5 درصد از جمعيت 15 تا 64 ساله جهان) افزايش يافته است. 
٭ در سال 2018، حدود 192 ميليون نفر از جمعيت 15 تا 64 ساله جهان (3.9 درصد از جمعيت اين گروه سني) مصرف كانابيس داشته‌اند كه در سال 2019، تعداد اين جمعيت به 200ميليون نفر (معادل 4 درصد از جمعيت 15 تا 64 ساله جهان) افزايش يافته است. كاهش سن مصرف انواع محرك‌ها و مخدرها در گروه سني 12 ساله‌ها و 14 ساله‌ها و 16ساله‌ها در 5 منطقه جهان و به خصوص درايالات متحده و اروپا، از ديگر هشدارهاي گزارش 2021 سازمان ملل است كه در گزارش 2020 و در نتايج برآورد وضعيت مصرف مواد اعتياد‌آور در سال 2018 هم اين هشدار، مطرح و پررنگ شده بود. 
٭در گزارش 2020 UNODC تعداد مصرف‌كنندگان اپيوييدها (ترياك، مرفين، هرويين و داروهاي مشتق از ترياك/ ترامادول، متادون/ فنتانيل، اكسي‌كدون، هيدروكدون) 57 ميليون و 800 هزار نفر برآورد شده بود و حالا در گزارشي كه وضعيت سال 2019 را بررسي كرده، تعداد مصرف‌كنندگان اپيوييدها به 62 ميليون نفر افزايش يافته در حالي كه 31 ميليون نفر از اين تعداد، به‌طور خاص، مصرف‌كننده مرفين، هرويين و ترياك هستند. 
٭ در سال 2018، تعداد مصرف‌كنندگان كوكايين در جهان، 19 ميليون نفر بوده كه در سال 2019، به 20 ميليون نفر افزايش يافته است. 
٭ به استناد گزارش سازمان ملل، اروپا همچنان بيشترين تقاضاي آمفتامين و مت آمفتامين را دارد و در سال 2019، شيب افزايش تعداد مصرف‌كنندگان اين مواد محرك در كشورهاي آلمان، هلند و انگلستان و همچنين منطقه شرق و جنوب شرق آسيا از باقي مناطق و كشورهاي جهان بيشتر است.