واكنش‌ها در افغانستان به خروج ايالات متحده
اي كاش هيچ وقت نيامده بودند
روز جمعه، با خروج تفنگداران دريايي مستقر در پايگاه نظامي امريكا در افغانستان، خروج سمبوليك امريكا از طولاني‌ترين جنگ تاريخ خود رقم خورد. نيروهاي امريكايي پايگاه خود را به سمت امنيت و سلامت ترك كردند اما مردم افغانستان بعد از 20 سال تحمل جنگي كه قرار بود پيام‌آور ثبات، دموكراسي و نجات از حكمراني متعصبانه طالبان باشد، حالا با ويرانه‌اي تنها مانده‌اند و نگاه نگران‌شان را به روزهاي نامطمئن پيش رو دوخته‌اند.
از زماني كه جو بايدن رييس‌جمهوري امريكا اعلام كرده نيروهاي امريكاي به‌طور غيرمشروط تا يازدهم سپتامبر 2021 از افغانستان خارج خواهد شد، موج خشونت‌ها سراسر افغانستان را درنورديده است. با توجه به اينكه مذاكرات صلح در قطر در وضعيت نامشخصي است و تقريبا يك چهارم كنترل كشور نيز در هفته‌هاي گذشته در اختيار طالبان قرار گرفته است، بسياري از تحليلگران معتقدند آينده‌اي پرآشوبي در انتظار افغانستان است.
به گزارش رويترز، مالك مير، مكانيكي كه در بگرام زندگي مي‌كند و حضور نيروهاي روسي و بعد هم نيروهاي امريكايي در افغانستان را درك كرده است، مي‌گويد حضور نيروهاي خارجي در افغانستان همواره حسي عميقي از غم و اندوه به او مي‌داده است. او درباره امريكايي‌ها مي‌گويد: «آنها با بمباران كردن طالبان وارد شده و از شر رژيم طالبان خلاص شدند اما حالا درست وقتي كه طالبان بار ديگر قدرت گرفته و احتمالا به زودي قدرت را در افغانستان در دست مي‌گيرد، امريكايي‌ها اين كشور را ترك كرده‌اند. پس اين همه ويراني و كشت و كشتار و بدبختي كه بر سر ما خراب شد، براي چه بود؟ اي كاش هيچ وقت نيامده بودند!» طي 20 سال جنگ در افغانستان بيش از 3 هزار 500 نيروي خارجي و 100 هزار غيرنظامي كشته شده‌اند. نظرات مردم افغانستان در خصوص عملكرد نيروهاي امريكايي در اين كشور متفاوت است. برخي معتقدند كه نيروهاي خارجي اقتصاد افغانستان را در مسير خود خارج كردند و حالا ديگر وقت آن است كه اين كشور روي پاي خودش بايستد. سيد نقيب‌الله كه در بگرام مغازه‌دار است به رويترز گفته: «امريكايي‌ها شكست و ناتواني از خودشان به جا گذاشتند. آنها در مبارزه و مهار فساد طالبان موفق نبودند. تنها درصدي كمي از مردم افغانستان در دوران حضور امريكايي‌ها ثروتي به دست آوردند و اكثر جمعيت افغانستان به زير خط فقر رفتند. بنابراين از برخي جهات خوشحاليم كه آنها رفته‌اند. ما افغان هستيم و خودمان راهي براي حل مشكلات پيدا خواهيم كرد.» در كابل اما نظر مردم متفاوت است. آنها به وضوح نگران سقوط دوباره كابل به دست طالبان هستند. در نزديكي‌هاي كابل اخباري كه دهان به دهان مي‌چرخد به اخباري بيش از 20 سال پيش در آستانه سقوط كابل در دهان مي‌چرخيد شباهت دارند. باز هم هيولاي ناامني و ترس در بسياري از بخش‌هاي جامعه افغان، خصوصا نواحي شهري، ريشه دوانده است. وفا كه در كابل مغازه‌دار است در خصوص نگراني‌هاي مردم مي‌گويد: «مردم همه نگران هستند كه در صورت خروج نيروهاي خارجي، طالبان كنترل كابل را به دست بگيرد. آن وقت چه بايد بكنيم؟»
وفا و ديگران مغازه‌داران كابل كسب و كار كسادي دارند و نشانه‌هاي تلاش جمعيت شهري كابل براي فرار از شهر و كشور را به وضوح مي‌بينند. صف‌هاي درخواست ويزا بيرون در سفارتخانه‌هاي كشورهاي بسيار طولاني شده است.
مژده، دانشجوي پزشكي است كه به دلايل امنيتي علاقه‌اي ندارد نام خانوادگي‌اش را بگويد. او در گفت‌وگو با رويترز گفته كه خانواده‌اش تصميم گرفته‌اند كشور را ترك كنند چون وضعيت امنيتي افغانستان به شدت وخيم شده است. او مي‌گويد نمي‌داند اگر طالبان بار ديگر قدرت را به دست بگيرد و دسترسي زنان به آموزش را محدود كند، چه بر سر آينده زنان افغان خواهد آمد.
طالبان اعلام كرده كه ديدگاه‌هايش تغيير كرده است و براي اينكه زنان از حقوق‌شان برخوردار باشند، بر اساس قوانين اسلام و سنت، قواعدي وضع خواهد كرد. اما مژده نمي‌تواند اين حرف‌ها را باور كند. او مي‌گويد: «خروج نيروهاي خارجي از افغانستان در شرايط فعالي، غيرمنطقي است. حالا ديگر كاملا واضح است كه امريكايي‌ها فقط براي تحقق هدف خودشان به افغانستان آمدند نه براي كمك و همكاري كردن با مردم افغانستان.»
آينده افغانستان چه خواهد شد؟
روزنامه گاردين گزارش داده اين طور به نظر مي‌رسد كه طالبان بار ديگر در حال به دست گرفتن قدرت است. در برخي نواحي كه اين گروه قدرت را در اختيار گرفته، عملكردش كما بيش مشابه عملكرد بيش از 20 سال، زماني كه قدرت را در دست داشت، است. براي مثال در منطقه آبه كه چهاردهم ژوئن به دست طالبان سقوط كرد، زنان بدون همراهي يك مرد، حق بيرون آمدن از خانه را ندارند. آنها بار ديگر مجبور شده‌اند، برقع بپوشند. اگر زني مردي در خانه نداشت كه همراهي‌اش كند بايد به طالبان خبر دهد و آن وقت طالبان براي او مكان‌هايي خاص را مشخص خواهد كرد كه تنها حق دارد به آن اماكن سر بزند. به مغازه‌داران گفته شده از فروش اجناس به زنان تنها خودداري كنند و چنانچه نيروهاي طالبان زني را بدون همراه مرد ببينند او را تنبيه خواهند كرد. مدارس هم بعد از بازگشايي از پذيرفتن دختران بالاتر از كلاس ششم خودداري كردند. نيروهاي طالبان آنقدر از كنترل خود بر آبه مطمئن هستند كه هفته گذشته جلسه‌اي در مسجد شهر برگزار كردند و قوانين و طرح‌هاي‌شان را براي شهر شرح دادند كه يكي از مهم‌ترين‌شان دريافت ماليات 10 درصدي بر درآمد بود.
نيروهاي طالبان گوشي‌هاي تلفن همراه مردم را گاه و بي‌گاه چك مي‌كنند و اگر در گوشي‌ها موسيقي يا ويديويي يا هر گونه مطلبي در دفاع از دولت افغانستان پيدا كنند، صاحب گوشي به شدت تنبيه خواهد شد. اگر هم گوشي تلفن نشان دهد كه صاحبش كارمند دولت است، اعدام در انتظار او است. در برخي ايالات تقريبا همه نواحي غير از مركز ايالات در اختيار طالبان است و حاميان دولت افغانستان هر لحظه بيم آن دارند كه طالبان براي به دست گرفتن مركزيت ايالت دست به حمله نهايي بزند. البته واقعيت‌هاي ميداني نشان مي‌دهد كه احتمالا طالبان در حال حاضر قادر نباشد كنترل تعداد زيادي از ولايات را به طور همزمان در اختيار داشته باشد. هر چند بايد منتظر ماند و ديد. يكي از دلايل گسترش سريع نيروهاي طالبان در افغانستان ضعف نيروهاي هوايي افغانستان در حمايت از عمليات‌هاي زميني عليه طالبان است. يكي از مهم‌ترين دلايل اين ضعف اين است كه نيروهاي هوايي افغانستان پراكندگي اصولي در سراسر كشور ندارند. البته حضور نيروهاي نظامي امريكا در افغانستان اگر چه براي افغان‌هاي نفعي نداشت اما از جهاتي براي امريكايي منافعي در پي داشت. چنانچه ژو يونگ‌بيائو، كارشناس مسائل افغانستان به گلوبال تايمز گفته است امريكا از جنگ 20 ساله‌اش در افغانستان منافع بسياري به دست آورده است. اين كشور نه تنها از طريق حفظ ائتلاف ضدتروريسم هژموني خود را بر منطقه حفظ كرده بلكه توانسته از طريق افغانستان دسترسي خود را به آسياي مركزي و مناطق غرب آسيا سهل‌تر كند. علاوه بر اين امريكايي در افغانستان روش‌هاي تاكتيكي و استراتژيك بسياري را در كنار سلاح‌هاي گوناگون به آزمايش گذاشتند. يونگ‌بيائو معتقد است امريكا توانسته از طريق حضور 20 ساله در افغانستان تهديد استراتژيك خودش را عليه كشورهاي چين، روسيه و ايران و ديگر كشورهاي منطقه حفظ كند و براي ادامه اين حضور نيز سعي كرده از منابع استراتژيك ديگر كشورها استفاده كند. ژو معتقد است كه بعد از خروج امريكا از افغانستان، اين كشور به ورطه جنگ پروكسي‌ها خواهد افتاد و حتي قدرت‌هاي منطقه‌اي نظير هند و پاكستان نيز ممكن است سعي كنند پروكسي‌هاي خودشان را در افغانستان تقويت كنند و حتي در اين كشور آشكارا رو در روي يكديگر قرار بگيرند. در عين حال تندروي‌ها و نيروهاي شبه‌نظامي كه قاچاق موادمخدر مي‌كنند از فرصت به وجود آمده در افغانستان استفاده خواهند كرد.
امريكايي‌ها زماني وارد شدند تا افغانستان را به اصطلاح از چنگال طالبان و القاعده رها كنند اما حالا همان افغانستان را دو دستي تقديم طالبان مي‌كنند.