مرگ كاريكاتوريست جنجالي دانمارك
محمود فاضلي
كورت وسترگارد كاريكاتوريست دانماركي كه در 30 سپتامبر 2005 با كشيدن تصاويري از پيامبر اسلام و چاپ آن در روزنامه محافظه‌كار دانماركي «يولاندز پستن» كه بعدها توسط هفته‌نامه طنز فرانسوي «شارلي ابدو» نيز تجديدچاپ و موجب خشم مسلمانان سراسر جهان شد، پس از يك دوره بيماري طولاني در سن 86 سالگي درگذشت. او طي 15 سال گذشته ناچار بود همچون برخي از همكارانش به زندگي مخفي كه تحت حفاظت مداوم پليس بود، روي آورد. دو هفته پس از انتشار اين كاريكاتور تظاهرات اعتراض‌آميزي در كپنهاگ برگزار شد و سفيران كشورهاي مسلمان در دانمارك رسما اعتراض كردند. نامه اعتراضي سفراي يازده كشور مسلمان از جمله تركيه، عربستان، ايران و پاكستان به دفتر نخست‌وزيري دانمارك رسيد. سفرا با تاكيد بر اينكه «نبايد به مطبوعات اجازه داد كه به نام دموكراسي و آزادي بيان و حقوق‌بشر به اسلام توهين كنند» خواهان «نشست اضطراري» با نخست‌وزير دانمارك «آندرس فو راسموسن» شدند. البته نخست‌وزير آنها را نپديرفت و در پاسخي كتبي اعلام كرد «دولت دانمارك حق مداخله در مطبوعات را ندارد» اما با توجه به اينكه «كفرگويي و اظهارات تبعيض‌آميز براساس قوانين دانمارك ممنوع است، معترضان مي‌توانند به دادگاه شكايت كنند، اين موضوع در حوزه اختيارات دستگاه قضايي است كه در مورد هر كدام از اين موارد تصميم بگيرد.»
سپس تظاهرات عليه دانمارك در جهان اسلام در فوريه 2006 افزايش يافت. اين اعتراضات در دانمارك به عنوان جدي‌ترين بحران سياست خارجي اين كشور از زمان جنگ جهاني دوم نام گرفت. بسياري از كشورهاي مسلمان از دولت دانمارك شكايت و در بعضي از كشورها مردم به سفارت دانمارك حمله كردند. محصولات دانمارك در خاورميانه تحريم شد. سازمان همكاري اسلامي «از افزايش نفرت عليه اسلام و مسلمان» ابراز نگراني و «هتك حرمت به پيامبر» و «استفاده ابزاري از آزادي بيان براي توهين به اديان» را محكوم كرد.
8 فوريه 2006 هفته‌نامه فكاهي «شارلي‌ابدو» همزمان با نشريات بلژيك، آلمان، ايتاليا و سوييس در حمايت از همكاران دانماركي خود و براي دفاع از آزادي بيان، كاريكاتورها را بازنشر كردند. بحث بر سر انتشار كاريكاتورها در فرانسه نيز جنجال‌برانگيز شد. عده‌اي بر اين باور بودند كه شارلي‌ابدو هيزم به آتش خشم و خشونت ريخته است و نبايد احساسات مسلمانان را بيش از اين جريحه‌دار مي‌كرد.
منابع غربي بارها ادعا كردند اين كاريكاتوريست پس از زندگي مخفي خود از چندين سوء‌قصد جان سالم به در برد. در 2008، ماموران امنيتي دانمارك سه نفر را به اتهام طرح‌ريزي براي قتل او بازداشت كردند. در 2010 پليس دانمارك به يك شهروند سومالي مسلح به چاقو كه سعي داشت به زور وارد خانه وسترگارد شود، تيراندازي كرد. روزنامه جيلندز‌پستن، در سال 2012 نسخه‌هاي‌هاي ديگري را چاپ كرد و از آن زمان در معرض تهديد قرار گرفت. او در سال 2008 در مصاحبه با رويترز گفته بود از كشيدن آن كاريكاتورها هيچ پشيمان نيست و من اين كار را (دوباره) به همان‌گونه انجام مي‌دهم. طرح‌هاي او انتقادي به اسلام سياسي بوده و نه دين اسلام و به اين خاطر دليلي براي «پوزش‌خواهي از مسلمانان» نمي‌بيند. مواضع او مجددا واكنش‌هايي را در جهان اسلام در پي داشت. در سال 2008، سه روزنامه اصلي دانمارك پس از دستگيري سه مرد به جرم نقشه قتل اين كاريكاتوريست، كارتون‌ها را تجديد چاپ كردند. واكنش‌ها به چنين اقدامي در سال 2015 با حمله‌اي كه منجر به كشته شدن 12 طنزنويس در هفته‌نامه فرانسوي شارلي ابدو در پاريس شد، به اوج خود رسيد. او ابتدا مخفي شد، اما سپس تصميم گرفت از مخفيگاهش خارج شود و در يك خانه كاملا حفاظت‌شده در شهر آرهوس دانمارك زندگي كند. او در آخرين سال‌هاي زندگي خود، مانند تعدادي ديگر كه با اين كاريكاتوريست در ارتباط بودند، مجبور شد كه با يك آدرس مخفي تحت حمايت پليس زندگي كند.
با مرگ او حمايت‌هاي همفكرانش ادامه يافت. پيا كرزگارد، بنيانگذار حزب مردم دانمارك (DPP) كه از نزديكان وسترگارد بود مدعي شد او خودش را با جنگيدن براي آزادي بيان و آزادي در تاريخ دانمارك ثبت كرد و براي اين كار بهاي زيادي هم پرداخت كرد. كريستين تولسن ديل، رييس حزب مردم دانمارك در توييتي نوشت: «همه بايد سپاسگزار تمايل وسترگارد براي مبارزه براي آزادي بيان باشند.» لارس اصلان از حزب سوسيال دموكرات، گفت: «اين كاريكاتوريست هزينه زيادي پرداخت زيرا تصميم گرفت در مورد يك مساله كاملا محكم بايستد.» سورن سوندرگارد از حزب «فهرست اتحاد» توييت كرد كه كورت وسترگارد براي 17 سال آخر زندگي خود مجبور شد به خاطر قدم برداشتن براي آزادي بيان تحت محافظت شبانه‌روزي پليس در آدرس‌هاي مخفي زندگي كند. اما «جامعه مسلمانان دانمارك» همچنان نشر اين كاريكاتورها را مورد انتقاد قرار مي‌دهد و معتقد است كه پيامبر اسلام «به هيچ شكلي نبايد به تصوير كشيده شود، چه برسد به صورت كاريكاتور.» مسلمانان دانمارك بارها سياست‌هاي ضداسلامي مقامات اين كشور، آتش زدن يك نسخه از قرآن كريم از سوي رييس رهبر حزب راست افراطي موسوم به «استرام كورس»، حمايت وزير خارجه دانمارك از اقدامات ضداسلامي فرانسه، ساخت فيلم ضدقرآني و اتخاذ سياست‌هاي ضدمهاجرتي عليه مسلمانان را مورد انتقاد قرار داده است. مرگ او در رسانه‌هاي اروپايي بازتاب داشت. روزنامه گاردين انگليس نوشت كه چگونه وسترگارد به خاطر كاريكاتوري از پيامبر محمد (ص) مشهور شد اما اين شهرت موجب عصبانيت در سراسر جهان اسلام شد و به خشونت ضد دانماركي تبديل گرديد. رييس انجمن مطبوعات نروژ، وسترگارد را «يكي از مهم‌ترين كاريكاتوريست‌ها در دوران مدرن» توصيف كرد و نوشت او مردي نترس بود كه حاضر به عقب‌نشيني نشد. لوموند فرانسه گزارشي كه از كشته شدن 12 نفر در دفتر هفته‌نامه طنز شارلي ابدو در پاريس شد، منتشر كرد.