بلينكن بدون اشاره به شرط‌گذاري‌هاي عجيب واشنگتن
ايران را به وقت‌كشي در مذاكرات متهم كرد
گره‌ها ي كور دور هفتم مذاكرات وين
رسانه‌ها: ايران ديگر به معامله حداقلي رضايت نمي‌دهد
شهاب شهسواري
آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده امريكا روز پنجشنبه در كويت در واكنش به معلق شدن گفت‌وگوهاي برجامي 1+4 با جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده امريكا در وين، مدعي شد كه فرصت زيادي براي بازگشت به توافق ۲۰۱۵ برجام و برداشته شدن تحريم‌هاي امريكا وجود ندارد. ششمين دور مذاكرات ميان 1+4 با ايران و امريكا يك ماه و نيم پيش در وين برگزار شد، اما هنوز تاريخ جديدي براي برگزاري دور هفتم اعلام نشده است. به نظر مي‌رسد كه برگزاري دور هفتم مذاكرات تا پيش از استقرار تيم جديد سياست خارجي در دولت سيزدهم، آغاز نشود. تحليلگران با اشاره به اظهارات اخير مقام‌هاي ارشد ايران، به ويژه سخنان مقام معظم رهبري در واپسين ديدار جمعي با هيات دولت دوازدهم، معتقدند كه ايران استراتژي جديدي در مذاكرات وين در پيش خواهد گرفت و ديگر به يك معامله حداقلي راضي نخواهد شد. در شرايطي كه در تهران، بعد از برگزاري انتخابات خرداد ماه دولت در حال تغيير است و هنوز تيم جديد سياست خارجه براي تصميم‌گيري در مورد ادامه مذاكرات مستقر نشده است، بلينكن مدعي شد: «واقعيت اين است كه ايران بايد تصميم خودش را بگيرد. اين فرآيند نمي‌تواند تا ابد ادامه پيدا كند.» اين مقام امريكايي گفته است كه امريكا «حسن‌نيت» خود را نشان داده و اين ايران است كه بايد براي بازگشت به تعهداتش تصميم بگيرد. تازه‌ترين اظهارات وزير خارجه امريكا در شرايطي بيان مي‌شود كه يكي از مذاكره‌كنندگان ارشد ايران در وين، در گفت‌وگويي كه روز چهارشنبه در وب‌سايت مقام معظم رهبري منتشر شده است، فهرستي از مطالبات عجيب امريكا از ايران در مذاكرات وين را ارايه داده كه نشان مي‌دهد برخلاف اظهارات اخير وزير خارجه امريكا، واشنگتن هنوز تصميمي براي كنار گذاشتن سياست‌هاي تحريمي و استفاده از چارچوب استراتژي «فشار حداكثري» براي وادار كردن ايران به پذيرش تعهدات بيشتر ندارد. در عين حال روزنامه وال‌استريت ژورنال از دور تازه‌اي از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران خبر مي‌دهد كه با بهانه جلوگيري از توسعه برنامه توليد پهپاد و موشك‌هاي هدايت‌شونده ايران است.
درخواست‌هاي غريب امريكايي
كاظم غريب‌آبادي، مذاكره‌كننده ارشد ايران در وين از جمله گفته است كه امريكايي‌ها كل تفاهم را به پذيرش بندي درخصوص انجام گفت‌وگوهاي آتي در مورد مسائل منطقه‌اي گره زدند، حاضر به خروج بدون قيد و شرط سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌هاي تروريستي خارجي نشده‌اند، حاضر به لغو دستور اجرايي رييس‌جمهور پيشين براي تحريم تسليحات متعارف نشده‌اند كه نقض صريح قطعنامه ۲۲۳۱ محسوب مي‌شود، قصد دارند ۵۰۰ شخصيت حقيقي ايراني را كه در دوران خروج از برجام در فهرست تحريم‌ها قرار داده‌اند، همچنان در اين فهرست نگه دارند، تحريم‌هايي را كه در قالب قانون كاتسا در دوران خروج از برجام وضع كرده‌اند لغو نمي‌كنند، حاضر به ارايه هيچ‌گونه تضميني در مورد عدم تكرار اقدام ترامپ براي خروج از برجام نيستند، آمادگي براي مذاكره در مورد جبران خسارات وارده به ايران در دوران تحريم ندارند و موارد ديگر. همه اين اظهارات نشان مي‌دهد كه برخلاف ادعاي بلينكن، تصميمات بنيادين براي بازگشت به تعهدات برجامي و شرايط قبل از خروج امريكا از برجام، هنوز در واشنگتن اتخاذ نشده است.
توپ در كدام زمين است؟
مذاكرات وين با عنوان كميسيون مشترك برجام، از ۱۳ فروردين ماه سال جاري در وين، پايتخت اتريش آغاز شده و در كنار ۶ عضو باقي‌مانده برجام، يك هيات از امريكا براي بررسي نحوه بازگشت امريكا به اين توافق هم در اين مذاكرات مشاركت دارند. هر چند در اين چارچوب تاكنون مذاكره مستقيمي ميان ايران و امريكا صورت نگرفته، اما 1+4 به عنوان واسطه فرآيند مذاكرات غيرمستقيمي را ميان دو كشور آغاز كرده است. در ۵ ماه گذشته، ايران همواره امريكا را به عدم انعطاف و طولاني كردن مذاكرات متهم مي‌كرد، اما حالا اين امريكايي‌ها هستند كه با سوءاستفاده از فرصت فترت انتقال قدرت در ايران، ايران را متهم به وقت‌كشي مي‌كنند و هشدار مي‌دهند كه فرصت كمي براي ايران باقي مانده است. بلينكن در نشست خبري خود در كويت گفت: «ايراني‌ها از گفت‌وگوي مستقيم خودداري مي‌كنند، اما ما از طريق شركاي اروپايي و روسيه و چين در چندين دور مذاكره مشاركت كرده‌ايم. به نظرم ما به روشني حسن‌نيت خودمان را نشان داده‌ايم تا به اجراي كامل تعهدات دوجانبه در برجام بازگرديم. واقعيت اين است كه ايراني‌ها بايد يك تصميم بنيادين بگيرند كه آيا مي‌خواهند به اجراي تعهدات بازگردند يا نه، توپ در زمين ايران مانده است و ما خواهيم ديد كه آيا آنها حاضر هستند تصميم مقتضي را براي بازگشت به تعهدات‌شان بگيرند يا نه.» وزير خارجه امريكا مدعي شد كه دولت امريكا «كاملا آماده است كه براي ادامه مذاكرات به وين برگردد، اما اين فرآيند نمي‌تواند تا ابد ادامه پيدا كند.» وزير خارجه آلمان هم در اظهاراتي مشابه همتاي امريكايي خودش گفته است: «در كمال ناخرسندي شاهدم كه ايران از يك‌سو ازسرگيري گفت‌وگوهاي هسته‌اي وين را به تاخير مي‌اندازد و از طرف ديگر به‌طور همزمان، بيشتر و بيشتر از مولفه‌هاي اصلي اين توافق فاصله مي‌گيرد.» ماس افزود: «ما خواستار بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترك هستيم و قويا متقاعد شده‌ايم كه اين اقدام به سود همه طرف‌ها است. اما همچنين روشن است كه اين گزينه تا ابد براي ما در دسترس نخواهد بود.» در ايران اما روايت ديگري از ميزان آمادگي امريكا براي بازگشت به تعهداتش وجود دارد. موضوع اصلي گفت‌وگوها در تهران، مساله شرط‌هاي تازه امريكا براي منوط كردن بازگشت به تعهدات به مذاكرات منطقه‌اي و همچنين عدم ارايه تضمين براي تكرار خروج از برجام است. صبح چهارشنبه مقام معظم رهبري در واپسين ديدار حضور با هيات دولت به همين مساله اشاره كردند. مقام معظم رهبري در اين سخنان گفتند: «مي‌گويند كه بايد در همين توافق جمله‌اي بگنجانيد كه بعدا درباره برخي موضوعات صحبت شود وگرنه توافقي نخواهيم داشت.» حضرت آيت‌الله خامنه‌اي گفتند: «آنها مي‌خواهند با گذاشتن اين جمله، بهانه‌اي براي دخالت‌هاي بعدي خود درباره اصل برجام و مسائل موشكي و منطقه‌اي فراهم كنند و اگر ايران حاضر به بحث درباره آنها نشود، بگويند توافق را نقض كرده‌ايد و توافق، بي‌توافق.» ايشان با تاكيد بر اينكه امريكايي‌ها كاملا ناجوانمردانه و خباثت‌آلود برخورد مي‌كنند، افزودند: «امريكا هيچ ابايي از نقض قول و تعهدات خود ندارد همان‌طور كه يك‌بار توافق را نقض كردند و كاملا هم بي‌هزينه بود.»
استراتژي ايران چه خواهد بود؟
روزنامه تايمز آو اسراييل در گزارشي با عنوان «بعد از ماه‌ها خوشبيني، بازگشت به توافق هسته‌اي با ايران نامحتمل به نظر مي‌رسد» مي‌نويسد: «مذاكره‌كنندگان ايراني، تضمين‌هايي از ايالات متحده امريكا مي‌خواهند كه امريكا نتواند بدون موافقت سازمان ملل متحد از توافق خارج شود.» به اعتقاد نويسنده اين روزنامه اسراييلي اين پذيرش صراحتا مطالبه ناممكن است را كه توافقي توسط يك دولت ايالات متحده امريكا نمي‌تواند براي دولت بعدي الزام‌آور باشد، چنين تعهدي نه تنها كاملا غيرقابل تصور است، بگذريم كه خلاف قانون اساسي، چراكه امريكا قدرت تصميم‌گيري خود را در سياست خارجي به تاييد كشورهايي مانند روسيه و چين در سازمان ملل متحد منوط مي‌كند. يك رسانه فارسي زبان مستقر در امريكا نيز مساله مطرح شدن طرح نظارت سازمان ملل بر عضويت امريكا در برجام را تكرار كرده است. امواج مديا مي‌نويسد: «برخي گزارش‌ها حاكي از آن است كه خواسته آخر ايران، موافقت ايالات متحده با شرطي است كه خروج امريكا از توافق را منوط به موافقت سازمان ملل متحد مي‌كند.» امواج مديا در ادامه تحليل خود با اشاره به اظهارات سيدابراهيم رييسي، رييس‌جمهور منتخب اسلامي ايران، مي‌نويسد: «[تيم سياست خارجي دولت سيزدهم] در مذاكرات هسته‌اي پيش رو موضعي سخت‌گيرانه اتخاذ خواهد كرد و سياست خواسته‌هاي حداكثري را پيش خواهد گرفت. كشور كمترين امتياز ممكن را ارايه خواهد كرد و با سرعت‌بخشي به برنامه هسته‌اي، به طرف مقابل فشار وارد خواهد آورد.» اين رسانه پيش‌بيني مي‌كند كه تيم رييسي خواهان لغو همه تحريم‌هاي موجود عليه ايران از جمله تحريم‌ها در قالب قانون كاتسا، كليه تحريم‌هاي اعمال يا تمديدشده تحت سياست دوران ترامپ براي ايجاد «ديوار تحريم» و لغو كامل تحريم‌ها در كنگره امريكا. علاوه بر اينها به نوشته امواج مديا، خواسته‌هاي ديگر ايران «تغييراتي در محدوديت‌هايي فراتر از مندرجات در برجام و... مانند معاملات گردشي يا دوربرگردان، تجديدنظر در دستور كار شبكه مقابله با جرايم مالي (FinCEN)، حذف گزارش‌هاي هشدار‌دهنده و حذف ايران از فهرست قضايي كشورهايي با احتمال بالاي پولشويي» خواهد بود.
تحريم‌هاي تازه در راه است؟
به نظر مي‌رسد امريكايي‌ها نه‌تنها آمادگي لازم را براي بازگشت به تعهداتش در برجام و برداشتن تحريم‌هاي هسته‌اي و تحريم‌هاي وضع شده در دوران ترامپ ندارند، بلكه در حال برنامه‌ريزي براي دور تازه‌اي از تحريم‌هاي ضدايراني هستند. روزنامه امريكايي «وال استريت ژورنال» پنجشنبه در گزارشي اختصاصي ضمن اشاره به نگراني‌هاي مقامات غربي از توانمندي رو به رشد موشكي ايران، از قصد ايالات متحده براي وضع تحريم‌هايي عليه پهپادها و موشك‌هاي هدايت‌شونده جمهوري اسلامي ايران خبر داد. به گزارش فارس، طبق گزارش اين روزنامه امريكايي، مقام‌هاي واشنگتن گفته‌اند كه ايالات متحده قصد دارد يك كارزار تحريمي عليه توانمندي‌هاي در حال توسعه ايران براي انجام حملات دقيق با استفاده از پهپادها و موشك‌هاي هدايت‌شونده‌اش به راه اندازند. روزنامه وال استريت ژورنال در گزارش خود در توجيه اين اقدام امريكا نوشته است كه مقام‌هاي امنيتي غربي بر اين باورند كه توانمندي‌هاي ايران در زمينه استفاده از پهپادها و موشك‌هاي هدايت‌شونده براي انجام حملات دقيق بيش از برنامه غني‌سازي و برنامه‌هاي موشك بالستيكي اين كشور براي ثبات منطقه غرب آسيا خطرناك است. ايالات متحده در سال‌هاي گذشته تحريم‌هايي را عليه برنامه موشكي ايران وضع كرده اما طبق گزارش اين روزنامه وال استريت ژورنال، مقام‌هاي امريكايي معتقدند كه هدف قرار دادن شبكه‌هاي تداركاتي ايران همچون تامين‌كنندگان قطعات مورد استفاده براي ساخت پهپادها و موشك‌هاي هدايت‌شونده، مي‌تواند به طور موثرتري فعاليت‌هاي ايران را مختل كند. يكي از مقام‌هاي ارشد امريكايي درخصوص توطئه جديد دولت بايدن براي هدف قرار دادن برنامه موشكي ايران گفت: «اين (تحريم پهپادها و موشك‌هاي هدايت شونده ايران) بخشي از يك رويكرد جامع است بنابراين ما با تمامي جنبه‌هاي تهديد ايران مواجه هستيم.» يكي ديگر از مقام‌هاي امريكايي مدعي شده كه استفاده از پهپادها و موشك‌هاي هدايت‌شونده ايران عليه نيروهاي امريكايي و هم‌پيمانان اين كشور در منطقه افزايش يافته است و در اين خصوص گفت: «پهپادهاي ايران در حال تبديل شدن به يك تهديد فزاينده براي هم‌پيمانان ما در منطقه است.»
واپسين نامه ظريف به دبيرخانه سازمان ملل متحد درخصوص بدعهدي‌هاي امريكا در برجام
وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در ششمين سالگرد تصويب قطعنامه ٢٢٣١ شوراي امنيت سازمان ملل متحد در نامه‌اي به دبيركل اين سازمان، جمع‌بندي از مجموع بدعهدي‌هاي طرف‌هاي غربي را به عنوان سند در دبيرخانه سازمان ملل متحد ثبت كرد. «محمدجواد ظريف» در اين نامه به «آنتونيو گوترش» افزود: ۶ سال پيش در همين روز شوراي امنيت به اتفاق آرا قطعنامه (۲۰۱۵) ۲۲۳۱ را تصويب كرد به‌رغم مخالفت‌هاي جدي و مشروع ما نسبت به بد رفتاري تاريخي شوراي امنيت در قبال ايران - به ويژه در طول هشت سال تجاوز صدام و همچنين در جريان يك بحران هسته‌اي غيرضروري- ايران با شركت در مذاكرات، حسن‌نيت خود را براي رسيدن به يك راه‌حل ديپلماتيك براي مساله هسته‌اي نشان داد. او اظهار داشت: در سال ۱۳۹۴ پس از ۱۳ سال مذاكرات پيچيده ايران و پنج عضو دايمي اين شورا به‌علاوه آلمان برنامه جامع اقدام مشترك را منعقد كردند كه توسط قطعنامه ۲۲۳۱ تاييد و به آن قطعنامه ضميمه شد. ظريف تاكيد كرد: شوراي امنيت در قطعنامه ۲۲۳۱ خود تاييد كرده كه انعقاد برجام نشان‌دهنده يك تغيير بنيادين در بررسي اين موضوع توسط شوراي امنيت است، هدف غايي ادعايي تمام قطعنامه‌هاي لغو شده شوراي امنيت ملل متحد در مورد مساله هسته‌اي ايران دستيابي به يك راه‌حل ديپلماتيك، است. وزير امور خارجه ادامه داد: قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت ملل متحد همچنين تاكيد مي‌كند كه برجام موجب تقويت و تسهيل توسعه همكاري و تعاملات اقتصادي و تجاري با ايران مي‌شود و اينكه كشورهاي عضو بايد توجه مقتضي به لغو تحريم‌ها داشته باشند. شركت‌كنندگان برجام تاكيد كردند كه لغو تحريم‌ها از جمله منفعت اقتصادي ناشي از آن، بخشي اساسي از برجام است. ظريف افزود: با اين حال امريكا با كمك و تشويق همدستان اروپايي خود، هرگز اينها و بسياري از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام را با حسن‌نيت اجرا نكرد، مشاركت‌كنندگان غربي برجام همچنان به استفاده از فشار اقتصادي براي دستيابي به اهداف سياسي نامشروعي كه طي مذكرات طولاني و خسته‌كننده برجام نتوانسته بودند به آن دست يابند ادامه مي‌دهند. او خاطرنشان كرد: ايران مواضع خود را در جلسه شوراي امنيت در ۲۰ جولاي ۲۰۱۵ و بلافاصله پس از تصويب قطعنامه به وضوح بيان كرد با اين حال تمام تعهدات خود ذيل برجام را با حسن‌نيت انجام داد كه توسط گزارش‌هاي متعدد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي - حتي ۱۵ ماه پس از خروج غيرقانوني امريكا- تاييد شده است. وزير امور خارجه تاكيد كرد: امريكا و سه كشور اروپايي، بارها سوءنيت خود را براي وادار كردن ايران به مذاكره مجدد درباره آن مفاد از طريق فشار اقتصادي و باج‌خواهي اعلام كرده‌اند، چنين مقاصدي -كه به خودي خود نقض فاحش بندهاي ۲۸ و ۲۹ برجام است- به صورت خصوصي و حتي عمومي، پس از روز اجرايي شدن برجام بيان شده‌اند و توسط رييس‌جمهوري پيشين امريكا ترامپ -و متاسفانه سه كشور اروپايي- از سال ۲۰۱۷ تكرار شده‌اند. ظريف تصريح كرد: دولت بايدن دوباره با كمك و هم‌دستي سه كشور اروپايي از زمان آغاز به كار خود در ژانويه ۲۰۲۱ تروريسم اقتصادي ترامپ عليه ايرانيان را به عنوان اهرم فشار خيالي براي دستيابي به همان اهداف، داده است.