نشست سه‌جانبه سران يونان قبرس و اردن
محمود فاضلي
نشست سه‌جانبه سران كشورهاي يونان، قبرس و اردن با حضور آقايان ميچوتاكيس نخست‌وزير يونان، آناستاسياديس رييس‌جمهور قبرس و ملك عبدالله دوم پادشاه اردن در شهر آتن برگزار شد. اين ديدار بر روابط دوستانه مستحكم بين سه كشور و سازوكار توسعه همكاري در تمام زمينه‌ها و نيز بررسي تحولات منطقه و جهان متمركز بود. در اين نشست بر اهميت مناسبات مستحكم و شراكت ميان سه كشور و گسترش چشم‌اندازهاي همكاري در همه زمينه‌ها در راستاي تحقق صلح و تقويت امنيت و ثبات در منطقه تاكيد شد.
اين سومين اجلاس سران سه كشور است. اولين اجلاس سران در ژانويه 2018 در نيكوزيا و دومين اجلاس در آوريل 2019 در امان برگزار شد و طرفين در اجلاس دوم درباره تشويق بخش خصوصي در اردن، قبرس و يونان براي ايجاد طرح‌هاي مشترك براساس فرصت‌هاي تجاري موجود توافق كرده بودند. اين توافق شامل بخش‌هاي انرژي، گردشگري، بهداشت، آموزش، تجارت، سرمايه‌گذاري و فناوري اطلاعات است.
طبق برنامه اوليه، سومين اجلاس سران قرار بود در آوريل 2020 برگزار شود كه به علت پاندمي كرونا به تعويق افتاد. همكاري سه‌جانبه و چندجانبه با كشورهاي منطقه و فرامنطقه، نشانه درك مشترك بين آنها در مورد چالش‌هاي منطقه‌اي و چگونگي مقابله با آنها با احترام به حقوق بين‌المللي و مقررات حسن همجواري است. همكاري‌هاي سه‌جانبه و چندجانبه يونان با كشورهاي فرامنطقه، به عنوان عاملي تعادل‌بخش در برابر رفتار سياسي تركيه عمل مي‌كند. در اين نشست غير از مسائل سياسي منطقه‌اي، همكاري در بخش‌هاي گردشگري، تجارت، حمل و نقل و علمي و پژوهشي مورد بحث قرار گرفت. طرفين بر اراده خود جهت تعميق همكاري‌هاي سه‌جانبه در بخش‌هاي اقتصادي و فني تاكيد كرده و قرار است كار گروه مشتركي جهت ارائه پيشنهادهاي مشخص تشكيل شود.
در بيانيه طرفين بر اهميت تاسيس دبيرخانه دائمي در «نيكوزيا» و نقش محوري آن در تسهيل همكاري‌ها ميان كشورهاي عضو تاكيد شد. طبق اين بيانيه، سران سه كشور يونان، قبرس و اردن تمايل مشترك خود را درخصوص ارتقا و حمايت از هم‌افزايي در همه بخش‌هاي اقتصادي اعلام كردند. سران سه كشور بر ثبات حوزه درياي مديترانه به عنوان اولويت استراتژيك كشورهاي منطقه تاكيد كردند. همچنين بر حل و فصل عادلانه و فراگير درگيري اسراييل و فلسطين براساس راه‌حل دو كشوري تاكيد شد. از ديگر موارد اين بيانيه پايبندي به مقابله با خطر تروريسم، افراط‌گرايي و تقويت همكاري براي حمايت از تلاش‌هاي بين‌المللي است. سه كشور بر تقويت مشاركت فعال در قالب سازوكار سه‌جانبه و حمايت از همكاري در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي تاكيد كرده و بر لزوم توقف اقدامات يك‌جانبه درخصوص مساله قبرس را كه همسو با قطعنامه‌هاي بين‌المللي نيست مورد تاكيد قرار دادند.
طرفين از دولت عراق در تلاش‌هايش براي حمايت از وحدت، امنيت و ثبات اين كشور حمايت كرده و بر اهميت خروج كامل نيروهاي خارجي و جنگجوبان از ليبي تاكيد شده و طرفين به حفظ حاكميت و تماميت ارضي سوريه متعهد هستند و احراز پيشرفت به سوي راه‌حل سياسي كه صلح و امنيت را به ارمغان بياورد را حمايت مي‌كنند.
به گفته پادشاه اردن مذاكرات خوبي با نخست‌وزير يونان و رييس‌جمهوري قبرس يوناني‌نشين در آتن داشتيم. نشست سه‌جانبه تاكيدي بر منافع راهبردي براي ايجاد فضاي همكاري و شكوفايي در منطقه است. اين اجلاس فرصتي براي بررسي تدابير ملموس براي تقويت روابط اقتصادي با يونان و قبرس است. مقابل ما فرصت مشاركت با عراق و مصر براي ارتقاي سطح هماهنگي در مديترانه شرقي وجود دارد. از ديدگاه اردن نشست سه‌جانبه بر روابط «دوستي محكم» بين اردن، قبرس و يونان و سازوكارهاي گسترش همكاري در زمينه‌هاي مختلف، علاوه بر تحولات در عرصه‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي متمركز خواهد بود. رييس‌جمهوري قبرس نيز پس از پايان اجلاس مدعي شد با يونان و اردن در پايبندي به مقابله با تروريسم و خشونت هم‌نظر هستيم.
تركيه بارها به برگزاري نشست‌هاي چندجانبه يونان با كشورها و رژيم‌هاي منطقه‌اي از جمله مصر، ليبي، قبرس و رژيم صهيونيستي و توافقنامه ساخت خط لوله گازي واكنش نشان داده است. آنكارا بارها تكرار كرده پروژه‌هايي كه تركيه و ترك‌هاي قبرس را ناديده مي‌گيرند با شكست مواجه خواهد شد و هدفي جز منزوي كردن تركيه ندارند. تركيه اعتقاد دارد داراي طولاني‌ترين خط ساحلي در شرق درياي مديترانه است و ترك‌هاي قبرس نيز در منابع طبيعي اين جزيره از حقوق برابري برخوردارند. برخي كشورها به‌جاي همكاري به دنبال محاسبات اشتباه هستند و اين‌گونه اقدامات ناكام خواهند ماند. از نگاه تركيه چنين نشست‌ها و توافقات حاصل از آن «اقدامي بيهوده» با هدف منزوي كردن تركيه و ترك‌هاي قبرس است. حدود دو سال پيش نيز نشست چهارجانبه وزراي امور خارجه عراق، اردن، يونان و قبرس در اردن با هدف طراحي سازوكارهايي براي افزايش مبادلات تجاري و تسهيل انتقال كالا و خدمات و سرمايه‌گذاري در كشورها برگزار شده بود. در اژه و مديترانه تمامي كشورها از ايتاليا گرفته تا امريكا، مصر، يونان و قبرس يوناني‌نشين و رژيم صهيونيستي در برابر تركيه متحد شدند و همين امر تركيه را به برگزاري چنين نشست‌هاي سه يا چند جانبه حساس كرده است. تنش‌هاي درياي مديترانه در حالي ادامه دارد كه كشف منابع گازي در شرق اين دريا و دخالت تركيه در ليبي باعث شد تا يونان به عنوان خط اول مقابله با ترك‌ها، اهداف سياسي، اقتصادي و نظامي ويژه‌اي را دنبال كند. يونان كه از جمله بازيگران منطقه مديترانه است به‌رغم عضويت در پيمان ناتو بزرگ‌ترين تهديد خود را عضو ديگر اين پيمان يعني تركيه مي‌داند و بر اين اساس با تشكيل بلوك‌هاي منطقه‌اي و امضاي موافقتنامه‌هاي متعدد چندجانبه در ايجاد تنش در منطقه مديترانه سهم جداگانه‌اي ايفا مي‌كند.