به‌رغم ديدار صميمانه بايدن و جانسون، اختلاف‌ها ميان بريتانيا
و امريكا همچنان پايدار است
رابطه ويژه، شركاي نامتجانس
شهاب شهسواري
بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا روز سه‌شنبه از سوي رييس‌جمهور امريكا براي ديداري در كاخ سفيد دعوت شد؛ ديداري اختصاصي كه ديگر رهبران شركت‌كننده در مجمع عمومي سازمان ملل متحد از آن بي‌نصيب ماندند. ديدار جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا و بوريس جانسون قرار بود نشانه‌اي از ميزان همبستگي و اتحاد دو كشور در عرصه بين‌المللي باشد، اما واقعيت اين است كه سابقه رهبران كنوني دو كشور، چندان با يكديگر متجانس نيست. گاردين مي‌نويسد: «خيلي سخت است كه تصور كنيم بايدن و جانسون، مانند رونالد ريگان و مارگارت تاچر يا بيل كلينتون و توني بلر، يك روح ايدئولوژيك در دو بدن باشند.» روزنامه گاردين مي‌نويسد: «تصور كنيد كه گذشت يك ماه چقدر مي‌تواند تاثيرگذار باشد. در ماه آگوست بود كه پارلمان بريتانيا جو بايدن را به خاطر آنچه عقب‌نشيني شرم‌آور از افغانستان، بدون مشورت با بريتانيا و ديگر متحدان مي‌خواند، محكوم كرد. در برابر جو بايدن، بر اساس گزارش‌ها، دست‌كم يك روز و نيم بوريس جانسون را براي پاسخ دادن به تماس تلفني در اين مورد پشت خط نگه داشت.» اين روزنامه مي‌نويسد، حالا يك ماه بعد از تمام اين قضايا: «روز سه‌شنبه به‌رغم همه اين مسائل، جانسون پيروزمندانه در جشن پيمان جديد نظامي با امريكا و برداشته‌شدن منع سفر شهروندان بريتانيا به امريكا به دليل جهانگيري كرونا، سوار قطارهاي آمترك امريكا، محبوب جو بايدن شد تا به واشنگتن دي‌سي برود.» جو بايدن، در ايام جواني و ابتداي حرفه سياسي‌اش در سناي امريكا، همواره در مسير شهر ويليمينگتون ايالت دالور، حوزه انتخابيه‌اش تا واشنگتن دي‌سي با قطارها خطوط ملي آمترك رفت‌وآمد مي‌كرد؛ اين علاقه به خط آهن، لقب «جوي آمتركي» را براي او به يادگار گذاشته است. بايدن و جانسون، صبح روز سه‌شنبه هر دو در نيويورك بودند و به سادگي مي‌توانستند ديداري در حاشيه نشست مجمع عمومي داشته باشند، اما به نوشته پوليتيكو «به نظر مي‌رسد كه كاخ سفيد قصد داشت يك حال اساسي به جانسون بدهد. به ويژه كه بايدن ديدارش با نخست‌وزير استراليا، اسكات موريسون را در منهتن نيويورك و در حاشيه مجمع عمومي انجام داد، آن هم به‌رغم اينكه در برنامه سفر موريسون، سفر به واشنگتن دي‌سي پيش‌بيني شده بود.» اين نخستين‌بار بود كه بوريس جانسون در مقام نخست‌وزير براي ديدار با رييس‌جمهور امريكا به كاخ سفيد دعوت مي‌شد، فرصتي كه به‌رغم صميميت دو طرف، در دوران دونالد ترامپ نصيب جانسون نشده بود.
دوستان نه چندان خوب
توماس رايت، مدير مركز اروپا و امريكا در انديشكده بروكينگز به گاردين مي‌گويد: «سه هفته پيش نشريات محافظه‌كار بريتانيايي از فروپاشي كامل روابط دو كشور و وضعيت بد بي‌سابقه در رابطه لندن و واشنگتن مي‌نوشتند، حدس مي‌زنم فرداي ديدار تيترهايي در ستايش دستاورد فوق‌العاده در روابط دو كشور بزنند، به نظر من هر دو ادعا غلط است.» همه‌چيز ميان بايدن و جانسون، تا اين حد صميمانه و دوستانه نبود و احتمالا در آينده هم نخواهد ماند. هم بوريس جانسون در موقعيت‌هاي مختلف به اطرافيان و نزديكان و هم‌حزبي‌هاي بايدن تاخته است و هم بايدن در گذشته شخص بوريس جانسون را مورد حمله قرار داده است. اظهارات بوريس جانسون در مورد هيلاري كلينتون، وزير خارجه پيشين امريكا مشهور است كه او را «يك پرستار ديگرآزار در تيمارستان» توصيف كرده بود؛ يا اظهارات نژادپرستانه‌اش در مورد باراك اوباما كه مدعي شده بود اوباما به دليل رگ و ريشه كنيايي از انگليسي‌ها متنفر است. بايدن هم در توصيف بوريس جانسون كم نگذاشته بود و او را «نمونه كپي برابر اصل اخلاق و ظاهر ترامپ» توصيف كرده بود. بايدن در 9 ماهي كه از آغاز به كارش در كاخ سفيد مي‌گذرد، تا همين يك ماه پيش چندان تلاشي براي راضي نگه داشتن دوستان لندني نمي‌كرد. او حاضر به مشورت با بريتانيا در خصوص عقب‌نشيني از افغانستان نشد و هشدارهاي لندن را درخصوص عواقب اين عقب‌نشيني ناديده گرفت. همزمان به شدت نسبت به سياست لندن در مورد ايرلند شمالي و قرباني كردن ايرلند شمالي به پاي برگزيت، انتقاد كرده‌بود.
ماه خوش‌شانسي لندن در كاخ سفيد بايدن
اما در يك ماه گذشته، گويي كارت لندن در لاتاري كاخ سفيد برنده شده باشد؛ واشنگتن بريتانيايي‌ها را يك پاي معاهده جديد نظامي با استراليا كرد، براي گرم كردن نشست تغييرات آب‌وهوايي در گلاسكو، كمك شاياني به بريتانيا كرد و نهايتا هم جانسون را از ميان همه رهبراني كه به نيويورك آمده بودند به عنوان مهمان ويژه در كاخ سفيد پذيرفت. جانسون اعلام كرده بود كه انتظار دارد در كنفرانس COP26 براي مبارزه با تغييرات آب‌وهوايي، ميزان كمك به كشورهاي در حال توسعه براي رسيدن به اهداف كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي را به 100 ميليارد پوند برساند و وعده جو بايدن براي دو برابر كردن سهم امريكا در اين كمك‌ها، يك پيروزي ارزشمند براي جانسون محسوب مي‌شد. جانسون كه خودش و هم‌حزبي‌هايش در تابستان حسابي به امريكا درخصوص عقب‌نشيني از افغانستان تاخته بودند، پيش از ديدارش با جو بايدن، در ديدار با كاملا هريس، معاون رييس‌جمهور امريكا، «رهبري موفقيت‌آميز امريكا» را در عقب‌نشيني از افغانستان تحسين كرد تا اختلاف‌نظرهاي اخير را به كناري نهاده باشد و دل امريكايي‌هاي را دوباره به دست بياورد.
پيمان تجارت آزاد، همچنان پا در هوا
اما استقبال گرم بايدن از جانسون و روي خوش نشان دادن به لندن، بعد از چند ماه ترش‌رويي، باز هم مهم‌ترين گره كار بريتانيا در رابطه با امريكاي پساترامپ را باز نكرد. به نوشته پوليتيكو: «مهم‌ترين دستور كار باقيمانده ميان دو طرف، پيمان تجاري ميان ايالات متحده و بريتانيا است كه همواره از سوي مخالفان عضويت بريتانيا در اتحاديه اروپا، پاداش برگزيت تلقي مي‌شد. از روزي كه بايدن روي كار آمده است، تمامي گفت‌وگوها در مورد پيمان تجاري ميان دو كشور متوقف شده است و هيچ برنامه جديدي هم براي ازسرگيري اين مذاكرات اعلام نشده است.» پوليتيكو ادامه مي‌دهد: «به نظر مي‌رسد حتي جانسون به عنوان رهبر جنبش خروج از اتحاديه اروپا، حالا به اين نتيجه رسيده است كه هشدار باراك اوباما درخصوص اينكه بريتانيا بدون اتحاديه اروپا بايد «به ته صف» برگردد تا نوبت پيمان تجاري‌اش برسد، درست از آب درآمده است. او در پاسخ به خبرنگار پوليتيكو در راه نيويورك گفت كه قبول دارد بايدن مسائل زيادي در حال حاضر در حوزه داخلي دارد و مجبور است كه مذاكرات مربوط به تجارت خارجي را فعلا به فراموشي بسپارد.» بايدن حين ديدارش با جانسون در كاخ سفيد در پاسخ به اين سوال كه آيا بريتانيا به ته صف تبعيد شده است، پاسخي داد كه قاعدتا اميدهاي جانسون را نقش بر آب مي‌كند. بايدن گفت: «حالا فعلا بايد رويش فكر كنيم.»
تاكيد چندباره بايدن در مورد ايرلند شمالي
جو بايدن كه همواره به اصل و نسب ايرلندي خود افتخار كرده است، در ديدارش با بوريس جانسون و در مقابل رسانه‌ها، بار ديگر بر اهميت حفظ توازن و تعادل در سياست لندن نسبت به ايرلند شمالي و حفظ توافق موسوم به «جمعه خوب» كه در سال 1998 ميان جدايي‌طلبان ايرلند شمالي و دولت بريتانيا به امضا رسيد و به بيش از سه دهه خشونت و تنش سياسي در ايرلند شمالي پايان داد، تاكيد كرد. او در پاسخ به سوالي در مورد وضعيت ايرلند شمالي بعد از خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا گفت: «من نسبت به شرايط ايرلند شمالي به‌شدت حساسم. ما در امريكا تلاش فراواني براي توافق كرديم. تلاش‌هاي ما در كنگره يك همكاري دو حزبي بود و تصور مي‌كنم هم من و هم بسياري از همكاران جمهوريخواهم، كمترين علاقه‌اي نداشته باشيم كه درتوافق ايرلند تغييريايجاد شود.»