سفر مشاور امنيتي امارات به ايران

امارات متحده عربي، در ادامه گام‌هايي كه در طول چند هفته گذشته در زمينه ديپلماسي منطقه‌اي برداشته، حالا به ايران رسيده است. قرار است مشاور ارشد امنيت ملي امارات، شيخ طحنون بن‌زائد آل‌نهيان، امروز وارد ايران شود. اين سفر پس از آن انجام مي‌شود كه علي باقري در تاريخ 26 نوامبر به امارات و كويت سفر كرد. باقري در ابوظبي با انورقرقاس وزير مشاور در امورخارجه ديدار كرد. در آن زمان باقري گفته بود كه طرفين توافق كردند فصل جديدي را در روابط و افق‌هاي تازه‌اي از روابط با كويت و امارات گشوده شود. 

اين نخستين‌بار از سال 2016 است كه يك مقام عاليرتبه اماراتي به ايران سفر مي‌كند. در سال 2016 و پس از حمله برخي عناصر خودسر به سفارت عربستان در ايران كه در واكنش به اعدام يك روحاني متنفذ شيعه در عربستان رخ داد، امارات نيز سطح روابط خود با ايران را كاهش داد. اما حالا به نظر مي‌رسد كه امارات در ادامه رويكرد جديد منطقه‌اي خود و همچنين با ادامه يافتن مذاكرات عربستان و ايران، تمايل دارد روابط خود با ايران را به سطح ديگري ارتقا دهد. به گفته پايگاه اطلاع‌رساني نورنيوز، ‌شيخ طحنون كه برادر وليعهد ابوظبي است، قرار است در ايران با علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي ديدار كند. هر چند انتظار مي‌رود كه علي باقري نيز قبل از آغاز دور بعدي گفت‌وگوهاي هسته‌اي ايران به قدرت‌هاي غربي در وين، با شيخ طحنون ديدار كند. 
بعد از اينكه بين سال‌هاي 2016 تا 2018 روابط امارات و ايران تقريبا در يك وضعيت سكون قرار داشت، در سال 2019 و بعد از حملاتي كه توسط يمني‌ها به تانكرهاي نفتي در خليج‌فارس و همچنين ساخت‌هاي بخش انرژي عربستان انجام شد، امارات بار ديگر تلاش كرد براي بهبود روابط با ايران گام‌هايي بردارد. عربستان نيز در ماه آوريل سال 2021 مذاكرات مستقيم با ايران را براي حل اختلافات في‌مابين آغاز كرد. انور قرقاش، وزير مشاور در امورخارجه امارات ماه گذشته در گفت‌وگويي با خبرگزاري رويترز گفت: «امارات قصد دارد قدم‌هايي براي كاهش تنش با ايران بردارد و اين بخشي از سياست‌ ما براي بهره‌گيري از ديپلماسي و دور شدن از رويارويي است.» قرقاش تاكيد كرد كه به‌رغم اينكه پيشقدم شدن امارات براي كاهش تنش‌ها با ايران، نگراني‌هاي ابوظبي از رفتار ايران در كشورهايي نظير عراق، سوريه، يمن و لبنان همچنان پابرجاست، اما رويارويي ميان دو كشور موجب مي‌شود كه همه منطقه هزينه‌اش را در دهه‌هاي آينده پرداخت كند.
سفر شيخ طحنون به ايران درست چند روز بعد از گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا در وين بر احياي توافق‌ هسته‌اي انجام مي‌شود. گفت‌وگوهاي روز جمعه پايان يافت و با اعلام نارضايتي طرف‌هاي اروپايي و امريكايي از پيشنهادات ايران، قرار شد كه اين مذاكرات در اين هفته بار ديگر ازسر گرفته شود. مقامات اماراتي نظير قرقاش معتقدند كه روند بهبود روابط ميان ايران و امارات روندي كند اما موفقيت‌آميز خواهد بود. كشورهاي حاشيه خليج‌فارس با دقت به روند مذاكرات هسته‌اي در وين چشم دوخته‌اند. امارات و عربستان سعودي معتقدند كه توافق هسته‌اي توافق جامع و كاملي نيست، چراكه در آن به برنامه موشكي ايران و شبكه گروه‌هاي نيابتي ايران در منطقه پرداخته نشده است. اما به نظر مي‌رسد كه اين كشورها از جمله امارات به ادامه مذاكرات و احياي توافق هسته‌اي رضايت داده‌اند. 
گمان مي‌رود كه يكي از دستوركارهاي مذاكره شيخ طحنون در ايران، تحولات افغانستان باشد. اتفاقاتي كه در افغانستان در جريان است از دو جهت نگراني امارات متحده عربي را برمي‌انگيزد: نخست ظهور گروه‌هاي تندرو در منطقه و ديگري تغيير نقش ايالات متحده امريكا در منطقه. اماراتي‌ها چند سالي است كه به اين نتيجه رسيده‌اند تنش‌هاي منطقه‌اي كه از سوي گروه‌هاي اسلامگراي تندرو ايجاد مي‌شود، منافع اقتصادي و سياسي آنها را به خطر مي‌اندازد. يكي از دستوركارهاي اماراتي‌ها در منطقه طي سال‌هاي اخير اين بوده كه با هر جنبش اسلامگراي تندرويي از در ضديت وارد شده است. اين سياست امارات را مي‌توان در امارات و سودان مشاهده كرد. همچنين برخورد با فعاليت جنبش اخوان‌المسلمين در منطقه نيز در صدر سياست‌هاي امارات قرار دارد. از اين جهت و با توجه به اينكه ايران با افغانستان مرز مشترك دارد، مذاكره با تهران براي مهار تهديدات احتمالي طالبان در افغانستان اهميتي حياتي براي امارات دارد. وانگهي با پديدار شدن نشانه‌هاي تغيير نقش امريكا در منطقه مسلما كشورهايي نظير امارات به دنبال ائتلاف‌سازي‌هاي جديد و تغيير رويكرد در سياست خارجي خود گام برخواهند داشت. 
موضوع ديگري كه احتمالا در دستوركار گفت‌وگوهاي دو كشور خواهد بود، موضوع روابط امارات و اسراييل است. البته از زماني كه امارات توافقنامه صلح با اسراييل امضا كرده، ايران تلاش كرده با احتياط با اين مساله برخورد كند تا اين مساله به بهانه تنش در روابط با كشورهايي نظير امارات تبديل نشود. مواضع دستگاه سياست خارجي ايران نيز در اين خصوص مواضعي مبتني بر حسن همجواري و همسايگي بوده است. سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت امور خارجه نيز روز دوشنبه اول آذر ماه در نشست مطبوعاتي خود در پاسخ به سوالي در مورد اخبار منتشر شده مبني بر سفر يك هيات اماراتي به ايران و روابط ديپلماتيك دو كشور گفت: «روابط ايران و امارات عربي متحده به‌رغم برخي پرونده‌هاي اختلافي در سطح سياسي و منطقه‌اي، با فهم مشترك و سياست حسن همسايگي در مسير خوبي است. روابط تجاري و اقتصادي به سطح قابل توجه و بي‌سابقه‌اي در چند ماه اخير رسيده است. طبيعي است اين روابط خوب اقتصادي، تجاري، سياسي و ديپلماتيك، رفت و آمدهاي ديپلماتيك را هم لازم و ضروري مي‌كند و اينها در دست انجام و طراحي است.»
اما كاملا بديهي است كه ايران درخصوص روابط امارات با اسراييل نگراني‌هايي دارد كه جنس اين نگراني‌ها بيشتر از نوع امنيتي-اطلاعاتي است. حضور فعال مقامات صهيونيستي در امارات و احتمال استقرار ايستگاه‌هاي جاسوسي و عمليات سايبري تل‌آويو در امارات از جمله نگراني‌هاي ايران است. مسائلي نظير سفر اخير «تزيپي ليوني» به ابوظبي، رزمايش مشترك امريكا، رژيم صهيونيستي، بحرين و امارات در درياي سرخ، برگزاري نمايشگاه دفاعي اخير امارات كه با حضور مقامات تل‌آويو برگزار شد و اخبار متعددي كه در مورد سفر محرمانه وزير دفاع اسراييل به ابوظبي منتشر شده، از جمله نگراني‌هاي ايران است. اما به نظر مي‌رسد كه ايران تمايل دارد درخصوص اين مسائل نه در عرصه ديپلماسي علني و عمومي، بلكه در ديدارهاي خصوصي گفت‌وگو كند.