بايد نگران بازگشت موج دوم ايدز براثر اعتياد تزريقي باشيم

 اداره ايدز وزارت بهداشت هر دو سال يك بار، شيوع اچ‌آي وي ايدز را در گروه‌هاي با رفتار پرخطر اندازه‌گيري مي‌كند. نتيجه شيوع بيماري در مصرف‌كنندگان تزريقي مواد مخدر در سال 93 در مقايسه با نتايج مطالعه پايان دهه 80 تقريبا برابر و 15 درصد بود كه اين همساني به ما نشان داد، شيوع اچ‌آي وي ايدز بين اين گروه تا حد قابل قبولي مهار شده كه علت آن هم به اجراي برنامه‌هاي كاهش آسيب اعتياد بازمي‌گشت. فراموش نكنيم كه پشت پرده اعتياد، گروهي مشغول تجارت هستند و طبيعي است كه اين سوداگران به محض مشاهده واكنش منفي جامعه بر عليه يكي از مواد مورد تجارت‌شان، به دليل ماهيت سوداگري، بازار را تغيير مي‌دهند. اين روال از سال‌هاي قبل و در تمام كشورها مطرح بوده است. نمونه آنكه زماني ترياك، در زمره مواد با كلاس بود و هرويين به عنوان ماده مخدري با تابو و ننگ مطرح بود. چندي بعد، هرويين به عنوان ماده باكلاس شايع شد اما بعد از ايجاد انگ نسبت به هرويين، كراك به بازار آمد. بعد از آنكه با كراك هم مقابله اجتماعي صورت گرفت، شيشه و ساير مواد مطرح شدند و نتيجه آنكه سوداگران هربار با تغيير بازار، الگوي مصرف را هم تغيير دادند. اتفاقي كه كاملا پيش‌بيني شده است و در واقع، الگوي مصرف بر اساس تقاضاي بازار قابل تغيير است. ما هم از چند ماه قبل شنيده بوديم كه مصرف تزريقي شيشه در برخي مناطق گزارش شده و اين گزارش‌ها موجد اين نگراني براي سياست‌گذاران بود كه مصرف شيشه به تنهايي باعث آثار مخربي مي‌شود و مصرف تزريقي آن، اين آثار را دو چندان مي‌كند. در واقع تغيير شيوه مصرف شيشه يك پيش آگهي براي تغيير الگوي مصرف بود.  اما در كنار تمام اين بحث‌ها تاكيد ما اين است كه اطلاع‌رساني به صورت مستمر، گسترده و براي تمام گروه‌هاي سني و جمعيتي اجرا شود تا پيام كاهش آسيب اعتياد را منتقل كند. كاهش آسيب چه مي‌گويد؟ مواد مخدر مصرف نكن. اگر مصرف مي‌كني به شكل تزريقي مصرف نكن. اگر به شكل تزريقي مصرف مي‌كني تا زماني كه براي درمان اعتياد اقدام نكرده‌اي تزريق مشترك نداشته باش. برنامه‌هاي كاهش آسيب اعتياد هم نخستين بار با رويكرد كاهش اچ‌آي وي در دهه 80 مطرح شد اما در پي تغيير الگوي مصرف اعتياد، برنامه‌هاي كاهش آسيب ثابت كرد كه سرعت شيوع ايدز بين مصرف‌كنندگان تزريقي مواد مخدر كاهش يافته و اين نتيجه باعث آرامش نسبي سياست‌گذاران شد. از اين سو، در پي تغييرات مديريتي و سياست‌گذاري طبيعي بود كه برنامه‌‌هاي كاهش آسيب كمرنگ‌تر ديده شود.ا گر سناريوي گراني قيمت شيشه و گرايش به سمت مصرف تزريقي هرويين به دليل ارزان‌تر بودن قيمت هرويين صحت داشته باشد ما با دو چالش جدي مواجه خواهيم بود: نخستين خطر ناشي از گراني قيمت شيشه، تغيير مصرف به سمت تزريق شيشه با هدف تاثير‌گذاري بيشتر است. خطر دوم هم شيوع دوباره تزريق هرويين است كه در گذشته هم رفتار شايعي بوده است. بنابراين، وضعيت بسيار نگران‌كننده است و به همين دليل تاكيد دارم كه برنامه‌ريزي جامع و مستمر و نه مقطعي براي كاهش آسيب در جامعه و زندان و نقاط پرخطر اجرا شود. ما به دليل نگراني از گسترش ايدز تاكيد داريم كه برنامه‌هاي كاهش آسيب اعتياد دهه 80 به صورت ارتقايافته و به‌روز شده با شرايط امروز كه چندان هم پيچيده و نيازمند مقدمات نيست و تمام اطلاعات آن موجود است، با سرعت جدي گرفته شود و به خصوص، گروه‌هاي سيار خدمت رسان به معتادان خياباني و انجمن‌هاي فعال در كمك‌رساني به معتادان خياباني و تشويق به درمان اعتياد تقويت شده و مورد حمايت قرار بگيرند. يادمان باشد امروز گروه مصرف‌كننده ما هم با دهه 80 متفاوت است. در دهه 80 مصرف‌كننده راحت‌تر شناسايي مي‌شد و جاي آنها در بيغوله‌ها و خرابه‌ها بود اما امروز دسترسي به لايه مصرف‌كننده به سهولت آن زمان نيست و زير پوست مناطقي از شهرهاي بزرگ به خصوص تهران با تجمعي از مصرف‌كنندگان مواجه هستيم.
٭رييس اداره ايدز وزارت بهداشت