پادشاه عربستان به روسيه دعوت شد
گرايش نامتعارف رياض- مسكو
عفيفه عابدي/ ديگر خبر ديدار يك شاهزاده سعودي از روسيه، يك خبر ساده نيست. نه تنها براي سياستگذاران منطقه‌اي و بين‌المللي از جمله در ايران و امريكا، بلكه براي بسياري از علاقه‌مندان مسائل بين‌الملل نيز تصوير مصافحه محمد بن سلمان، شاهزاده جوان سعودي با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه، داراي پيام‌ها و سيگنال‌هاي قابل توجهي است و مويد اين نكته كه دوستي‌ها و رقابت‌ها در خاورميانه از حالت سنتي خارج شده و در حال تغيير شكل و ماهيت است.
گفتني است محمد بن سلمان، وزير دفاع عربستان و جانشين وليعهد عربستان سعودي كه حدود يك ماه پيش به جاي پدر در كمپ ديويد كنار باراك اوباما رييس‌جمهوري امريكا حاضر شده بود و به ظاهر از آن رايزني‌هاي ضد ايراني راضي نشد، روز گذشته خود را به روسيه رساند تا در شهر تاريخي سن‌پترزبورگ با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور و نقطه كاملا مقابل اوباما ديدار و درباره تحكيم روابط ميان دو كشور و آخرين تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي بحث و گفت‌وگو كند. به عبارت ديگر شايان توجه است كه متحد سنتي امريكا در خاورميانه دست دوستي خود را به سوي رقيب سنتي آن دراز كرده است، در حالي كه مناسبات واشنگتن- مسكو از هميشه تنش‌آميزتر است.
ديدار پوتين و محمد بن سلمان در حاشيه يك همايش اقتصادي در سن‌پترزبورگ انجام شده و با آنكه روسيه اكنون به‌شدت تحت تحريم‌هاي اقتصادي امريكا و اتحاديه اروپا قرار دارد، به توافق دوجانبه اقتصادي- هسته‌اي رياض و مسكو انجاميده است. ضمن اينكه منابع روسي مدعي‌اند عربستان به دعوت رسمي پوتين از ملك سلمان بن عبدالعزيز براي سفر به روسيه پاسخ مثبت داده است. بر اساس گزارش‌ها محمد بن سلمان كه بسياري از محافل تحليلي غرب از او به عنوان دولت در سايه رياض ياد مي‌كنند، در ديدار با رييس‌جمهور روسيه بر تلاش رياض براي تقويت روابط با روسيه در تمامي زمينه‌ها تاكيد كرده و گفته است: «رياض به اهميت و جايگاه روسيه در جهان توجه دارد». افزون بر اينها اين ديدار فراتر از محاسبات قبلي به امضاي توافقنامه‌هاي همكاري نظامي و هسته‌اي نيز منتهي شده است. وزير انرژي روسيه نيز در اين راستا خبر داده است كه فعاليت كميته مشترك روسيه و عربستان در اكتبر آينده از سر گرفته مي‌شود.
همه اينها در حالي است كه صرف نظر از اينكه عربستان از دير باز به‌طور سنتي متحد امريكا در خاورميانه است و روابط چندان چشمگيري با روسيه نداشته، در 4 سال اخير در موضوع سوريه در صف مقابل مسكو قرار دارد. اختلاف عربستان و روسيه در بحران سوريه يك‌بار در سال 2013 و به دنبال سفر بندر بن سلطان رييس وقت دستگاه اطلاعات عربستان به‌شدت تنش آميز شد تا جايي كه ولاديمير پوتين به شكلي صريح رياض را حامي تروريسم خواند. اما ظاهرا روسيه در چند ماه اخير در موضوع سوريه سياست خود را تغيير داده و در موضوع بحران يمن نيز با وجود اختلاف‌هاي اوليه با عربستان، عقب‌نشيني محسوسي داشته است و اين تغييرها از چشم رياض دور نمانده است.
در واقع مجموع اين نكات بارديگر اثبات‌كننده اين مساله هستند كه خاورميانه به صفحه شطرنجي تبديل شده است كه مهره‌هاي سياه و سفيد آن ديگر به راحتي قابل شناسايي نيستند. همه مي‌دانند صحنه و قواعد بازي تغيير كرده يا در حال تغيير است و چشم‌اندازي غيرقابل پيش‌بيني در پيش‌رو است. به همين سبب بازيگران منطقه‌اي به تبع حفظ وضع موجود يا تغيير آن به نفع خود در تلاش هستند نقشي بر عهده بگيرند. در اين ميان عربستان به عنوان يكي از بازيگران سنتي منطقه در تكاپوي بيشتري براي اثبات وزن خود در منطقه است. به باور ناظران به همين سبب عربستان در يك تصميم بي‌سابقه از دو ماه پيش تصميم به حمله نظامي به يمن گرفت و هنوز با وجود انتقادهاي بين‌المللي از اين رفتار تهاجمي عقب ننشسته است و از سوي ديگر روسيه كه به دليل تلاش براي حفظ پايگاه دريايي خود در بندر طرطوس در حدود 4 سال گذشته همه سرمايه‌هاي منطقه‌اي خود را در سوريه متمركز كرده بود، بخشي را به يمن منتقل كرده و اكنون در يك راهبرد مكمل به دنبال رقابت با امريكا، مناسبات بهتر با عربستان سعودي را جست‌وجو مي‌كند. چنانچه گفته مي‌شود به زودي در اتفاقي كم‌سابقه ملك سلمان پادشاه سعودي نيز به روسيه سفر خواهد كرد. در حالي اين خبر از سوي كرملين منتشر مي‌شود كه پادشاه سعودي حدود يك ماه پيش دعوت كاخ سفيد به اجلاس كمپ ديويد را نپذيرفت.