حذف «ايران هراسي» با يك موزه مجازي
فرزانه قبادي| از آثار مربوط به تمدن عيلام تا يافته‌هاي تپه سيلك و مارليك و بناهاي دوران ساساني و سنگ‌نبشته‌هاي مربوط به سلسله اشكاني، همگي كنار هم قرار گرفته‌اند تا تحسين و حيرت بيننده را از تمدني غني و پر محتوا و البته در موزه‌اي مجازي برانگيزد؛ موزه‌اي كه «تاريخ تمدن ايران» نام دارد و آدرس آن www. persiangulfstudies. com/iranmuseum است.
مركز مطالعات خليج فارس با كمك كارشناسان باستان‌شناسي اقدام به راه‌اندازي موزه‌اي مجازي كرده است كه در آن آثار و ابنيه‌اي به نمايش در آمده‌اند كه بعضي به دليل اينكه در موزه‌هاي خارج از ايران نگهداري مي‌شوند، قابل دسترس نيستند و بعضي ديگر در موزه‌هاي شهر و كشور خودمان نگهداري مي‌شوند، اما كسي از وجودشان خبر ندارد. اين مركز يك سازمان غيردولتي مطالعاتي است كه بخشي از فضاي سايت خود را به موزه تاريخ تمدن ايران اختصاص داده است. موزه تاريخ تمدن ايران شامل پنج بخش دوران تاريخي، هخامنشي، اشكاني، ساساني و صدر اسلام است. روزبه پارساپور، مديرعامل مركز مطالعات خليج فارس به «اعتماد» مي‌گويد: «با توجه به تبليغاتي كه عليه ايران در جهان وجود دارد و موج ايران هراسي كه چند سالي است به راه افتاده و باعث شده تا گردشگران تمايل كمتري به سفر به ايران داشته باشند، مردم عادي ديگر كشورها آنقدر تبليغات منفي عليه ايران شنيده‌اند كه فورا اين تصور در ذهن‌شان تداعي مي‌شود ايران كشوري ويران، فقير، بدون امكانات و داراي نقش مخرب در جهان است، به همين دليل تصميم گرفتيم تا نخستين قدم را براي معرفي چهره واقعي ايران برداريم، به همين دليل موزه مجازي تمدن ايران را راه‌اندازي كرديم و اختصاصا اين موزه را براي مخاطب انگليسي زبان طراحي كرده‌ايم تا كاربران غير ايراني بتوانند از اطلاعات موجود دراين موزه استفاده كنند.» محمدرضا كارگر، مديركل موزه‌هاي سازمان ميراث فرهنگي در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد راه‌اندازي موزه مجازي تمدن ايران مي‌گويد: «به نظرم اين حركت‌ها خوب است و بايد از چنين حركت‌هايي حمايت شود تا بتوانند توسعه پيدا كنند. البته بهتر است چنين فعاليت‌هايي زيرنظر كارشناسان امور انجام شود تا درصد خطا در اطلاعات ارايه شده به صفر برسد. موزه مجازي يكي از متدهايي است كه امروزه در دنيا براي ارايه و معرفي آثار مورد استفاده است. در مورد اين موزه‌ها بايد به اين نكته هم توجه كنيم كه موزه‌هاي مجازي به ميزاني داراي ارزش هستند كه بتوانند تاثيرگذار باشند و لازمه اين تاثير‌گذاري اين است كه چيدمان خوبي از آثار ارايه شود و صرفا به نمايش پراكنده آثار پرداخته نشود. همانطور كه ما در موزه‌ها به چيدمان اشيا دقت مي‌كنيم و ارتباطي بين اشيا وجود دارد كه باعث مي‌شود بازديد‌كننده در ذهنش يك مقايسه‌اي بين اشيا داشته باشد و همين مساله بازديد از موزه براي بازديد‌كننده جالب مي‌كند.» كارگر همچنين به تفاوت بين موزه‌هاي حقيقي و مجازي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «لطف بازديد موزه به اين است كه شما از نزديك و در فضاي موزه از شي‌ء مورد نظرتان بازديد كنيد، درست مثل سينما، شما حسي كه از تماشاي فيلمي روي پرده سينما داريد، مي‌توانيد در زمان تماشاي همان فيلم در تلويزيون منزل‌تان داشته باشيد؟ قطعا لطف تماشاي فيلم بر پرده سينما چيز ديگري است.» مديركل موزه‌هاي ميراث فرهنگي در پايان مي‌گويد: «به نظرم بايد وجود اين موزه‌ها را بپذيريم، دنياي ما دنياي تكنولوژي است، ما در ميراث فرهنگي هم در پي اين هستيم كه تكنولوژي را وارد فضاي موزه‌ها كنيم و بنا داريم تا سال آينده راهنماي انساني را به‌طوركلي از موزه‌ها حذف كنيم و از ابزار الكترونيكي براي ارايه اطلاعات به بازديد‌كننده‌ها استفاده كنيم.»
ساناز خوشخو، مشاور باستان‌شناسي مركز مطالعات خليج فارس در مورد نحوه انتخاب اشيا و چيدمان آنها در موزه مجازي تمدن ايران مي‌گويد: «اين موزه بخش كوچكي از پروژه‌اي است كه ما در نظر داريم اجرايي كنيم، در فاز ابتدايي به دليل محدوديت‌هاي مالي به اجبار بخشي از سايت مركز مطالعات خليج فارس را به اين مساله اختصاص داديم، اما در نظر داريم تا يك سايت اختصاصي براي اين منظور تهيه كنيم كه در آن اطلاعات بيشتري از دوران‌هاي ديگر تاريخ ايران قرار دهيم و همچنين اشيا و بناهاي بيشتري را معرفي كنيم. در حال حاضر در هر بخش از موزه 30 اثر را كه شامل سفالينه‌ها، زيورآلات، بناها، ريتون‌ها، نقاشي‌ها و ظروف است به نمايش گذاشته‌ايم. براي انتخاب اشيا سعي كرده‌ايم اشيايي كه كمتر ديده شده‌اند يا در موزه‌هايي مثل لوور و متروپوليتن و هرميتاژ نگهداري مي‌شوند، معرفي كنيم. هر چند كه ما در موزه رضا عباسي و ايران باستان، اشياي بسيار ارزشمند و مهمي داريم اما بسياري از مردم از وجود اين اشيا باخبر نيستند و با آنها آشنايي ندارند، هدف ما معرفي اين آثار و ترغيب مردم براي تماشاي اين آثار و آشنايي با تاريخ و تمدن ايران است.» خوشخو با اشاره به ابنيه و آثاري كه در موزه‌ها و شهرهاي مختلف عراق از جمله هترا، پالميرا و الانبار و موصل توسط داعش تخريب شده‌اند، مي‌گويد: «در اين تخريب‌ها بيشتر از اينكه آثار مربوط به تمدن عراق و سوريه آسيب ببيند آثار تمدن ايران آسيب ديده است، در شهر موصل كه توسط اين گروه به كلي صدمه ديد، آثار فراواني از دوران اشكاني وجود داشت كه متاسفانه همه آنها از بين رفت، هرچند كه تصاوير و اسلايدهاي خوبي از اين آثار موجود است و مي‌توانيم معرفي‌شان كنيم، اما بناهاي تخريب شده ديگر قابل بازسازي نيستند.» خوشخو مي‌گويد: مسوولان موزه تمدن ايران در اين پروژه با نگاه به موج ايران‌هراسي كه در سال‌هاي اخير به راه افتاده است به‌دنبال رونق بخشيدن به گردشگري ايران هستند و چشم‌اندازي كه براي اين موزه مجازي تعريف كرده‌اند شامل بخش‌هايي براي معرفي جاذبه‌هاي طبيعي و همچنين چندزبانه كردن موزه براي استفاده افراد بيشتري از اطلاعات آن و برگزاري دوره‌هاي آموزشي آنلاين راهنمايان تور در سايت اين موزه، مي‌شود. موزه‌هاي مجازي و همچنين بازديدهاي مجازي از موزه‌ها پديده تازه‌اي نيستند، سال‌هاست كه موزه‌هاي بزرگ دنيا امكان بازديد مجازي از فضاي داخلي موزه را براي كاربران اينترنتي فراهم كرده‌اند و چند سالي مي‌شود كه موزه‌هاي مجازي به دنياي اينترنت راه پيدا كرده‌اند. موزه‌هايي كه نمود بيروني ندارند و اطلاعات‌شان تنها منحصر به فضاي اينترنت است. در ايران هم به همت جوانان شهر كازرون سال گذشته يك موزه مجازي با موضع معرفي فرهنگ و آداب و رسوم و همچنين ديدني‌هاي اين شهر در اينترنت راه‌اندازي شد. همچنين موزه مجازي فرهنگ كودكي به انتشار تصاويري در مورد فرهنگ و ادبيات كودكان ايران اقدام كرده است و دليل راه‌اندازي موزه مجازي فرهنگ كودكي را مشكلات مربوط به تامين مكاني براي به نمايش گذاشتن اين آثار در دنياي واقعي ذكر كرده است.