روابط ملت‌پايه
ايران و تاجيكستان
از سوي ديگر، بايد به اين نكته توجه داشت كه در رابطه ميان ايران و تاجيكستان ايران بيشتر نقش صادركننده را بر عهده دارد و از خدمات فني و مهندسي گرفته تا توليد مواد غذايي و انتقال تكنولوژي براي تاجيكستان فراهم مي‌كند. در نتيجه اين مساله باعث مي‌شود تاثير جدي و قابل توجهي از سوي تحريم‌ها متوجه روابط ميان دو كشور نباشد. ضمن اينكه راه و مسير دور زدن تحريم‌ها ميان ايران و تاجيكستان در گذشته نيز وجود داشته و امتحان خود را پس داده است. از همين رو مجددا امكان احياي اين مسيرها وجود دارد. همكاري بانك‌هاي كوچك‌تر، بنگاه‌هاي اقتصادي كوچك در دو كشور يا حتي تاسيس بنگاه‌هاي اقتصادي صوري نيز مي‌تواند راهگشا باشد. يعني راه‌هاي متعددي براي دور زدن تحريم‌ها وجود دارد و نبايد اين مانع، به عنوان مانعي غيرقابل عبور در مسير تقويت روابط ايران و تاجيكستان ديده شود. واقعيت اين است كه حضور هر دو كشور در برخي از نهادهاي منطقه‌اي و همكاري‌ها در چارچوب اين نهادها نيز موضوعي است كه مي‌تواند قابل توجه باشد و فرصت‌هاي جديدي براي تقويت روابط ايجاد كند. براي نمونه، پذيرش عضويت ايران در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي مراودات ميان تهران و كشورهاي عضو از جمله تاجيكستان را ساده‌تر خواهد كرد. ضمن اينكه هر دو كشور ايران و تاجيكستان در قالب اتحاديه اقتصادي اوراسيا همكاري‌هايي دارند كه شامل توافقنامه‌هاي گمركي و اقتصادي مي‌شوند و همين موضوع نيز مي‌تواند به عنوان يك عامل تسهيلگر در تقويت روابط ايران و تاجيكستان پس از پايان يافتن تنش‌هايي كه در سال‌هاي اخير مانع تقويت روابط شده بود، در نظر گرفته شود.