پنج خدمه ايراني هواپيماي ونزوئلايي دو هفته است
به اتهام‌هاي واهي
در بوينوس‌آيرس گرفتارند
پرنده زمين‌گير
در آرژانتين
شهاب شهسواري
۱۳ روز بعد از توقيف يك هواپيماي ونزوئلايي در آرژانتين كه به ايران منتسب شده است، هنوز دلايل توقيف اين هواپيما و وضعيت خدمه آن در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. ابهام‌ها در مورد وضعيت اين هواپيما و خدمه آن در طول هفته گذشته، به تدريج افزايش يافته است. تازه‌ترين اظهارات در اين مورد روز گذشته توسط رييس‌جمهور آرژانتين بيان شد كه تاكيد كرده هواپيماي ونزوئلايي دچار هيچ مشكل و نقض مقرراتي نبوده است. دولت پاراگوئه كه از آرژانتين خواسته است تا اين هواپيما را توقيف كند، هنوز نتوانسته است دلايل محكمه‌پسندي براي ادعاي خود مبني بر وابستگي يا ارتباط اين هواپيما يا خدمه‌اش با نيروهاي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ارايه كند. توقيف اين هواپيماي باربري بويينگ ۷۴۷ نخستين‌بار توسط آنيبال فرناندز، وزير اطلاعات آرژانتين در شبكه اجتماعي توييتر اعلام شد. رسانه‌هاي آرژانتيني ابتدا اعلام كردند كه هواپيماي توقيف‌شده يك هواپيما متعلق به خطوط هوايي ماهان و متعلق به جمهوري اسلامي ايران است. ادعاي تعلق اين هواپيما به ايران، با چند روز تاخير توسط سخنگوي هواپيمايي ماهان تكذيب شد. هر چند ابتدا تصور مي‌شد كه دولت آرژانتين اين هواپيما را به دليل تعلق به يك شركت ايراني تحت تحريم‌هاي امريكا توقيف كرده است، اما در هفته دوم از توقيف هواپيما و ضبط گذرنامه‌هاي خدمه آن، يك ادعاي جديد مطرح شد. ادعاي تازه اين بود كه خلبان هواپيما، غلامرضا قاسمي از اعضاي سپاه قدس است. با اين حال دلايل ديگري هم براي توقيف اين هواپيما عنوان شده است. برخي رسانه‌ها نوشته‌اند كه اين هواپيما در طول مسير پرواز خود، مسيرهاي عجيبي را انتخاب كرده است و در بخشي از مسير تراسپاندر خود را بر خلاف قوانين هوانوردي خاموش كرده است. اين هواپيما كه از مكزيك به مقصد آرژانتين در حركت بود، حامل قطعات خودرو بود و قصد داشت به اروگوئه پرواز كند كه به دليل بسته‌بودن آسمان اروگوئه، مجبور به باقي ماندن در آرژانتين مي‌شود.
هيچ تخلفي وجود نداشت
آلبرتو فرناندز، رييس‌جمهوري آرژانتين، روز گذشته براي نخستين‌بار در خصوص جنجال توقيف هواپيماي ونزوئلايي سخن گفت و تاكيد كرد كه در پرونده اين هواپيما هيچ تخلفي وجود ندارد. رييس‌جمهور آرژانتين گفت: «اين هواپيما يك محموله را از مكزيك براي يك شركت آرژانتيني منتقل مي‌كرد، پنج ايراني در اين پرواز حضور داشتند كه هيچ‌يك از آنها تحت تعقيب نيستند و محدوديتي متوجه آنها نيست.» او در ادامه با متهم كردن اپوزيسيون دولت براي سوءاستفاده از اين پرونده گفت: «آنها مي‌خواستند جنبه تاريكي از يك واقعه نشان بدهند كه در واقع تاريك نبود. اپوزيسيون تلاش كرد كه از اين موضوع با استفاده از يك واقعه دردناك مانند آميا با محكوم كردن تروريسم، سوءاستفاده كند. اين بخشي از جنون است كه در سياست وجود دارد.»
اصرار پاراگوئه
لوماس د سامورا، يك قاضي آرژانتيني كه مسووليت رسيدگي به پرونده را بر عهده دارد، گفته است كه درخواست پاراگوئه بر مبناي يك شباهت اسمي بوده است و فردي كه پاراگوئه ادعا مي‌كند از فرماندهان سپاه قدس ايران است، با فردي كه به عنوان خلبان اين هواپيما در آرژانتين محصور است، يكي نيستند. فدريكو ويلنا، قاضي فدرال آرژانتيني نيز از وزارت خارجه آرژانتين خواسته است تا از طريق دولت امريكا به گزارش اطلاعاتي در مورد غلامرضا قاسمي، خلبان اين پرواز دست پيدا كند. مارك استنلي، سفير امريكا در آرژانتين گفته است: «با علاقه بسيار تحقيقات پليس و دستگاه قضايي در خصوص هواپيما و خدمه آن را دنبال و از تلاش‌هاي مقام‌هاي آرژانتيني براي روشن كردن وضعيت تشكر مي‌كنيم.»
به گفته وزير اطلاعات آرژانتين از ۱۹ خدمه ونزوئلايي و ايراني اين پرواز، هيچ‌يك در فهرست اينترپل قرار نداشته‌اند. با اين حال استبان آكوئينو، وزير اطلاعات پاراگوئه اصرار دارد كه خلبان اين هواپيما با سپاه قدس ايران مرتبط است. اين وزير دولت پاراگوئه با خطاب كردن نام نيروهاي قدس سپاه پاسداران با عنوان «القدس» مي‌گويد: «اين فرد قطعا به القدس ارتباط دارد. او شباهت ظاهري يا اسمي ندارد.» در واكنش به اين اظهارات روز جمعه آنيبال فرناندز، وزير اطلاعات آرژانتين گفت: «حق دارد هر چه مي‌خواهد بگويد... من در مورد حدس و گمان صحبت نمي‌كنم.» استبان آكويينو، رييس سازمان اطلاعات پاراگوئه به خبرگزاري فرانسه گفت غلامرضا قاسمي فقط با يك عضو سپاه قدس تشابه اسمي ندارد بلكه او همان فرد ادعايي در اين سازمان است. اما آقاي فرناندز گفت «ما به روند قانوني پايبند هستيم و طبق اسناد رسمي، طبق تمام پايگاه‌هاي اطلاعاتي، هيچ رابطه خاصي با سازمان‌هاي تروريستي وجود ندارد.»
شباهت احتمالي اسمي
برخي رسانه‌ها گمانه‌زني كرده‌اند كه دولت پاراگوئه نام اين خلبان ايراني را با نام مديرعامل پيشين هواپيمايي قشم‌اير، حسن قاسمي اشتباه گرفته‌اند. بي‌بي‌سي فارسي مي‌نويسد: «درز اين نكته كه اداره اتباع خارجي فردي را كه در آرژانتين است 10 سال جوان‌تر از مديرعامل فارس اير قشم يافته، باعث سروصداي بيشتري شد هرچند كه اصالت گذرنامه تاييد شد. آيا او را با هم‌فاميلي‌اش، مديرعامل قشم‌اير كه شش سال جوان‌تر است، اشتباه گرفتند؟ قشم‌اير و فارس‌ايرقشم دو شركت مختلفند.» دولت ايالات متحده امريكا، خطوط هوايي فارس اير قشم و دو هواپيماي متعلق به آن را با اين ادعا كه وابسته به هواپيمايي ماهان است و در انتقال پرسنل و تجهيزات به سوريه نقش دارد، تحريم كرده است. با اين حال هيچ‌يك از مديران اين شركت هوايي در فهرست تحريم‌هاي امريكا نيستند.
به نظر مي‌رسد خلبان غلامرضا قاسمي كه در پرواز بويينگ هواپيمايي كونوياسا ونزوئلا حضور داشت، يك خلبان كهنه‌كار ايراني است كه در گذشته نيز مسووليت مديريت خطوط هوايي را در ايران بر عهده داشت. او پيش از واگذاري هواپيمايي نفت متعلق به صندوق بازنشستگي صنعت ملي نفت، مديرعامل اين شركت بود كه بعدا به هواپيمايي كارون تغيير نام داد و سال ۱۳۹۸ به بخش خصوصي واگذار شد. با اين حال رسانه‌هاي آرژانتيني مدعي شده‌اند كه غلامرضا قاسمي، مديرعامل هواپيمايي «فارس اير قشم» بوده است. دولت پاراگوئه، غلامرضا قاسمي را مديرعامل ماهان معرفي كرده است. با اين حال در فهرست مديران اين دو شركت هوايي، نام غلامرضا قاسمي به چشم نمي‌خورد و نزديك‌ترين نام مشابه به او، كاپيتان حسن قاسمي است كه پيش از اين مديرعامل قشم‌اير بود كه زمستان گذشته جاي خود را به رامين حمزه داد.
تكذيب با تاخير
هر چند نخستين اخبار مربوط به توقيف هواپيماي باربري بويينگ ۷۴۷ هواپيماي كونويا، دوشنبه ۱۶ خردادماه منتشر شده‌بود، اما نخستين واكنش از سوي يك مقام ايراني به اين موضوع، ۲۲ خرداد ماه منتشر شد. اميرحسين ذوالانواري، مدير روابط عمومي شركت هواپيمايي ماهان در گفت‌وگو با مهر اظهار كرد: «مالكيت بويينگ ۷۴۷ توقيف شده در آرژانتين هيچ ارتباطي با هواپيمايي ماهان ندارد.» وي با رد خبر مربوط به توقيف هواپيمايي ماهان كه در اجاره شركت دولتي ونزوئلا قرار دارد، افزود: «مالكيت اين هواپيما يك سال است كه واگذار شده و اين هواپيما به شركت ونزوئلايي فروخته شده و در اجاره شركت هواپيمايي نبوده است.» مقام مسوول در ماهان‌اير يادآور شد: «يك سال است كه از زمان فروش اين هواپيما به شركت ونزوئلايي مي‌گذرد و توقيف اين هواپيما با نام هواپيمايي ماهان اهداف سياسي دارد.» وي خاطرنشان كرد: «خدمه اين هواپيما در اختيار شركت هواپيمايي ونزوئلايي بوده و هيچ ارتباطي با هواپيمايي ماهان ندارند.» بر اساس گزارش‌ها اين هواپيما با نشان خطوط هوايي دولتي كونوياساي ونزوئلا پرواز مي‌كرد.
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران هم در نشست خبري هفته گذشته خود بر همين نكته تاكيد كرد و گفت كه هيچ‌يك از هواپيماهاي متعلق به جمهوري اسلامي ايران توقيف نشده است و هواپيماي توقيف‌شده، يك سال پيش به ونزوئلا فروخته شده است. وي گفته بود: «هيچ هواپيمايي از ايران متعلق به شركت‌هاي ايران در هيچ كجايي چنين اتفاقي براي آن نيفتاده است. اين چند هفته اخير مدام پر از خبرسازي و عمليات رواني است و برخي اظهارات براي ايجاد حس ناامني است. براساس اعلام ماهان اين هواپيما به ونزوئلا فروخته شد و خدمه آن هم ايرانيِ تنها نيستند و اتباع كشورهاي ديگر هم هستند.» مقام‌هاي امنيتي آرژانتين، گذرنامه‌هاي ۵ خدمه ايراني اين هواپيما را توقيف كرده‌اند و هفته گذشته ضمن هجوم به هتل محل اقامت آنها در بوينوس آيرس، وسايل شخصي آنها را توقيف و بازرسي كردند. سخنگوي وزارت خارجه، توضيحي در مورد اقدامات دستگاه ديپلماسي براي پيگيري سرنوشت اتباع ايراني كه در پي توقيف اين پرواز در آرژانتين گرفتار شده‌اند، نداده است.
قدرداني اسراييل از اقدام آرژانتين
سفارت اسراييل در بوينوس آيرس، هفته گذشته با انتشار بيانيه‌اي در مورد پرونده هواپيماي توقيف‌شده توسط دولت آرژانتين در فرودگاه اسي‌سا در بوينوس‌آيرس، ابراز نگراني كرده بود. در اين بيانيه آمده‌بود: «… [رژيم] اسراييل به شكل ويژه نسبت به فعاليت‌هاي خطوط هوايي ماهان و فارس اير قشم در امريكاي لاتين، نگران است. اين كمپاني‌ها خودشان را براي قاچاق اسلحه و افراد و تجهيزاتي براي نيروهاي قدس كه توسط ايالات متحده امريكا به دليل مشاركت در فعاليت‌هاي تروريستي تحريم شده است، وقف كرده‌اند.»
سفارت اسراييل با تكرار اتهام‌زني‌هاي واهي ضدايراني در مورد پرونده‌هاي مشكوك انفجار آميا و سفارت اسراييل در بوينوس آيرس در دهه ۱۹۹۰ ميلادي نوشته است: «از آنجا كه جمهوري آرژانتين قرباني دو حمله تروريستي با پشتيباني ايران بوده است، … [رژيم] اسراييل باور دارد كه موضع‌گيري قاطع آرژانتين پيام مهمي را به تهران مي‌رساند كه از خاك آرژانتين يا هر كشور ديگري در منطقه براي اقدامات مشابه استفاده نكند.» در اين بيانيه ادامه داده است: «… [رژيم] اسراييل علاقه‌مند است كه قدرداني خود را براي اقدام فوري، موثر و قاطع نيروهاي امنيتي آرژانتين جهت شناسايي تهديد بالقوه اين هواپيما بر اساس تحريم‌هايي كه عليه آن وجود دارد، اعلام كند.»