پاسخ تهران به نمايش تهديد نظامي تل‌آويو و واشنگتن
پشيمان مي‌شويد
بيانيه بيت‌المقدس: امريكا متعهد به حفظ برتري نظامي اسراييل و مقابله با دستيابي ايران به سلاح‌هسته‌اي است
ابراهيم رييسي: هرگونه خطايي با پاسخ سخت مواجه خواهد شد
سارا معصومي
ايران يكي از پرتكرارترين كليدواژه‌هاي استفاده‌شده در جريان سفر جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده به اسراييل بود. چهل‌وششمين رييس‌جمهور امريكا ديرتر از زماني كه پيش‌بيني مي‌شد به سفر به اسراييل و عربستان سعودي به عنوان دو متحد سنتي كشورش در غرب آسيا رضايت داد و البته همين سفر هم با اما و اگرهاي بسياري روبه‌رو بود كه البته هيچ‌كدام تاثيري در تبديل شدن تهران به محور اصلي بحث حداقل در مقابل دوربين خبرنگاران نگذاشت و به خصوص در تل‌آويو، مقام‌هاي اسراييلي به سبك و سياق هميشه تلاش كردند تمركز بحث را بر آنچه تهديد ايران مي‌خوانند حفظ كنند و البته تمام تلاش خود را به كار بگيرند تا رييس‌جمهور امريكا علنا از ايده حمله نظامي به ايران در صورت توسعه برنامه هسته‌اي قوي‌تر از گذشته صحبت كند. رييس‌جمهور امريكا در روزهايي به تل‌آويو به عنوان اصلي‌ترين مخالف توافق هسته‌اي با ايران سفر كرد كه طبق گفته سخنگوي وزارت خارجه ايران و برخي مقام‌هاي غربي (در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال) تماس و تبادل پيام ميان ايران و ايالات متحده هر روز در جريان است اما به مشخص شدن دور بعدي مذاكرات منتهي نشده است. مذاكراتي كه آخرين بار در دوحه پايتخت قطر با ميانجي‌گري نماينده اتحاديه اروپا انجام شد اما نتيجه اميدواركننده‌اي به دنبال نداشت و به نظر هم نمي‌رسد كه از آن زمان تغييري در رويكرد مذاكراتي تهران و واشنگتن ايجاد شده باشد. هرچندكه ايران و امريكا هيچ‌كدام با اعلام كفايت گفت‌وگوها، ميز مذاكره را ترك نمي‌كنند و فعلا هر دو بر بازبودن پنجره ديپلماسي و ترجيح آن بر تنش تازه تاكيد دارند اما با توجه به فضاي منفي سايه انداخته بر مذاكرات به نظر نمي‌رسد كه تداوم اين شرايط در درازمدت ممكن باشد به خصوص كه ايالات متحده همزمان با حفظ ژست، مذاكره سياست تشديد تحريم عليه تهران را هم ادامه مي‌دهد. آنچه در جريان سفر بايدن به اسراييل و اظهارنظرهاي او چه در مصاحبه‌هاي مطبوعاتي و چه در نشست خبري با نخست‌وزير رژيم اسراييل به چشم آمد تاكيد بر وجود گزينه نظامي عليه ايران در صورت شكست مذاكرات و توسعه برنامه هسته‌اي ايران بود؛ رويكردي كه در بيانيه مشترك بايدن و لاپيد هم به چشم مي‌خورد و با واكنش رييس‌جمهور و سخنگوي وزارت خارجه ايران هم روبه‌رو شد.
بايدن توسل به زور عليه تهران را رد نكرد
جو بايدن در گفت‌وگوي اختصاصي با كانال ۱۲ تلويزيون اسراييل در پاسخ به پرسشي درباره حفظ نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌هاي تروريستي امريكا تاكيد كرد كه مصمم به اين مساله است حتي اگر اين تصميم منجر به مرگ برجام شود. به گزارش «اعتماد»، درحالي كه ايران قرارگرفتن نام سپاه در اين ليست را مغاير با تعهدات واشنگتن در برجام مصوب سال 1394 مي‌داند، كاخ سفيد اصرار تهران بر حذف نام سپاه يا اقدامي نزديك به آن را مطالبه‌اي فرابرجامي مي‌خواند. مقام‌هاي ايراني در حالي كه پيش از اين بازنشدن اين گره در گفت‌وگوهاي غيرمستقيم با امريكا را تاييد كرده بودند در دو ماهه اخير صرف محدود كردن اختلاف باقيمانده به اين مساله را تقليل وضعيت خوانده و وزير خارجه ايران تاكنون بارها تاكيد كرده كه مطالبه ايران بهره‌مندي كامل اقتصادي از احياي برجام است كه قابل چشم‌پوشي نخواهد بود. در تازه‌ترين اين موارد، حسين اميرعبداللهيان در گفت‌وگو با روزنامه ايتاليايي لارپوبليكا در پاسخ به اين پرسش كه آيا اين واقعيت كه امريكا از حذف سپاه پاسداران از ليست سازمان‌هاي تروريستي خودداري مي‌كند و اين مساله مانعي براي برجام است، گفت: «ما يك ايده به امريكايي‌ها پيشنهاد كرديم؛ به تعويق انداختن موضوعات مرتبط با ليست سياه. اما بايد مطمئن شويم كه شركت‌هاي ايراني از مزاياي اقتصادي و سهم خود در برجام برخوردار مي‌شوند. كسب انتفاع اقتصادي در برجام ضروري است، ما چيزي فراتر از توافق هسته‌اي نمي‌خواهيم. ما ضمانت‌هاي اقتصادي قوي مي‌خواهيم. اگر يك شركت غربي با همتاي ايراني خود قرارداد ببندد، بايد مطمئن شود كه پروژه اجرا مي‌شود و در صورت اعمال تحريم، غرامت دريافت مي‌كند.»وزير خارجه ايران در اين گفت‌وگو در پاسخ به پرسشي درباره سفر جو بايدن به اسراييل گفت: «رژيم صهيونيستي مايل است اين سفر را فرصتي براي تشديد مسائل امنيتي و استفاده از آن عليه ايران تبديل كند، اميدواريم طرف امريكايي متوجه باشد كه اين سفر به فرصتي غيرسازنده و بر خلاف تمايل اعلام شده براي رسيدن به نتيجه مذاكرات هسته‌اي تبديل نشود.»به گزارش رسانه‌هاي اسراييلي، جو بايدن در بخش ديگري از گفت‌وگو تاكيد كرد كه ايالات متحده از «زور» به عنوان آخرين گزينه براي دست نيافتن ايران به سلاح هسته‌اي استفاده خواهد كرد. او در مورد همكاري با اسراييل در اين زمينه گفت كه در اين زمينه گمانه‌زني نخواهد كرد، اما يادآور شد كه «ايران نمي‌تواند به سلاح هسته‌اي دست پيدا كند» و ادامه داد «آنچه بدتر از وضعيت امروز ايران خواهد بود، دستيابي اين كشور به سلاح هسته‌اي است. هدف اين است كه ما بتوانيم به توافق هسته‌اي بازگرديم و آنها را دور كنيم.»جو بايدن در ادامه اين گفت‌وگو براي چندمين‌بار تاكيد كرد كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري پيشين امريكا، با ترك برجام «مرتكب اشتباه بزرگي شد»، زيرا به ادعاي او «ايران اكنون بيش از گذشته در حال نزديك شدن به توسعه سلاح هسته‌اي است.» او در پاسخ به اين پرسش كه «آيا تضمين‌هايي از (رژيم) اسراييل، از بنت و لاپيد، گرفته‌ايد كه بدون اطلاع شما به ايران حمله نخواهد شد»، گفت كه در اين مورد اظهارنظر نمي‌كند.
تشويق به تحميل تهديد نظامي معتبر
يايير لاپيد، نخست‌وزير رژيم اسراييل از فرصت نشست خبري با رييس‌جمهور امريكا كمال استفاده را براي پيشبرد شعارهاي ضدايراني و تاكيد بر تهديد نظامي كرده و با اشاره به اينكه گاهي اوقات آزادي از طريق استفاده از زور قابل محافظت است، گفت: «تنها راه جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي اين است كه ايران بفهمد جهان آزاد از زور استفاده خواهد كرد و تنها راه متوقف كردن ايران، تحميل تهديدات نظامي معتبر است.»جو بايدن در اين نشست خبري درحالي كه هنوز جوهر امضاي او ذيل بيانيه‌اي كه برخي از محورهاي آن ضدايراني بود خشك نشده بود بر لزوم توسل به ديپلماسي در مواجهه با تهران اشاره كرد و گفت: ديپلماسي، بهترين راه جلوگيري از دستيابي به تسليحات هسته‌اي است. تعهد ايالات متحده در قبال امنيت اسراييل بسيار مستحكم است و ما تضمين مي‌كنيم كه اسراييل مي‌تواند از خود دفاع كند. رييس‌جمهور امريكا درباره آخرين وضعيت مذاكرات براي احياي برجام نيز با تكرار ادعاهاي پيشين گفت: «ما براي هميشه منتظر پاسخ ايران براي مذاكرات هسته‌اي نمي‌مانيم. ما به ايران اجازه دستيابي به سلاح اتمي را نمي‌دهيم زيرا اين يك منفعت حياتي براي امنيت ايالات متحده، اسراييل و باقي جهان است.»به گزارش «اعتماد» رييس‌جمهور امريكا و نخست‌وزير رژيم اسراييل پيش از اين نشست خبري در بيانيه مشتركي بر تعهد امريكا در راستاي ايجاد يك ساختار منطقه‌اي در راستاي تعميق بيشتر روابط اسراييل با كشورهاي منطقه و گسترش آن با ديگر كشورهاي عربي و اسلامي تاكيد كردند. در اين بيانيه آمده است كه واشنگتن به امنيت رژيم اسراييل و حفظ برتري نظامي [ادعايي] اين رژيم در منطقه همچنان پايبند است و اجازه دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي را نخواهد داد و امريكا آماده است تا از تمام عناصر قدرت ملي خود براي اطمينان از اين نتيجه استفاده كند و همچنين خود را متعهد به مقابله با فعاليت‌هاي مستقيم ايران يا فعاليت‌هايي كه از طريق گروه‌هاي همسو با خود همچون حزب‌الله لبنان، حماس و جهاد اسلامي انجام مي‌دهد، مي‌داند.
واكنش تند و صريح تهران به بيانيه بيت‌المقدس
اين بيانيه با واكنش رييس‌جمهور و سخنگوي وزارت خارجه ايران روبه‌رو شد. ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ساعتي بعد از انتشار اين بيانيه در جريان ديدار رييس‌جمهور امريكا و نخست‌وزير رژيم اسراييل با بيان اينكه «متاسفانه برخي كشورهاي منطقه در حال ترانزيت ناامني و تروريسم از غرب و ايالات متحده به منطقه هستند» افزود: «به امريكايي‌ها و متحدان آنها در منطقه مي‌گويم كه ملت بزرگ ايران هيچ‌گونه ناامني و بحران را در منطقه نمي‌پذيرد و هرگونه خطايي در اين منطقه با پاسخ سخت و پشيمان‌كننده‌اي مواجه خواهد شد.» ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت خارجه نيز در توييتي در واكنش به اين بيانيه مشترك نوشت: در بيانيه مشترك بايدن و لاپيد، بر «تعهد ثابت و قاطع امريكا به حفظ امنيت و برتري نظامي اسراييل» تاكيد شده است. اشتباه نشود؛ هدف صرفا ايران نيست، بلكه كشورهاي عربي و اسلامي مي‌بايست همواره برتري رژيم صهيونيستي را بپذيرند. بنابراين منبع اصلي تهديد براي منطقه كاملا روشن است. تا وقتي كه دولت جعلي «اسراييل» ايستگاه اول سفر روساي جمهور امريكاست و هدف اول هم حفظ امنيت و برتري آن است، ملت‌ها و كشورهاي منطقه به صلح و ثبات و آرامش نخواهند رسيد. جمهوري اسلامي ايران امنيت همسايگان خود را امنيت خود مي‌داند.به گزارش «اعتماد»، اسراييل در حالي همچنان سياست تهديد‌سازي از برنامه هسته‌اي ايران و پس از آن امنيتي‌سازي دوباره پرونده ايران در سطح بين‌المللي را دنبال مي‌كند كه برنامه هسته‌اي ايران به واسطه عضويت تهران در معاهده منع اشاعه تسليحات هسته‌اي ذيل نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار دارد و اين درحالي است كه اسراييل با عدم پذيرش اين معاهده عملا برنامه هسته‌اي تسليحاتي خود را بدون هيچ‌گونه نظارتي توسعه داده است. اسراييل در يك سال و نيم گذشته از حضور بايدن در كاخ سفيد از هيچ تلاشي براي تخريب روند احياي برجام فروگذار نبوده كه ترور، ادعاي ربودن اسناد هسته‌اي و تحت فشار قرار دادن مديركل آژانس بين‌المللي انژري اتمي نمونه‌هايي از اين موارد است.
امارات از موضع اسراييل فاصله گرفت
به گزارش «اعتماد»، ايالات متحده و اسراييل از مدتي قبل ايده تشكيل يك سامانه دفاع هوايي خاورميانه را با مشاركت اسراييل و متحدان عرب واشنگتن در منطقه دنبال مي‌كنند كه هرچند موافقت برخي كشورهاي حاشيه خليج‌فارس را جلب كرده اما ساير كشورهاي اين منطقه به خصوص آنها كه رابطه حسنه‌اي با ايران دارند به آن با شك و ترديد نگاه مي‌كنند. همزمان برخي كارشناسان معتقدند كه تشكيل چنين سامانه‌اي با هدف مهار ايران پيام خوبي به تهران آن‌هم در شرايطي كه مذاكرات عربستان و ايران براي تنش‌زدايي از رابطه ادامه دارد و امارات نيز در مسير بهبود رابطه با ايران قرار دارد، صادر نخواهد كرد و همين مساله منجر به محافظه‌كاري كشورها در پذيرش رسمي عضويت در اين ائتلاف شده است.پس از بيانيه بيت‌المقدس، انور قرقاش، وزير مشاور رييس امارات عربي متحده با اشاره به اينكه امارات بناي تنش‌آفريني در رابطه با تهران را ندارد، اعلام كرد كه اين كشور درحال انجام فرآيند اعزام سفير به جمهوري اسلامي ايران است. به نوشته خبرگزاري «رويترز»، قرقاش افزود: «گفت‌وگوي ما [با ايران] ادامه دارد. در حال اعزام سفير به تهران هستيم. همه حوزه‌هاي بازسازي پل‌هاي [ارتباطي] ادامه دارد.»او در واكنش به گزارش‌ها درباره تشكيل ائتلاف ضد ايراني با حضور ابوظبي، رياض و تل‌آويو در پي سفر جو بايدن به منطقه گفت: «ابوظبي پذيراي ايجاد محور عليه هيچ كشوري در منطقه به ويژه ايران نيست. ما پذيراي هر چيزي هستيم كه بدون هدف قرار دادن كشور ثالث از ما محافظت كند، اما ايده رويكرد تقابلي با ايران چيزي نيست كه امارات از آن استقبال كند. ايران همسايه ما است و شكي نيست كه ما دايما نگران سياست‌هاي منطقه‌اي ايران هستيم كه مي‌بينيم به خود ايران آسيب مي‌رساند و كمكي به تلاش‌هاي ديپلماتيك [جهت صلح در منطقه] نمي‌كند. در واقع ما از تمام اظهاراتي كه از مقامات اسراييلي و ديگران در مورد ايران مي‌شنويم، خود را فاصله مي‌دهيم. راه پيش رو از طريق ديپلماسي و راهكارهاي سياسي است و گفت‌وگوي ما با فرانسه در اين زمينه ادامه دارد.
اعتراف تل‌آويو به انجام عمليات تروريستي داخل ايران
به گزارش «اعتماد» در حالي كه محتواي بيانيه بيت‌المقدس برخي را به سمت اين تحليل برده كه رويكرد تل‌آويو و واشنگتن در نتيجه تعويق در به نتيجه رسيدن مذاكرات احياي برجام به هم نزديك‌تر از قبل شده يا حداقل از فاصله آن كاسته شده اما ايال هولاتا، مشاور امنيت ملي اسراييل در مصاحبه‌اي با كانال 13 تلويزيون اين رژيم به باقي ماندن اين اختلاف نظر اشاره كرده و گفت: اسراييل از ابراز اختلاف‌نظ ر با امريكا درباره نحوه مقابله با تهديد ايران ترسي ندارد. ما هر طور كه صلاح بدانيم عمل خواهيم كرد و از اختلاف نظر با ايالات متحده در مورد ايران هراسي نداريم.»ايال هولاتا در اين گفت‌وگو كه پس از ديدار با جو بايدن انجام گرفت، گفت: «بايدن هميشه گفته است كه راه‌حل ديپلماتيك را ترجيح مي‌دهد، اما در صورت نبود راه‌حل‌هاي ديگر، از نيروي نظامي عليه ايران استفاده خواهد كرد و يكي از گفته‌هاي معروف او اين است كه «قدرت‌ها بلوف نمي‌زنند» - بنابراين اين را بايد جدي گرفت.»اين مقام اسراييلي در ادامه با اعتراف به عمليات‌هاي خرابكارانه (تروريستي) اسراييل در داخل خاك ايران گفت: «ما نمي‌ترسيم به امريكايي‌ها بگوييم كه متفاوت فكر مي‌كنيم، يا حتي در ايران عمليات انجام مي‌دهيم. اسراييل هر طور كه صلاح بداند، عمل خواهد كرد. ما در يك سال گذشته اقدامات زيادي در ايران انجام داده‌ايم و ايالات متحده از ما حمايت مي‌كند. ما با منطق و مسووليت عمل مي‌كنيم و همه مي‌توانند، ببينند كه اين به روابط بين رييس‌جمهور امريكا و اسراييل آسيب نمي‌زند.»
تلاش بايدن براي مهار تل‌آويو يا تحريك تهران؟
نيويورك‌تايمز در تحليلي درباره رويكرد اسراييل و امريكا نسبت به ايران نوشت: يايير لاپيد، جو بايدن را تحت فشار قرار داد تا از موضع‌گيري‌هاي هميشگي رسمي درباه تعهدش به متوقف كردن تهران در مسير رسيدن به سلاح هسته‌اي فراتر رفته و گفت كه اگر ايران برنامه هسته‌اي خود را توسعه بدهد تمام كشورهاي دموكراتيك بايد به آن واكنش نشان بدهند. فاصله ميان موضع‌گيري بايدن و اظهارات لاپيد صرفا سمبليك نيست بلكه ريشه در تفاوت رويكرد ساختار سياسي دو كشور نسبت به نحوه برخورد با توسعه برنامه هسته‌اي ايران دارد. اسراييل تاكنون براي گرفتن سرعت رشد برنامه هسته‌اي ايران دست به عمليات‌هاي خرابكارانه بسياري در ايران زده اما جو بايدن همچنان ديپلماسي و احياي برجام را بهترين راه براي برخورد با توسعه اين برنامه مي‌داند. به گزارش «اعتماد» در حالي كه اسراييل حصول بيانيه بيت‌المقدس را كه در آن بر تعهد به حفظ برتري نظامي اسراييل تاكيد شده دستاورد قابل توجهي براي خود مي‌داند اما برخي كارشناسان معتقدند كه جو بايدن با امضاي اين بيانيه تلاش كرده ترمز اسراييل را در پيشبرد عمليات‌هاي خرابكارانه در ايران كشيده و مانع از واكنش‌هاي تند تهران شود. همزمان كاخ سفيد تصور مي‌كند كه اين بيانيه مي‌تواند زنگ‌هاي خطر را در تهران به صدا درآورده و ايران را به پذيرش بازگشت به اجراي تعهدات برجامي وادار كند. تحليلي كه با توجه به سطح تنش ميان تهران و تل‌آويو و وضعيت مذاكرات احياي برجام از قوت كافي برخوردار نيست.