اهميت ديپلماسي اقتصادي
محمدرضا غفاري
كاربرد مفهوم «ديپلماسي اقتصادي» در ادبيات سياست خارجي در ايران معاصر عمري طولاني ندارد. ديپلماسي اقتصادي به مفهوم «اهميت يافتن مناسبات اقتصادي در روابط خارجي، يكي از ابزارهاي مهم براي پيشبرد اهداف بلندمدت رشد و توسعه اقتصادي كشورها به حساب مي‌آيد.» اين موضوع به‌ويژه در فرآيند جهاني شدن اقتصاد، اهميتي دوچندان يافته است. ديپلماسي اقتصادي بازيگران خارجي و داخلي خود را دارد. در زمينه بازيگران خارجي سازمان‌هاي بين‌المللي با قوانيني كه وضع مي‌كنند به روند ديپلماسي اقتصادي در سطح جهان شكل مي‌دهند. در مورد بازيگران داخلي نيز به ضرورت هماهنگي بيشتر در ديپلماسي اقتصادي ميان بخش‌هاي مختلف حكومت و همچنين حضور بازيگران غيردولتي تاكيد مي‌شود، چرا كه در ديپلماسي اقتصادي برخلاف ديپلماسي سياسي، مشتريان نهايي شركت‌هاي عمومي و خصوصي‌اي هستند كه قصد صادرات و واردات كالا يا خدمات را دارند. چنين تغييراتي در سطح نگاه به امر ديپلماسي و گذر از ديپلماسي سياسي و امنيتي به ديپلماسي اقتصادي است كه آن را به يكي از مهم‌ترين رويكردهاي حال حاضر در مناسبات روابط خارجي تبديل كرده است. نگاه به رويكرد اقتصادي در نزد سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران كمتر از يك دهه قبل خود را در قالب مفاهيمي تازه و نوظهور نشان داد و در زماني كوتاه رويكرد تازه‌اي براي بحث در حوزه ديپلماسي به دكترين روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران وارد شد. در عصر جديد تغيير موضع دستگاه ديپلماسي به سمت رويكردهاي مبتني بر اقتصاد و تامين منافع ملي از راه‌هاي مبتني بر حوزه اقتصاد زمينه‌هايي را به وجود آورد كه ضرورت ورود هدفمند به مبحث و مفهوم ديپلماسي اقتصادي در مركز پروژه‌هاي حوزه سياست خارجي و اقتصادي قرار بگيرد.
آنگونه كه بسياري از پژوهشگران و متوليان دخيل در حوزه ديپلماسي اقتصادي اشاره كرده‌اند: «ديپلماسي اقتصادي، پديده‌اي پويا و در حال دگرگوني است و درجه پويايي آن بايد با در نظر گرفتن هماهنگي همه حلقه‌هاي تاثيرگذار داخلي، منطقه‌اي و جهاني و در وضعيت‌هاي عادي و غيرعادي ارزيابي شود.» اگر از تلفيق ديپلماسي- به عنوان موضعي براي تامين منافع ملي- و اقتصاد- به عنوان حوزه حياتي هر حاكميتي در دنياي امروز- مفهوم ديپلماسي اقتصادي متولد مي‌شود، ضرورت نگاه درست به اين مفهوم، نگاه واقع‌گرايانه به وضع موجود آن در ايران، مبحث رهبري و چگونگي پيشبرد آن و ورود همه بازيگران دخيل به اين عرصه از حياتي‌ترين اتفاقاتي است كه بي‌توجهي به آن خسارت‌هاي بيشتري را به همراه خواهد داشت.