تغييرات اقليمي، گرماي اروپا و سرماي ايران

در 24 دي‌ماه 1401 وقتي به دليل سرماي شديد، بيشتر ادارات و دانشگاه‌ها و مدارس در كشور تعطيل شد و بخشي از استان‌هاي شرقي و شمال‌شرقي ايران در حال تجربه سرماي منهاي بيست تا منهاي سي درجه سانتيگراد هستند، در پاريس و بسياري ديگر از شهر‌هاي مهم اروپا دماي هوا طي روز به 10 تا 15 درجه سانتيگراد مي‌رسد! گرماي ركوردشكن در سراسر اروپا در ابتداي سال جديد ميلادي2023 به احتمال زياد به دليل تغييرات اقليمي ناشي از فعاليت‌هاي انسان تشديد شده است. در اين فرآيند تا زماني كه انتشار گازهاي گلخانه‌اي ادامه داشته باشد، امواج گرمايي مانند مورد اخير در اروپا به‌طور فزاينده‌اي رايج و شديد خواهند شد. در استراحتگاه‌هاي ارتفاع متوسط در آلپ شمالي، به جاي برف معمول در كريسمس، باران باريد. گرماي غيرمعمول در باسك اسپانيا كه معمولا يكي از پرباران‌ترين مناطق اين كشور است، دولت منطقه‌اي اين كشور را در روز سال نو به صدور هشدار اضطراري خطر آتش‌سوزي جنگل‌ها واداشت. يك توده هواي گرم و سريع از اقيانوس اطلس گرمسيري به سمت اروپاي غربي و مركزي حركت كرده كه باعث گرماي غيرمعمول شده و اين سيستم از جذب گرماي به دام افتاده توسط اثر گلخانه‌اي گرم‌تر مي‌شود.  از اواخر قرن نوزدهم، زماني كه شيميدان سوئدي سوانته آرنيوس براي اولين‌بار پيشنهاد كرد كه انتشارات گازهاي صنعتي ممكن است باعث گرم شدن كره زمين شود، دانشمندان نشان داده‌اند كه گازهاي گلخانه‌اي منتشر شده از فعاليت‌هاي انساني، اقليم را تغيير داده است. شك‌گرايان در تغيير اقليم (معمولا طرفداران سرمايه‌داري) گرمايش جهاني را به عنوان يك حقه بزرگ به سخره مي‌گيرند، در حالي كه كساني كه به شواهدي مبني بر تغييرات اقليمي ناشي از فعاليت انسان باور دارند شك‌گرايان را متهم به اين مي‌كنند كه از طريق صنعت تامين مالي مي‌شوند. در همين حال، تلاش‌ها براي اعمال كاهش در انتشار گازهاي گلخانه‌اي به نتيجه نمي‌رسند. رهبران جهاني در كنفرانس اقليمي سازمان ملل متحد در پاريس در دسامبر 2015 نتوانستند درباره يك توافق الزام‌آور در مورد چگونگي كاهش اين انتشار به توافق جامع و مانعي برسند. به‌رغم تعهد اوباما (رييس‌جمهور امريكا از 2008 تا 2016) در مبارزات انتخاباتي مبني بر اولويت دادن به تغييرات اقليمي براي دولتش، لوايح با هدف تغيير سياست انرژي ايالات متحده در كنگره با مشكلات بزرگي روبرو شد. ضمنا ترامپ رييس‌جمهور بعدي امريكا بلافاصله پس از پيروزي در انتخابات، امريكا را از پيمان اقليمي پاريس خارج كرد.  آنچه صاحب‌نظران و سياستمداران محافظه‌كار در مورد تغييرات اقليم مي‌گويند با نظرات دانشمندان شكاك در مساله تغيير اقليم ارتباطي ندارد. دانشمندان شكاك نيز ديگر منكر اين نيستند كه گرمايش جهاني واقعا اتفاق مي‌افتد. در عوض، آنها توجه خود را به دليل اين پديده معطوف كرده‌اند به اين معني كه چه چيزي باعث گرم شدن هوا مي‌شود و اينكه آيا كاهش اجباري گازهاي گلخانه‌اي مي‌تواند آن را معكوس كند؟ انكار تغيير اقليم، يا انكار گرمايش جهاني، انكار رد يا ترديدي است كه با اجماع علمي در مورد تغييرات اقليمي، از جمله ميزان ايجاد آن توسط انسان، اثرهاي آن بر طبيعت و جامعه انساني، يا پتانسيل سازگاري با تغييرات اقليمي در تضاد است. كساني كه انكار تغيير اقليم را ترويج مي‌كنند معمولا از تبليغات به جاي گفت‌وگوي علمي استفاده مي‌كنند.   انكار تغييرات اقليمي با لابي سوخت‌هاي فسيلي و حاميان صنايع آلوده‌كننده مرتبط است. شركت‌هاي نفتي يك كمپين انكار تغييرات اقليمي را براي انتشار اطلاعات نادرست عمومي براي چندين دهه سازماندهي كردند. انكار سازمان‌يافته خطرات سيگار كشيدن توسط صنعت دخانيات نيز از همين شيوه بهره گرفت.  سياست‌گذاران تحت فشار فزاينده‌اي از سوي جوامع علمي در مورد تغييرات اقليمي، به‌طور فزاينده‌اي به استدلال‌هاي غير علمي براي امتناع از محدود كردن و كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي (GHG) كه در حال افزايش است، روي مي‌آورند. چند تا از استدلال‌هاي آنها آشناست. يكي اينكه پشت فقرا پنهان مي‌شوند و ادعا مي‌كنند كه كشورهاي در حال توسعه نمي‌توانند با كنترل انتشار كربن از كاهش فقر دست بكشند، چرا كه از نظر سرانه پايين هستند. اين تفاوت‌هاي عظيم (و در حال رشد) در مصرف و توليد گازهاي گلخانه‌اي بين ثروتمندان و فقيران معمولا پنهان است و مقايسه‌هاي سرانه را بي‌معنا مي‌كند. استدلال دوم، آنكه هرگونه تلاش براي كنترل انتشار گازهاي گلخانه‌اي را مشروط به چيز ديگري مي‌كند: به عنوان مثال، كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي ذيل سازوكار توسعه پاك در پروتكل كيوتو (مصوب 11 دسامبر 1997 و در 16 فوريه 2005 لازم‌الاجرا شد) توافق شده است. كمك‌هاي مالي از ثروتمندان براي توسعه فناوري‌هاي با كربن فشرده كمتر در همين سازوكار ديده شده است. فقدان كمك‌ها، معمولا به صورت خودكار به توقف فرآيند كاهش انتشار گاز‌هاي گلخانه‌اي مي‌انجامد.   در اين حال ممكن است شوخي تصور شود، ولي امارات رياست بيست‌وهشتمين كنفرانس آب و هواي سازمان ملل متحد، COP28 كه قرار است از 30 نوامبر تا 12 دسامبر2023 در دوبي برگزار شود را به سلطان الجابر، وزير صنعت امارات و مديرعامل شركت ملي نفت ابوظبي سپرده است! اين انتصاب كه روز پنجشنبه ۲۱ دي‌ماه رسما اعلام شد، با ناباوري، ترديد و خشم بسياري از كارشناسان اقليمي مواجه شد. اين اولين‌باري است كه يك مديرعامل شركت نفت مسوول كنفرانس تغيير اقليم مي‌شود، مردي كه بايد 196 كشور را قادر به يافتن مصالحه و تسريع در مبارزه با تغييرات اقليمي كند. اين نقش متناقض با توجه به اينكه گرم شدن كره زمين عمدتا ناشي از سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي - زغال‌سنگ، نفت و گاز است، سوالاتي را ايجاد مي‌كند. اين انتصاب برابر است با كنترل كامل مذاكرات اقليمي سازمان ملل توسط يك شركت ملي نفت دولتي و   لابي‌كننده‌هاي سوخت فسيلي. COP28 با توجه به اينكه قرار است براي اولين‌بار در آن يك ارزيابي جهاني از تعهدات اقليمي كشورها انجام ‌شود، قاعدتا بايد اهميت ويژه‌اي داشته باشد.